Xhieda ta’ Charles Deguara – 11 ta’ Diċembru 2020
Fl-Atti tal-Inkjesta datata 19 ta' Novembru 2019, rigward skont it- Termini ta’ Referenza ta’ l-Inkjesta Pubblika dwar l-Assassinju ta’ Daphne Caruana Galizia.
Seduta miżmuma llum il-Gimgha 11 ta’ Dicmebru, 2020.
Charles Deguara, iben il-mejtin Giovanni u Maria nee’ Vella, imwieled Pieta u residenti Kalkara bil-Malti bil-gurament jghid:
Imh. M. Mallia : Sur Deguara inti llum tokkupa l-kariga ta’ Awditur Generrali. Charles Deguara : Iva.
Imh. M. Mallia : U ahna ha nsaqsuk xi domandi fuq xi rapporti ta’ l-NAO rigward kwistjonijiet partikulari. Li tinteressana dak li ktibt dwar il- Vitals, dwar l-isptarijiet, l-Electrogas. Pero’ b’mod generali, b’mod generali, mhabba dak li hemm miktub f’dawn ir-rapporti bhala domanda se nsaqsik bhala ufficcju, bhala ufficcju kemm issib koperazzjoni mill-Gvern biex tinghata access ghall-informazzjoni u dokumentazzjoni li jkollok bzonn ghall-investigazzjonijiet tieghek? U kemm drabi fejn ma kienx hemm koperazzjoni fejn ma nghatajtux dokumenti mill-ufficcju li tkun qed titlob, jew fejn gew mohbija dokumenti mill-ufficcju tieghek? Jekk tista’ tirrispondini nibdew bl- ewwel wahda – kemm issib koperazzjoni?
Charles Deguara : Ehe ahna l-ufficcju tal-verifika kif inhuwa mwqqaf, x’inhu l- iskop tieghu? Huwa l-iskop biex tissahhah il-governanza fis-Servizz Pubbliku. Jigifieri ahna essenzjalment naghmlu audit fuq entitajiet jew fuq operat biex jekk insibu xi haga mhix tajba jew issue of concern, naghtu rakkomandazzjonijiet biex tissahhah dik il- governanza. Jien dejjem esegejt, u din hija nixtieq nghidha fil- bidu, kull xoghol taghna ghandu jkun ibbazat fuq yardstick wahda biss – xoghol ikun fair, oggettiv u bbazat fuq evidenza. Kull sentenza li niktbu ghalija dik hija mportanti ghax ufficcju bhal taghna jekk titliflu l-kredibilita’ ma jiswa xejn, ma jiswa xejn. Jigifieri qed nghidha mill-bidu ghax dik hija xi haga mportanti
hafna. Issa fuq l- issue ta’ koperazzjoni. Ahna fil-Ligi ta’ l-ufficcju taghna ghandna access ghal kull dokument jew kull informazzjoni li nigu bzonnha fix-xoghol taghna. Bhala kumment generali by … insibuha dik il-koperazzjoni. Issa ssib nies min titolbu dokument u jkun ghandek fi zmien siegha. Issib nies titolbu dokument u terga’ titolbu u terga’ titolbu u xi darba jigi ghandek. Ikun hemm kazi wahdiet u nixtieq nghid eccezzjonijiet fejn ma nigux ipprovduti bid-dokument u dik nghiduha. Kif ghidt fil-bidu jien, ahna x-xoghol taghna jrid isir fair u oggettiv. Jekk ahna nitolbu xi haga u ma jaghtuhielniex, ahna nindikaw car u tond u nghidu li dan id- dokument ma giex ghandna, kif fil-fatt se nsibu f’hafna rapporti. Mhux hafna jigifieri – bhala general rule ninghataw koperazzjoni.
Imh. M. Mallia : Per ezempju f’tal-Vitals fir-rapport taghkom hawnhekk ktibtu fost affarijiet ohra : Queries in this respect were addressed to various senior Government Officials, however despite numerous request made very limited information and no copy of the relative agreement were provided to the NAO.
Charles Deguara : Iva, iva, iva jkun hemm kazi – ikun hemm kazi ehe. Imh. M. Mallia : Din wahda minnhom . . .
Charles Deguara : Ikun hemm kazi . . .
Imh. M. Mallia : . . . fejn ma ssibuhiex dik il-koperazzjoni.
Charles Deguara : Ehe and we have no option but to name and shame. We have no option – ma jistax dak li jkun tmur taqbdu min ghonqu, nibqghu ninsistu u publikament nghidu min ikkopera kkopera, min ma kkoperax ma kkoperax. Min ta taniex dokumenti . . .
Imh. J. Said Pullicino : Jiena ghandi certa esperjenza fuq is-suggett mill- Ufficcju ta’ l-Ombudsman ftit jew wisq fuq l-istess linji, pero’ taqbel mieghi li when such information is withheld, issa hu l- ezempu tal-Vitals ikun fuq xi haga krucjali per ezempju l-kuntratti jew memorandum of understanding, jaslu ghandkom jew shah jew mghottijin bl-iswed jew whatever? Taqbel maghna sa hemmhekk?
Charles Deguara : Le, le ahna ghandu jkollna, bhala principju, ehe int sew qed tghid, ghandu jkollna access ghal kull dokument. Meta ma jaghtuniex dokumenti jew meta ma jaghtuniex informazzjoni jew ikunu evasive anke fit-twegibiet taghhom, ghax jista’ jkun mhux
biss ma jigux dokumenti, jista’ jkun tiltaqa’ ma xi hadd ikun evasive jew ma niftakarx. Ahna nindikawha.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri fil-kaz tal-Vitals kien propju l-kuntratti nfushom waslu ghandkom?
Charles Deguara : Ehe fil-kaz tal-Vitals kien hemm MOU, memorandum of understanding. Insistejna fuqu. Kienu qalulna ma nstabx. Fil-fatt indikajna u ezatt, niftakar car, gimgha wara li ppublikajnieh baghtuhulna, nstab u kkummentajna fuqu.
Imh. J. Said Pullicino : Il-kuntratt tal-Vitals propja kien wasal ghandkom? Charles Deguara : Skuzani?
Imh. J. Said Pullicino : Il-kuntratt tal-Vitals propja, it-trasferiment il-kuntratti dawk ghandkom gew?
Charles Deguara : Iva, iva. Imh. J. Said Pullicino : Gew? Charles Deguara : Iva.
Imh. J. Said Pullicino : Gew shah dawk? Charles Deguara : Gew shah.
Imh. J. Said Pullicino : Gew shah.
Imh. M. Mallia : Per ezempju f’dan il-kaz l-MOU gie ffirmat qabel ma hareg ir- request for proposals jew it-tender. Suppost bil-kontra jsiru dawn l-affarijiet.
Charles Deguara : Ezatt u kkummentajna fuq hekk ahna. Ikkummentajna fuq hekk, sewwa qed tghid. Ikkummentajna fuq hekk. Il-kumment taghna ovvja kien ma messux sar hekk definite u messhom gew skwalifikati. Qieghda fir-rapport, jigifieri qieghed nikkwota mir- rapport.
Imh. J. Said Pullicino : Ahna l-konlluzjoni tar-rapporti taghkom narawhom, jigifieri nkunu f’pozizzjoni nghidu fejn ftit jew wisq intom indikajtu liema huma n-nuqqasijiet gravi.
Charles Deguara : Hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : Li jinteressana li nkunu nafu f’liema area gara din.
Per ezempju ghandek il-Vitals. Fl-Electrogas grat ukoll din?
Charles Deguara : Kien hemm kazi fejn ma nghatajniex informazzjoni, imma b’mod generali fil-kaz ta’ l-Electrogas kwazi l-informazzjoni kollha
li kellna bzonnha nghatajna, biss kien hemm kazi specifici, wahdiet fejn iva ma nghatajniex informazzjoni u qeghdin indikati.
Imh. M. Mallia : Allura f’dan il-kaz meta ma tinghatawx informazzjoni, intom m’ghandkomx xi forma ta’ sanzjoni?
Charles Deguara : We have no executive powers. Imh. M. Mallia : No executive powers.
Charles Deguara : What we can do is we name and shame.
Imh. M. Mallia : You name and shame. Dik l-unika arma li ghandkom biex nghid hekk?
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu, hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : U intom tibghatu ghan-nies u ssaqsu domandi, ezempju tibghatu ghal Ministru jew tibghatu ghal CEOs?
Charles Deguara : Ehe, bejn wiehed w iehor ahna nahdmu hekk – tigbor l- evidenza, issa ha nghiduha kif inhi, fil-kaz ta’ l-Electrogas in-nies taghna, ghax dawn mhux jien inkun ghamilthom. Ghandna team apposta. In-nies taghna evalwaw bejn wiehed w iehor hamsin (50) agreement separat. Jigifieri dan kienet bicca xoghol estensiva. Ir- rapport gie xi sitt mitt (600) pagna jigifieri u jidher u kienet bicca xoghol. Nezaminhawhom. Jekk jibqa’ gaps nibghatu ghan-nies biex nikklerjaw dawk il-gaps. Jigifieri effettivament nezaminaw – l- ewwel in-nies taghna jezaminaw id-dokumentazzjoni estensiva, meta jibqa gaps wara dak l-analizi, nibghtu ghan-nies. Ikun hemm okkazjonijiet kif staqsejtuni intom fejn ehe ma tigix id- dokumentazzjoni, tibqa’ ma tigix. Imbaghad ahna nsemmuha.
Imh. J. Said Pullicino : Problemi li nqalghu fir-rigward ta’ progetti kbar li fuqhom qed nitkellmu jigifieri, dawka kollha jistghu jigu identifikati ghal Projects Malta jew relatati ma’ Projects Malta jew ma’ xi Minsteru partikulari?
Charles Deguara : Ha nghaddi kumment. Ha nghaddi kumment. Jien insegwi xi jsir f’Malta u nsegwi xi jsir barra minn Malta. Ovvjament ghandna kuntatti mal-kollegi taghna f’National Audit Offices u sfortunatament hafna progetti kapitali kbar, kbar qed nghidu, mhallsa minn fondi pubblici hafna drabi jkun hemm certu kontroversji. Issa hemm hafna ragunijiet, hemm hafna ragunijiet. Ahna nsegwu hafna ix-xoghol tan-National Audit Office ta’ l-
Ingliterra. Ghandna kuntatti tajbin maghhom u dan l-ahhar hargu b’rapport interessanti hafna u dawn ma qaghdux ifittxu kaz partikulari. Dawn, they went deeper u ppruvaw jidentifikaw is-sors ta’ dawn il-problemi x’inhu. Halli tmur f’ras il-ghajn.
Imh. J. Said Pullicino : Ftit jew wisq ix-xoghol taghna hu.
Charles Deguara : Ukoll. Per ezempju sabu issues u ahna nsibuhom u ghidtha kemm ‘il darba, nuqqas ta’ pjanar adekwat. Jiena nemmen kieku ahna l- funzjoni ta’ pjanar naghtuha izjed importanza, nippjanaw sew, hafna drabi certu affarijiet isiru as we go along. Jigifieri din hi storja f’hafna progetti li jekk tanalizzaha jkun hemm idea ok, imma ma jkunx hemm ippjanar bizzejjed u validu biex inti tkun tista’ tahdem fuqu. U din nahseb in-nuqqas ta’ ppjanar – kumbinazzjoni din il-gimgha kien hemm il-PAC u qbdna niddiskutu l-kaz ta’ l- Electrogas u kkummentajt fuqha, ghax in-nuqqas ta’ ppjanar nemmen huwa sors ta’ hafna nkwiet f’dawn il-progetti kapitali kbar.
Imh. J. Said Pullicino : Issa ahna x-xoghol taghna it goes beyond that, nuqqas ta’ ppjanar ovvjament huwa haga . . .
Charles Deguara : Amministrattiva u teknika.
Imh. J. Said Pullicino : Pero’ ahna our remit goes beyond that. Jigifieri ahna qeghdin nitkellmu fuq sitwazzjoni, ghalmenu allegat sitwazzjoni, fejn certi progetti huma maghqudin dommhom kollha flimkien u hemm certu nfluwenzi debiti fuqhom. Issa dan lilek b’xi mod jirrizultalek waqt l-investigazzjoni tieghek? Nifhem li teknikament ghandek hafna ragun illi hemm nuqqasijiet, hemm nuqqas ta’ rizorsi, hemm hafna affarijiet. Imma dan it-tip ta’ konnessjoni bejn diversi progetti li huma jista’ jkunu, ghax anke dak xoghol . . . hu.
Charles Deguara : Ehe, ha nghid hekk, kull kaz huwa kaz separat. Jigifieri ahna kull audit tibdieh u tispiccah fuq il-mertu ta’ dak il-kaz u l-mertu ta’ dik l-evidenza. Ahna ma naghtux kaz u hekk ghandu jkun, ma naghtux kaz min hu l-persuna nvoluta. Dik ghalija jkun X ikun Y ikun Z, l- importanti ahna ghandek evidenza tevalwha, il-yardstick li tuza dejjem huwa good governance, jigifieri dan kien kaz ta’ good governance, kien hawn nuqqasijiet? Fejn kien good
governance nindikawh ghax tajjeb nghidu u fejn kien hemm nuqqasijiet indikajnihom ukoll, kif hemm car fir-rapporti taghna.
Imh. J. Said Pullicino : Ghax skont ir-rapport taghkom stess jigifieri ndikati nuqqasijiet gravi ta’ good governance.
Charles Deguara : Fejn sibna ndikajnihom. Dak huwa x-xoghol taghna. Jigifieri jien dejjem nghid, jien nqabbel ix-xoghol tahna qisu ma tabib, bejn wiehed w iehor. Tabib jezaminak, l-ewwel nies jiffoka fuq x’hemm hazin. Inti jekk tkun tabib mhux se tghidu fejn inti tajjeb, fejn hemm hazin, jiffoka fejn ghandek xi problemi u jaghtik medicina. Issa at the end of the day il-medicina tehodha jew ma tehodiex, il- pazjent jiddeciedi. Ahna l-ezekuttiv, il-Gvern tal-gurnata, medicina nistghu naghtuh. Hawn dawn ir-rakkomandazzjnijiet tista’ twettaqhom? At the end of the day huwa l-esekuttiv jekk iwettaqx dak li nkunu, ghax l-uniku skop taghna mhux nippuntaw subghajna, jekk hemm bzonn nippuntawh, jekk hemm bzonn, imma l-affarijiet jirrangaw.
Imh. J. Said Pullicino : Il-problema taghna hija illi l-allegazzjonijiet huma kontra l-ezekuttiv f’dan il-kaz.
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri hemm hi l-problema.
Imh. M. Mallia : Jien nirrealizza kif ghidt inti, kull meta jkun hawn progett kapitali ta’ certa mportanza dejjem ikun hemm xi kontraversja fuqu. Ghaliex? Ahna fis-sistema tac-civil taghna ghandna checks and balances, ghandna procedura illi ghandha tintuza kull meta jkun hemm xi progett kapitali. U din il-procedura hija rrregolata, hadniha forsi fi zmien l- Inglizi, imma qieghda hemm. Il-procedura qieghda hemm. Meta din il-procedura ma tigix segwita jew ikun hemm xi pass li jigi bypassed se jkun hemm l-inkwiet. Imbaghad iqumu l-kontroversji. Issa into you highlight dik il-parti fejn per ezempu xi hadd zbalja?
Charles Deguara : U zgur.
Imh. M. Mallia : Fejn xi procedura ma gietx segwita.
Charles Deguara : U zgur. Dak id-dover taghna. Dak id-dover taghna. Kif ghidt fil-bidu inkunu fair u oggettivi u a bazi ta’ evidenza. Jekk ahna sibna xi haga tajba nghidu xi haga tajba, jekk hija xi haga hazina
ma nistax nghidilha tajba, hija hazina. Ejja nitghallmu biex darba ohra fi progett iehor nevitawhom dawn l-affarijiet.
Imh. M. Mallia : Imma ssib illi l-Gvern jaghti kaz dak li qed tghidlu int? Imh. A Lofaro : Hekk kont se nghidlu jiena.
Charles Deguara : Ehe.
Imh. A Lofaro : Jaghti kaz?
Charles Deguara : Ahna f’certu areas nohorgu nghidulhom follow up reports. X’inhuma dawn? Mela inti naqbdu sitta (6), tmienja (8) audits inkunu ghamilnihom wayback erba’ (4) snin, hames (5) snin, we go back to them u naraw xi jkun sar mir- rakkomandazzjonijiet taghna. L-indikazzjonijiet mir-rapporti taghna huma li ‘l fuq minn tmenin fil-mija ta’ dawn ir-rakkomandazzjonijiet qeghdin jitwettqu. Dan l-izjed fil-qasam ta’ finance and compliance. Jigifieri ehe, jekk issaqsini jekk hux bizzejjed Sur Imhallef nghidlek mhux bizzejjed, qatt ma hu bizxzejjed.
Imh. A Lofaro : Fir-rigward tal-progetti l-kbar . . .
Charles Deguara : J’Alla jkunu mija fil-mija jigu ndirizzati. Hekk nixtiequ. Imh. M. Mallia : Hekk nifhem jien.
Charles Deguara : Imma nkunu saqajna ma l-art tmenin fil-mija hija ndikazzjoni posittiva hafna.
Imh. A Lofaro : Imma fir-rigward tal-progetti l-kbar, issir follow up? Taraw jekk tawx kaz tar-rakkomandazzjnijiet taghkom?
Charles Deguara : Sa issa ghadna ma estendejniex dan il-progetti kapitali kbar, sa issa.
Imh. A Lofaro : Xejn? Xejn?
Charles Deguara : Anke ghaliex, ha nghid hekk, meta ghandek progett kapitali dan inbena, jigifieri ftit – at best tista’ tiehu lezzjonijiet fi progetti ohrajn. Dak il-progett huwa sar, spicca mhux bhal audits ohrajn ghadhom ghaddejjin.
Imh. A Lofaro : Iva, iva naf. Naf.
Charles Deguara : Meta nbena xi haga, nbena sptar, inbniet power station, inbniet ma nafx x’inbena hemmhekk inbena. Hemmhekk tiehu lelljonijiet tista ehe kif qed tghid tajjeb inti.
Imh. A Lofaro : Imma johduhom? Ma tafx hu? Imma rrid insaqsi ghax ma nafx.
Charles Deguara : Hija mistoqsija valida hafna, jigifieri meta taghmel audit bhal dawn kif qed nghidu ta’ l-Electrogas . . .
Imh. A Lofaro : Serju hafna nimmagina. Charles Deguara : Estensiva.
Imh. A Lofaro : Serju hafna.
Charles Deguara : Issib affarijiet tajbin u ssib affarijiet hziena. Imh. A Lofaro : Mhux ovvja.
Charles Deguara : Certu affarijiet ehe mpruvjaw, certu aspetti ta’ evaluation processes ehe mpruvjaw.
Imh. A Lofaro : Jigifieri meta gejna ghal Vitals rajt li kien hemm improvement?
Charles Deguara : F’certu aspetti iva, imma f’certu aspetti kkummentajna. Kien hemm nuqqasijiet ta’ l-MOU kienet wahda mill-kbar kif semmejt tajjeb.
Imh. J. Said Pullicino : Ifhimni li qed tghid inti jaqbel hafna ma’ l-esperjenza ta’ l- Ombusman nerga’ nghidlek, jigifieri l-maggor parti tal-kazijiet tinsab soluzzjoni, koperazzjoni, kollox . . .
Charles Deguara : Kumbinazzjoni l-Ombusman kien fl-ufficcju taghna jigifieri.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri nafu x’qed nghidu. Pero’ mbaghad hemm dawk il-ftit kazijiet illi fuqhom ikun hemm problemi. Issa ahna sfortunatament qeghdin hawn fuq dawn il-problemi. U intom qeghdin hemm biex taghmlu audit, audit li jigu osservati r-regoli. Allura meta nisimghu per ezempju fil-kaz tal-Vitals ghax semmietha s-Sur Imhallef ukoll, illi hawnhekk ikollok il-Ministru tal-Finanzi jghidilna li huwa ma ndahal fiha xejn din, li jixhed il- Qorti u jghid illi hu ma dahhluh f’xejn u sar jaf bil-progett fil- Parlament, I mean intom ghal dawn in-nuqqasijiet irriskuntrjajtuhom, ghamiltu riskontru fl- investigazzjoni? Ghaliex kulltant, ezempju l-Ministru hawnhekk qalilna ftit, meta xehed il- Qorti qalilna hafna aktar, fis-sens li . . . assolutament xejn, mhux jigifieri kwistjoni, qed tifhem? L-istess per ezempju fuq il-garanzija, I mean kull wahda hija storja ghaliha. Mhux xoghol taghna biex nghidu tajjeb jew hazin ta’, jigifieri dana l-progetti jsiru mhix kwistjoni taghna u lanqas kwistjoni jekk il-Gvern ha zball, jiehu zball, mhux assolutament xejn qed tifhem? Pero’ jekk imbaghad
insibu sistematikament illi hemm din it-tip ta’ agir, imbaghad iqumu d- domandi hu.
Charles Deguara : Ehe osservazzjoni tajba. Jigifieri ahna essenzjalment, nixtieq nghid din il-haga anke biex niftehmu ahjar. Ahna hemm zewg (2) tipi ta’ audit. Hemm audit niddeciedu fuqhom ahn, nghazluhom ahna, jien niddiskuti man-nies taghna ghax ahna team, wara kollox jien m’inhiex wahdi, ahna ghandna team u team tajjeb hafna nirringrazzja lil Bambin, niddiskutu u nghazlu audit ahna – nghidu f’dan il-qasm, dan il-qasam, dan il-qasam, dak decizjonijiet taghna. Imbaghad jigu audit u dawn Vitals, Electrogas u hekk, dawn jigu mill-PAC. Dawn mhux inkunu ghazilnihom ahna, dawn jigu mandati lilna mill-PAC. L-Oppozizzjoni, kemm l-Oppozizzjoni kif ukoll il- Gvern ghandhom fakulta moghtija bil-Ligi li jistghu jitolbuna nghamlu nvestigazzjoni u jaghtuna t-terms of referrence. Ahna naqbdu dawk it-terms of referrence, naggustjawhom b’mod prattiku kif nahdmu ahna, ghax ahna ghandna certu metologija nternazzjonali, ahna mhux inqum filghodu u nibda, sewwa. Ghandna certu metologija u standards internazzjonali u nimxu maghhom u nimxu ma’ dawk it-terms of referrence. U din hija mportanti ghax fil-bidu ta’ kull rapport taghna nispjegaw il- metologija biex inkunu trasparenti, mhux niktbu xi haga u hadd ma jaf minn fejn giet. Fil-bidu ta’ kull rapport ahna nispjegaw x’sistemi nkunu wzajna, x’metologija u t-terms of referrence. Ghax il- findings taghna u x-xoghol taghna jrid ikun dejjem marbut fuq it- terms of referrence. Jigifieri dik hija l-gwida taghna, d- direzzjoni taghna. Issa ahna wegibna, mhux qed nghidha bi ftahir ta’, mertu tan-nies taghna, nwiegbu kull issue li jkun hemm fit- terms of reference. Qatt ma kellna rapport wiehed, nirringrazzja lil Bambin, fejn xi hadd qalilna: isma imma kien hemm din l-issue njorajtuha, ma tajtux kasha, ma dhaltux fiha. Dik qatt ma grat. U jekk isir hekk inkunu qed nonqsu mid-dover taghna. Jigifieri ahna ghandna terms of reference u dejjem imxejna maghhom.
Imh. J. Said Pullicino : Qed nitbissem taf ghaliex? Ghaliex ahna ukoll bit- terms of referrence u min igebbidna naha u min igebbidna naha ohra, allura ahna marbutin bit-terms of referrence, jigifieri l-provi
li ngabru anke jekk jistghu jkunu barra mit-terms of referrence huma fatti ntizi bies jissapportjaw jew . . .
Charles Deguara : Ezatt, ezatt.
Imh. J. Said Pullicino : Din l-istorja jigifieri qeghdin fuq . . . . Charles Deguara : Ezatt.
Imh. J. Said Pullicino : Qed niftehmu. U ma jfissirix illi jekk inti mbaghad tiskopri xi haga li mhix within your terms of referrence thalliha ghaddejja hux hekk?
Charles Deguara : Definite, definite. Anzi, anzi jigifieri sewwa qed tghid, inti meta taqbad audit ma tkunx taf ezatt x’ha ssib. Jigifieri inti minghalik qed tiffoka fuq haga, jekk tiltaqa’ ma xi haga mhux ser iddawwar wiccek ghax tkun qed tonqos, definite mija fil-mija.
Imh. A Lofaro : Ma tistax. Ma tistax.
Charles Deguara : Imma jien kont qed nenfasizza id-disinn, ha nghidlu disinn, ta’ l- investigazzjoni taghna johrog mit-terms of reference kif ikunu gew mandati lilna.
Imh. J. Said Pullicino : I agree. I agree.
Imh. M. Mallia : Ghandek staff bizzejjed l-ufficcju?
Charles Deguara : He, he, mistoqsija tajba, mistoqsija tajba, mistoqsija tajba. Dan bhal meta ssaqsi bniedem ghandek paga bizzejjed. Nahseb qatt ma hu bizzejjed. Ha nibda bi kwalita, jien ilni tnax (12) –il sena f’dak l-ufficcju u mhux easy x-xoghol taghna, mhux qed nghid hekk ghax hawn jien, mhux easy ghax f’pajjiz ckejken bhal taghna fejn kullhadd jaf lil xulxin . . .
Imh. A Lofaro : Mhux ovvja, kullhadd jaf lil kullhadd.
Charles Deguara : . . . meta toditja lil xi hadd u ssib certu affarijiet mhux easy. Imh. A Lofaro : Mhux hekk. Mhux hekk.
Charles Deguara : Mhux easy u nimxu ghax ghandna team tajjeb hafna. Ghandna team strordinarju, team kompetenti hafna, kwalifikat, prattikament kullhadd first degree, second degree anke PHDs ghandna. Jigifieri mertu taghhom ahna nimxu. Minn naha ta’ kwalita ghandna team tajjeb hafna. Minn naha ta’ kwantita sa issa bizzejjed, pero’ gejjin sfidi godda fuqna, per ezempju l-Gvern qed jibda ftit ftit jaddotta sistemi ta’ cruel accounting u ahna minn hawn u ftit iehor ha nibdew a cruel auditing. Din hija sistema
totalment gdida financial auditing u hemmhekk ehe, qajjimt punt tajjeb inti Sur Imhallef, hemmhekk se jkollna bzonn in-nies. Ghadna qed nistudjaw x’se jkunu l-bzonnijiet.
Imh. A Lofaro : Awdituri jigifieri.
Charles Deguara : Tinsiex jien dejjem nghid, we have to practice what we preach. Jekk ahna nipridkaw isma entitajiet, dipartimenti oqghodu attenti x’tonfqu, oqghodu attenti kemm iddahhlu nies mhux imbaghad ahna . . .
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : . . . we have to prectice what we preach. Jekk m’ghandniex bzonn tnejn (2) minn nies ma ndahhlux tnejn min nies, indahhlu wiehed (1).
Imh. A Lofaro : Skond il-bzonn.
Charles Deguara : Skond il-bzonn u toqghod attent hafna imma l-bzonn, jigifieri ghax il-bzonn huwa veru bzonn.
Imh. J. Said Pullicino : Il-kritika li ssir lilkom u min hu f’dik is-sitwazzjoni, inkluz dan il-Bord ta’, illi l-gustizzja ssir bil-mod u hafna drabi issir il-gustizzja tajjeb, jew tinghata opinjoni ikun diga kwazi x-xoghol, l- incident ghadda jigifieri and this is the main problem that you have probably illi z-zmien biex wiehed jaghmel gudizzju u rapport fuq il-fatti. Per ezempju fejn naf, ikollok progett kbir u dana r- rapport taghkom johrog, mhux tort taghkom ghax minhabba l- limitazzjonijiet qed nghidu, diversi snin forsi wara li jun diga l- progett sar. Jiena dika nifhimha qed tifhem, hija problema li m’ghandekx kontroll fuqha inti kif m’ghandux kontroll fuqha anqas dan il-Bord ghax certu zmien irid jittiehed bilfors, ftehemna?
Charles Deguara : At the end of the day il-kwalita tax-xoghol huwa mportanti jien.
Imh. J. Said Pullicino : Staqsewk l-ewwel fuq il-koperazzjoni bejn dipartimenti u l-ufficcju taghkom. Ghandek xi tghid fuq nuqqas ta’ koperazzjoni minn certi persun f’certi karigi fil-konfront ta’ affarijiet importanti issa, qed nghidu affarijiet ta’ notable. Fejn naf jekk niehdu Ministri partikulari jkun hemm xi hadd jghid dan ghal xejn. Niehdu c-Chief of staff per ezempju dana kien jikkopera maghkom regolarment dan?
Charles Deguara : Inti saqsejtna Chief of Staff. Ahna per se ma Chief of Staffs ma nikkomunikaw qatt. Jigifieri ahna nikkomunikaw on the executive level, ahna generalment nikkomunikaw mal-Perm Secs., il-kuntatti taghna f’kull Ministeru hemm Permanant Secretary, huwa l- esekuttiv. Ismaghni, skuzani ha nirrepeti, per ezempju jekk taqbad l-Electrogas . . .
Imh. J. Said Pullicino : Sur Deguara imma iktar esekuttiv mic-Chief of staff x’hemm? Ma nafx jien?
Charles Deguara : Le, le jien ghalija c-Chief of Staff huwa the political side. Hemm the political side uhemm the executive side. Ic-Chief of Staff huwa jirraporta direttament il-politiku, imbaghad l-esekuttiv .
. .
Imh. J. Said Pullicino : It-teorija titkellem tajjeb.
Charles Deguara : Jiena kont Permanant Secretary u dejjem hekk hdimna jigifieri l- Permanant Secretary huwa l-kap esekuttiv u c-Chief of staff huwa l- kap, ha nghid hekk, politiku tas-segretarjat u din id- distinzjoni tajjeb tinzamm.
Imh. J. Said Pullicino : Ghandha tinzamm.
Charles Deguara : Mhux hekk, mhux hekk, hekk qed nghid. Jigifieri imma ha naghtik ezempju. Per ezempju fl-Electrogas jekk tibda taqra, kif tibda taqra ahna estendejna l-apprezzament taghna ghal Permanent Secretaries taz-zewg (2) Ministeri nvoluti u rringrazzjajnihom u fil- maggoranza kbira tal-kazi tawna nformazzjoni. Imma mhux dejjem, kien hemm kazi, wahdiet fejn ma gietx informazzjoni, imma ma tistax inti tghid ara X qatt ma tani nformazzjoni, Y qatt ma tani. Ikun hemm, generalment jikkoperaw, jigifieri jekk issaqsini l- maggoranza l-kbira jikkoperaw. Ikun hemm kazi, issa ghax ma tigix informazzjoni? That is the million Dollar question. Ghax m’ghandhomx, ghax ma nstabitx, ghax qed jahbuha minna – that is the issue. Ghax ha nghidha issa u ha nghidha, jien ilni fis-Servizz Pubbliku minn nineteen seventy seven (1977) u nahdem hemm u nahdem b’passjoni ghax is- Servizz Pubbliku nhobbu u nixtieq narah jimpruvja. Sincerament inhobbu s-Servizz Pubbliku u tani sodisfazzjonijiet kbar fil-karriera tieghi. Imma anka hemm mod ta’ kif isir refiling issa jinkwetani.
Qabel kellna l-files, ahna kull min jahdem f’Dipartimenti tal-Gvern ghandek storja, ghandek storja shiha tista tmur. Illum hafna e mails, jekk ma jkunx hemm sistemi tajbin ta’ filing, kullhadd jibghat e mails lil xulxin, jikkopja lil xulxin.
Imh. A Lofaro : Mhux filed l-e mails? Charles Deguara : Kif?
Imh. A Lofaro : Ma jkunux filed? Charles Deguara : Mhux dejjem.
Imh. A Lofaro : Hazin.
Charles Deguara : U fil-fatt, fil-fatt dan l-ahhar . . .
Imh. A Lofaro : Ghax qabel konna nimxu b’ittri, dejjem konna nirredjawhom
– kien ikun hemm reds tal-minutes.
Charles Deguara : Dan l-ahhar ktibna l-Esekuttiv fuq din u dan l-ahhar inharget policy u tajba hafna kif ghandu jsir certu data retention, kemm ghandhom idumu certu dokumenti, kemm ghandhom jinzammu.
Imh. A Lofaro : Kif jaghmlu l-Banek per ezempju.
Charles Deguara : Ma niftakarx ezatt imma a couple of months ago harget direttiva tajba hafna kemm ghandhom jinzammu d-dokumenti, mhux tmur ghand xi hadd m’ghandix ta’, m’ghandekx dak?
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : Jigifieri ahna audit minghajr dokumentazzjoni. . . Imh. A Lofaro : Ma tistax taghmilha.
Charles Deguara : Xejn.
Imh. J. Said Pullicino : Il-problema llum hemm the right to be forgotten, the right delete, jigifieri llum qeghdin f’pozizzjoni kull ma mmorru, minhabba l- privatezza eee dejjem, certi progetti intom wasaltu ghalihom, fejn naf il-progett ta’ Montenegro dhaltu . . .
Charles Deguara : No jien naf li dak qed isir internal audit separata minn naha ta’ l- Enemalta. Qieghda fil-public domain ghalhekk naf ta’ ghax rajtha fil-gazzetti, biss ahna qatt ma gejna mandati b’dak l-audit. Qatt ma tawna l-mandat biex naghmlu dik il-bicca xoghol. Kull mandat li tawna esegwixxjajnieh.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri dan il-Bord jista’ jirrelata ghal dak li intom ktibtu fir-rapporti taghkom u l-opinjonijiet taghkom,
konkluzjonijiet u nahseb illi niehdu nformazzjoni minn hemm bizzejjed hux?
Charles Deguara : Definitely. Jiena mhux qed nghid biex ma niftehemx hazin, mhux qed nghid aqraw l-executive, imma jekk taqraw l-executive summary tiehu idea, tiehu . . .
Imh. J. Said Pullicino : Ahna m’ghandniex ghalfejn ghax ahna mhux ix-xoghol taghna naraw l-audit. Ix-xoghol taghna naraw jekk hemmx azzjoni, qed tifhem?
Charles Deguara : Ehe, nammetti maghkom l-audits taghna dawn l-erbgha (4) li semmejna huma estensivi, jigifieri mijjiet ta’ pagni u nifhem li ma jkunx, biex ippreparajt ruhi dan il-weekend jigifieri.
Imh. J. Said Pullicino : Wiehed jifhem illi l-esperjenza taghna f’din l-inkjesta kien illi s-Servizz Civili, bhal Pulizija u Civil Services generalment fl- amministrazzjoni pubblika sa certu livell tahdem sew, bil-qalb, hemm l-iskop potenti u timxi, ftehemna. Allura ahna qeghdin hawn biex naraw certu nuqqas f’certu area u f’certu . . . partikulari setax kien dovut ghal xi haga . . . trid tkun taf, ftehemna? Jigifieri dak li qed tghid inti kollu konfermat. U ghalhekk qed insaqsik ghax il-Permanent Secretaries bhala regola, tajjeb, huma min huma, jikkoperaw.
Charles Deguara : Ehe.
Imh. J. Said Pullicino : Pero’ mbaghad jekk hemm xi haga tahraq, dik il-bicca tahraq generalment ma tasalx bizzejjed. Imbaghad trid tara ghaliex ma tkunx waslet, dan hu x-xoghol taghna hu.
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu.
Imh. M. Mallia : Xi nvestigazzjoni dwar il-konnessjoni bejn in-negozju privat u l- hidma tal-Gvern saret?
Charles Deguara : Qatt ma gejna mandati nvestigazzjoni hekk. Ma nafx jekk ghandekx xi haga f’mohhok partikulari, imma dejjem tawna kazi ta’ progetti per se – Electrogas, Vitals.
Imh. M. Mallia : Issues partikulari.
Charles Deguara : Bini ta’ l-isptar, so on and so forth.
Imh. J. Said Pullicino : Intom ukoll kultant taghmlu assessments ta’ affarijiet li huma kwazi kwazi on your own initiative tghidu ha naraw l- isptarijiet ta’ Malta jew inkella taraw il-mod kif jitrattaw it-tfal u
taghmel ir-rapport li huwa nteressanti hafna u nahseb li ftit jaqrawhom.
Charles Deguara : Fil-fatt sewwa qed tghid ghax . . . Imh. J. Said Pullicino : Pero’ dik hija l-verita.
Charles Deguara : Sewwa qed tghid ghax nhar l-Erbgha li ghaddew hrigna l- anual report taghna, fih tmienja u tletin (38) audit kollha differenti, fuq entitajjiet differenti, findings differenti, interessanti u nittama, kunfidenti mhux nittama, li tittiehed azzjoni fuqhom. Ghax at the end of the day jekk ahna nghamlu audit u ma jsir xejn fuqhom, mhux il-kaz li ma jsir xejn, imma kieku jkun hela ta’ flus fl- ufficcju taghna.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri l-Imhallef li qed jghid huwa jekk qattx ikkonsidrajtu, forsi huwa kaz li wiehed jikkonsidra b’mod generali bhala principju, bhala sistema tal-Gvern, tajjeb, jekk ghandux ikun hemm certu regolamentazzjoni, tajjeb, ta’ relazzjoni li hemm jew li jista’ jkun hemm u li bilfors ikun hemm ukoll bejn l- amministrazzjoni u n-negozju privat ftehemna? Ghax dan huwa element li ghalina huwa krucjali anke ghal din l-inkjesta. Jigifieri din haga li forsi tista’ tindirizzawha.
Charles Deguara : Interressanti minn din is-sena biex inkunu daqsxejn izjed innovattivi u kemm jista’ jkun nghinu lis-socjeta, ghax dak huwa x- xoghol taghna, dan id-dover taghna, bdejna nohrogu mhux biss audits puri fejn tinvestiga evidenza – bdejna nohorgu prodotti godda u wiehed minnhom bdejna series ta’ ethics. Hrigna wiehed is-sajf li ghadda fuq il-framework etiku tal-haddima ta’ l-esekuttiv ghalissa, pero’ ser nestenduh u dan jista jkun suggeriment tajjeb, ghax din se tkun series ta’ assignments fuq ethics, u jista’ jkun li dan ikun suggett tajjeb ghal wiehed mill-istudji taghna.
Imh. J. Said Pullicino : Ghaliex ikun hemm l-abbuz anke meta jkun hemm ir- regoli, imma meta ma jkunx hemm regoli imbaghad issib gungla u kullhadd . . .
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : Jekk hemm xi domanda specifika Dottoressa?
Dr. T. Comodini Cachia : Ehe. Sur Deguara l-Bord staqsiek dwar r-rwol tac- Chief of Staff u gustament inti ddeskrivejt illi l-NAO jirrelata mal-
Perm Sec ‘il ghaliex hu responsabli mill-esekuttiv, mentri r-rwol tac-Chief of Staff huwa rwol politiku. Pero’ hemm rapporti specjalment ir-rapport tal-Vitals fejn intom innutajtu illi sejjahtu ghac-Chief of Staff u illi dan ma rrispondikomx u ma giex ikellemkom. Allura l-mistoqsija tieghi hija: kien hemm – fl- investigazzjonijiet kollha li wettaqtu kien hemm forsi konkluzjonijiet li intom rajtu, fejn rajtu illi x-xoghol politiku kien qieghed jittappan bix-xoghol esekuttiv jew it-tnejn (2) kienu qeghdin running over the other fl-istess persuna?
Charles Deguara : Ehe, din hija tema importanti hafna. Min hu bhali hadem hajtu shiha fis-Servizz Publiku, din is-sena nahseb xi forty two (42) years, din hija tema mportanti fejn hemm kif jahdmu l-aspett politiku, l-aspett esekuttiv flimkien. Hija tema, ma tistax tghid li hemm border ezatt fejn jispicca wiehed u fejn jispicca iehor. Jien dejjem nghid it-tnejn (2) ghandhom jirrispettaw lil xulxin. L-aspett politiku jaghti direzzjoni politika, wara kollox il-Gvern tal-gurnata ghandu l-programm elettorali tieghu, d-direzzjoni gejja mill-Gvern tal-gurnata sewwa? Kif jigi mplimentat u kif jigi esegwit imbaghad ghandek il-kuntest ezekuttiv. Biss qrajt, ma nghidx mijiet ta’ kotba, biss qrajt hafna kotba fuq dan is-suggett interessanti, l- famuz series Yes Minister kienet taccenna ftit fuq dan l-aspett – skuzawni imma hekk kienet.
Imh. A Lofaro : Kienet tajba dik hux? Charles Deguara : Imma hekk kien.
Imh. A Lofaro : Brillanti kienet.
Charles Deguara : Il-line mhux car. Hemm blured u jien nahseb izjed ma l-line ikun car izjed ahjar a bazi tat-trasparenza u l-accountability. Imma ehe kellna kazi, kif qed nghid jiena ilni hemm tnax (12) –il sena jigifieri, kellna kazi fejn id-distinzjoni ma tkunx daqshekk netta, sewwa qed tghid.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri sur Deguara jiena xih hafna u inti xih, ilkoll ilhaqna Chief Executives … differenti li kienu assistenti personali tal-Prim Ministru u kienu close ukoll collaborators mal-Prim Ministru. Kien hemm zmien meta kienu jkunu mic-Civil. Kien hemm zmien meta ma kienux mic-Civil. Kollha kellhom stili
differenti u kollha ftit jew wisq kellhom poter. U hawnhekk jirrizultalna min jghid kellu wisq poter l-ahhar Chief Executive, min jghid li kellu tas-soltu, ma qablux. Imma jidher illi l-influwenza tac- chief Executive fuq l- amministrazzjoni hija kbira u tista’ tkun kbira hafna. Tista’ tkun kbira hafna sal-punt illi l-progetti, tajjeb, ikunu ndirizzati through this particular person, tajjeb, minhabba l-poter li jkollu u din mhux qed nghid limitatament ghal din l- amministrazzjoni ta’, tmur lura anke, imma mbaghad il-kwistjoni tal-grad hu, kwistjoni ta’ grad kemm tehodha ‘l quddiem. Jigifieri issa kellna Gvern, again policy ghandu dritt jaghmilha, tajba, taghti l-frott probabilment, jigifieri mhux se nidhol fiha, fejn wiehed jghid li kien business friendly, tajjeb. U fair enough, jigifieri mhux qed nghid, mhix kritika taghha din is-sistema, pero’ inti thoss li f’dawn ic-cirkostanzi jkun hemm nuqqas ta’ kontroll jekk il-persuna li tkun Chief Executive tkun b’xi mod involuta fin-negozju hi stess, jigifieri kemm ghandu jkun distakkat ic-Chief Executive mill- amministrazzjoni u minn negozju. X’inhija r-relazzjoni?
Charles Deguara : Jien sa fejn naf jien hemm code of ethics cari. Jiena dejjem nghid u ghalhekk ghamilna dan ir-rapport fuq etika u se nibqghu nahdmu fuqu – jien nghid jekk jigu osservati dawn il-code of ethics, kif suppost, issa mhux qed nitkellem fuq kaz partikulari ha nkun car.
Imh. A Lofaro : In general.
Charles Deguara : Ma ghandi xejn f’mohhi jien, sewwa. Imh. A Lofaro : In general.
Charles Deguara : Jien dejjem nghid kullhadd ikun jaf izomm postu, kullhadd jimxi ma dawn, anke jien ghandi code of ethics tieghi, anke jien. Jigifieri ezempju car, jien ma nistax inkun attiv fil-politika, ma nistax immur attivitajiet politici.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk. Mhux hekk.
Charles Deguara : Fair enough jigifieri, hemm il-code of ethics, imma mbaghad minni kemm jien kuxjenzat b’mod ta’ kuxjenza napplikahom dawn il- codes of ethics. Jigifieri mhux qed nirreferi ghall-ebda kaz biex inkun car.
Imh. A Lofaro : Le, le, le, le.
Charles Deguara : Jiddependi wkoll mil-persuna, mill-kuxjenza, mill-valuri ta’ dak il- persuna kemm il-code of ethics u r-regolamenti jimxi maghhom.
Imh. A Lofaro : Ehe.
Charles Deguara : Ghax jista’ jkollok, qed nerga nghid minghajr ebda referenza partikualri, jista jkollok l-aqwa ligijiet, jista’ jkollok l-aqwa, jekk persuna ma jaghtix kashom. Dan bas-sewqan imma jekk ma taghtix kashom u ssuq kif gie gie . . .
Imh. A Lofaro : Tahbat hu, mhux hekk.
Charles Deguara : Minnek ikun gejja mhux ghax m’hemmx regolamentazzjoni.
Imh. J. Said Pullicino : Pero’ dan kollu veru u kollu minnu jigifieri. Imma u nerga’ nghid ma nara xejn bilfors hazin li wiehed ikollu Chief of Staff minn barra c- Civil, ghax hija kwistjoni ta’ fiducja fl-ahhar mil- ahhar u lanqas ma hemm xejn hazin illi jekk gvern jidhirlu li huwa ghandu certa politika jdahhal Chief of Staff li jkun kapaci jaghtih assistenza f’dik it-tip ta’ politika. Jigifieri jekk hu business friendly ikollu wiehed li jkollu esperjenza fil-politika, hawn fin-negozju. Id- domanda hi una volta li jsir Chief of Staff jew Chief Executive din il-persuna ghandha tibqa’ nvoluta hi fin-negozju tieghu? Jekk inti ghandekk opinjoni bhala awditur issa qed nghidlek.
Imh. A Lofaro : Le bhala awditur.
Charles Deguara : Ehe. Qatt ma dhalna fiha. Pero’ bhala cittadin jiena nemmen, bhala cittadin qed nitkellem, jien ghandi dritt nahseb, bhala cittadin almenu jedd dhalt f’rwol politiku se tahdem f’dawk il-livelli m’ghandekx ikollok interessi, hekk nifhimha, pero’ bhala awditur qatt ma ghamilna audit specifici jew studjajna dan is- suggett.
Imh. A Lofaro : U ma hemmx xi etika – hemm xi etika li tirrigwardjah dan il- punt, xi code of ethics?
Charles Deguara : Iva, anke hemm code of ethics ezempju ghac-Chairman tal- Bordijiet, ta’ entitajiet. Anke c-Chairman tal-Bordijiet, ejja nghidu l- Bordijiet ta’ l-entitajiet li jigu appuntati, mhux ikunu mpjegati. Dawk ukoll ghandhom code of ethics. U sibna by and large l- framework taghna m’huwiex hazin bhala code of ethics. Dak bhal ligijiet ta’ Malta. Jiena nemmen li ghandna Ligijiet tajbin hafna,
issa jekk jigux osservati jew le mhux kemm huma tajbin il-Ligijiet imma, hija function ta’ kemm bniedem ghandu etika u kemm ghandu valuri.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk, mhux hekk.
Imh. J. Said Pullicino : Il-problema dik hi mhux il-Ligijiet. Imh. A Lofaro : Il-Ligijiet tajbin zgur.
Imh. J. Said Pullicino : Il-problema kif thaddimhom.
Charles Deguara : Jien dejjem nghid haga wahda. Meta ghandek, din il-gimgha kwazi qabdu jidhqu, konna qeghidn il-PAC, meta ghandek progett ta’ power station u kien hemm saru affarijiet tajbin u saru affarijiet hziena, straight. Ejja, ghax dawn within fifteen (15) years, twenty
(20) years jien ma nkunx hawn zgur, nibnu power station ohra zgur, zgur, ejja nitghallmu minnhom dawn l-istejjer.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : Inzommu t-tajjeb. Nibnu fuq it-tajjeb u l-hazin zgur nevitawh, nevitawh, mija fil-mija.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : U b’hekk ghalinqas dan ix-xoghol li nkunu ghamilna nkunu hadna xi haga minnu, mhux waste of time and waste of money. U nahseb dak ghadha tkun attitudni biex nitghallmu minn dawn l- istejjer, ghax il-bqija jekk ma nitghalmu xejn?
Imh. A Lofaro : Ghalxejn hu, mhux hekk. Charles Deguara : Jiddispjacini.
Dr. T. Comodini Cachia : Kien hemm rapporti fejn, kif il-Bord indika qabel, l- ewwel gie ffirmat Memorandum of Understanding u mbaghad gie moghti l- koncessjoni. Fejn kien hemm Memorandum of Undersanding qabel imbaghads wara kien hemm l-koncessjoni, mill-esperjenza ta’ l-investigazzjonijiet li ghamiltu, din kienet a one transaction? Jigifieri kienet process wiehed jew fis-sens illi l- Memorandum of Understanding imbaghad gie mwettaq fil- koncessjoni minkejja illi l-koncessjoni kienet miftuha ghall- publiku?
Charles Deguara : Dott, ma nafx jekk fhimtx il-mistoqsija tieghek. Ha nara jekk fhimtiex. Jigifieri int qed issaqsini kienetx haga tajba? Ahna ghidna car u tond kienet haga hazina u missu gew skwalifikati. Jigifieri
ahna mhux qed nghid xejn jien gdid ta’, din ghidniha sentejn ilu f’Novembru tat-two thousand and eighteen (2018).
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : Ahna ghidna jekk ikun hemm ftehim sigriet imbaghad, issa veru MOU mhux agreement, intom li intom legali forsi hemm differenza, imma huwa xi tip ta’ ftehim. MOU mhux agreement . . .
Imh. A Lofaro : Understanding.
Charles Deguara : . . . ghax jien irrid inkun preciz. Kien hemm Memorandum of Understanding iffirmat, sewwa. Issa jekk it-tender, dan qabel it- tender, qabel l-RFP, jekk l-RFP kien kwazi identiku, ehe, ahna nghidu dik il-kumpanija, dak it-tender messu gie skwalifikat. Car u tond nghiduha minghar dubbju.
Dr. T. Comodini Cachia : Gejt mistoqsi diga fuq il-konnessjoni bejn in-negozju u t-tmexxija tal-Gvern, pero’ jiena per ezempju f’wiehed mir- rapporti taghkom, l-ahhar wiehed l-addendum ghal Vitlas Global Health Care f’paragrafu minnhom intom tghidu: According to the Minister for Energy and Health at the time, the OPM and Barts Medical School were presented with a proposal to redevelop the GGH by an interested third party. Kemm sibtuha komuni illi dawn il-progetti jinhmew jew l-idea tigi minn negozjant li jipprezenta l- porgett lill-Gvern u l-Gvern he takes it over specjalment fid-dawl ta’ dak li inti ghidt ta’ nuqqas ta’ planning serju?
Charles Deguara : Ehe, jigifieri fuq dawn l-okkorrenzi qatt ma ghamilna audit jew dhalna fihom. Ha nkun car ghax jiena hawnhekk qieghed biex nixhed, biex nghid is-sewwa u xejn izjed. Jigifieri qatt ma ghamilna audit fuqhom. Biss jiena nemmen, jiena nemmen, l-ewwel tigi identifikata need to kif ghandhom jimxu l-affarijiet. Tigi dentifikata need to. X’inhi need? X’need ghandna bzonn – nibnu power station, dan il-pajjiz ghandu bzonn jibni power station sewwa. Once li tigi dentifikata dak in-need johorg tender, expression of interrest, RFP. Call it what you want, car u tond imma x’ghandna bzonn u x’se jkun fi dan il-progett. Hareg it-tender u kullhadd jista’ japplika ghal dak it-tender. Ghal-Gvern, ghal kull Gvern mhux ghal taghna biss, ghal kull Gvern, izjed ma jkun hemm tenders izjed ahajr ghax hemm kompetizzjoni.
Imh. A Lofaro : Ezatt.
Charles Deguara : Jigifieri dak li semmejt inti Dott li xi hadd imur jitkellem ma’ xi hadd dak huwa hazin ghax ga qed tohnoq il-kompetizzjoni inti, qed tifhem? Jigifieri qed nitkellem b’mod idejali. Izjed ma jkun hemm tenders, izjed ma jkun hemm nies, izjed ghandek minn fejn taghzel. Dik hi sfortuna ta’ pajjiz zghir ghax xi minn daqqiet ma jkunx hemm bizzejjed bids u m’ghandekx minn fejn taghzel sewwa. Once li hareg it-tender u dahlu l-bids isir adjudication, dik kif dejjem nghidu, veru trasparenti, ma hemmx X, Y u Z, ma hemmx Charles u ma hemmx John. Once li jintaghzel it-tender, hekk ghandhom jimxu l-affarijiet. Imbaghad ghandek process tekniku biex dak il-ftehim li jkun sar fuqu, biex . . . jigi mplimentat b’mod tajjeb mill-kuntrattur. Ghax hafna drabi, u din iddejjaqni, qihek issib u din minn dejjem ta’ mhux jigifieri, qisu meta tigi fi progetti kbar il-Gvern ikun qisu daqsxejn weak vis-a-vi l- kuntrattur. Issa jew ghax il-kuntrattur ikun izjed, ma nafx, certu weaknesses. U ehe qed nitkellem fuq progetti kapitali way back issa. Mhux qed nitkellem fuq dawn biss.
Imh. A Lofaro : Minn dejjem, minn dejjem.
Charles Deguara : Qisu xi minn daqqiet il-Gvern doesn’t get it’s fair share, inhoss jien, inhoss, inhoss. Issa trid studju profond u dejjem nghid ma tistax tiggeneralizza. Kull kaz huwa differenti.
Imh. J. Said Pullicino : Biex wiehed ikun fair ukoll ma tistax tistudja, anzi jigri bilfors, dejjem hekk, illi jkun hemm persuni nvoluti f’certu xoghol, tigihom idea u jippruvaw jikkonvincu lill-Gvern li dik l-idea hija tajba. Issa dik il-parti hija legittima ghaliex xejn ma jaqa’ mill-arja.
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri dik hija ligittima. Il-kwistjoni hija b’liema . . ., kif ghandu jagixxi l-Gvern meta jkollu din l-idea, li jaccetta, tajjeb, u minn hemmhekk x’ghandu jaghmel, ghaliex l-verita hemm qieghda tajjeb. Mod li jiena nidentifika progett li jista jkun utli nissuggerih lill-Gvern, hija parti mill-lobbying dan nghidlu jiena, lobbying privat jew iktar w iktar, u dak ukoll huwa validu, tajjeb, ghaliex ix-xoghol hekk jimxi, fid-dinja ma tistax affarijiet. Imma
f’liema livell, f’mument illi wiehed ghandu jghid jiena lest naghmilha jien.
Charles Deguara : Jien nahseb . . .
Imh. J. Said Pullicino : Imbaghad ghandu jinqata’ min ikun ippropona l- progett jew inkella ghandu . . .
Charles Deguara : Jien nahseb illi once li jibda t-tendering process hemmhekk ghandek it-tendering process fejn inti tindika car u tond x’ghandek bzonn, car u tond u x’se taghti l-Gvern, ghax hafna drabi u hawn il- hazin, it-tender jghid mod u l-ftehim finali wara process ikun totalment differenti.
Imh. J. Said Pullicino : Kultant daka huwa kumbinazzjoni u kultant ikun mahsub.
Charles Deguara : Hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri inti iktar tafhom minni dawn, mhux hekk? Charles Deguara : Hekk hu u attendejt hafna meetings u knferenzi.
Sfortunatament certu issues ta’ korruzzjoni jinbdew fit-tender. Tghidli kemm qed tenfasizza ghat-tenering. Jien ghalija t-tendering process fair u trasparenti huwa si ne qua non, biex inti jkollik governanza tajba. Imbaghad ovvjament min ikun l-aqwa tenererf l-interess tal-Gvern, ghax fl-ahhar mill-ahhar dak trid tara, imbaghad ha jimxi bil-progett u jwettaq dak li hu dovut iwettaq, ghax dik hija punt importanti iehor.
Imh. M. Mallia : Il-progett ta’ l-ITS tad-DB gejtu mitluba tinvestigawh?
Charles Deguara : Iva ghandna rapport estensiv fuqu. Nista’ naghtik kopja tieghu jekk trid. Ghandna rapport estensiv.
Dr. T. Comodini Cachia : Jiena r-rapport ta’ l-NTO se nigbor il-konkluzjnijiet. Imh. A Lofaro : Il-conclusions.
Dr. T. Comodini Cachia : Ehe, intom xorta se jkollkom access ghalihom online ghax huma available.
Imh. A Lofaro : Iva dawk qeghdin online hux.
Charles Deguara : Biss jekk ghandkom bzonn nibghatulkom kemm ghandkom bzonn kopji jigifieri.
Imh. A Lofaro : Qeghdin online le? Charles Deguara : Qeghdin online.
Imh. A Lofaro : Qeghdin online, thank you.
Charles Deguara : Tant huma estensivi, ftit minnhom, tnejn (2) minnhom hassejna l- bzonn li nohoorgu an abridged version ghax tant huma hoxnin ghidna dawn hadd ma hu se jarahom u hrigna abridged version.
Imh. J. Said Pullicino : Il-problema taghna taf x’inhi li donnu jidher, mhux qed nghid ghal din l-amministrazzjoni biss, bhala regola, tajjeb. Donnu jidher ili l- progett una volta jkun accettat mill-Gvern li se jsir imbaghad jigi mmexxi mhux skont certi kriterji u parametri oggettivi, imma skont il-bzonnijiet u x-xewqat u l-htigijiet tan- negozjant u l-kwistjoni hemm – qed niftehmu, trid tara r-rabta mbaghad il-politiku . . .
Charles Deguara : Ma nistax naqbel izjed. Fil-fatt imbaghad inti qbizt f’area ohra li hi bzonn u nsemmuha ta’ project managment tajjeb. Ghax inti jekk m’ghandekx project managment tajjeb . . .
Imh. J. Said Pullicino : Minn naha tal-Gvern.
Charles Deguara : Minn naha tal-Gvern, ghax inti jekk ghandek kuntratt iz- zewg (2) partijiet iridu jsegwuh.
Imh. A Lofaro : Ma kienx hemm Porjects Malta tiehu hsieb dawn l-affarijiet, Projects Malta?
Charles Deguara : F’dawn il-kazi partikulari kien hemm biex johorgu t-tenders u hekk bhal ma semmejna l-kaz tad-DB, ta’ l-ITS ehe kien hemm Project Malta tiehu hsieb, imma mhux dejjem.
Imh. A Lofaro : Mhux dejjem.
Charles Deguara : Imma apparti dik anke f’progetti mhux daqshekk kbar, ghax il-Gvern ghandu hafna progetti.
Imh. A Lofaro : U zgur.
Charles Deguara : Ahna nghidulhom zghar, imma fil-verita jkunu progetti sostanzjali, anke hemmhekk hemm nuqqasijiet ta’ . . .
Imh. A Lofaro : Ta’ Project Managment.
Charles Deguara : Qeghdin nimxu ‘l quddiem imma ghadna mhux bizzejjed. Imh. M. Mallia : Jien jinkwetani l-fatt illi jigi s-sur Debono hawn hekk,
jghidilna illi huwa hareg, ha kopja tat-tender, tad-dokument hu u kien hemm xi hamsa (5) ohra. Meta mbaghad gew biex jinghazlu t-tender dawk il-hamsa (5) irtiraw u baqa’ hu biss.
Charles Deguara : Ma nistax inwiegbek Sur Imhallef.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk ma jistax.
Charles Deguara : Fil-fatt ehe, semmejniha, tlieta (3) ingibdu tenders, ingibdu tlieta (3) tenders u ssabbitjaw wahda.
Imh. A Lofaro : Hallsu l-flus eee dawn, hallsu l-flus. Imh. M. Mallia : Hallsu l-flus.
Charles Deguara : Ma nafx inwiegbek.
Imh. M. Mallia : Dawn f’daqqa wahda irtiraw hekk dawn!
Charles Deguara : Ma nafx inwiegbek, sincerament ehe huwa, ssaqsiha, mistoqsija nahseb legittima. Imma ma nafx inwiegbek sincerament.
Imh. M. Mallia : Qal hu stess hawn.
Imh. A Lofaro : Ehe u l-Awditur Generali kien jaf.
Dr. T. Comodini Cachia : Qabel konna qisna qed nitkellmu, bdejt inti taghmel referenza wkoll ghar-rapport ta’ l-NAO tal-counterpart fl- Ingliterra. Allura konna qisna qed nibdew niddiskutu sejba ta’ systematic failures, tipo’ bad planning. Apparti l-bad planning anke ‘l ghaliex parti minn din l- inkjesta trid taghmel rakkomandazzjonijiet jew proposti. Apparti l-kwistjoni ta’ bad planning, kieku kellek issemmi affarijiet li ssib bhala systematic failures, xi jkunu?
Charles Deguara : Ehe jiena nahseb project managment kif semmejt kif semmejt.
Imh. A Lofaro : Il-managment ehe.
Charles Deguara : Project managment jigifieri mbaghad hemmhekk immiss zewg (2) issues. Meta ssemmi project managment qed issemmi zewg (2) issues, wahda kwalita u timeliness. Jigifieri l-kwalita jekk il-Gvern hallas tajjeb jiena sa fejn naf jien kull Gvern tal-gurnata dejjem tajjeb halashom lill-kuntratturi.
Imh. A Lofaro : Ehe, ehe.
Charles Deguara : Imma l-kwalita kienet dik dovuta, dik mitehma dejjem u timeliness, jigifieri anke f’dawn il-progetti hemm issues ta’ delayed payments, semmejnihom. Jigifieri kull meta jkun hemm delay fil- progett huwa ta’ skumdita ghac-cittadin, ha nghiduha kif inhi. Jigifieri jiena nemmen project managment tajjeb, b’sahhtu, issa certu delays huma inevitabbli ta’ biex ma nkunx naive, imma skont
hemm delays u hemm delays, jigifieri dak li hu accettabli ok, imma hemm penalties u gew iccargjati, penalties ghax damu. Nahseb procjet managment huwa . . .
Dr. T. Comodini Cachia : Ha ntolbok tahseb ftit, mhux bhala awditur, ghax bhala awditur daka xogholok u mhux xoghol dan il-Bord. Allura bhala systematic failures inti semmejt systematic failures fit- twettieq tal-kuntratt u r-relazzjoni kummercjali forsi dak li jkun iktar importanti wkoll ta’, imma forsi iktar iffokat ghalina huwa, jekk issibx, jew jekk rajtx systematic failures fil-mod ta’ amministrazzjoni. Jigifieri per ezempju dik li jigi ffirmat MOU qabel l-RFP jiena nehodha a failure mil-latt ta’ l-amministrazzjoni.
Charles Deguara : Ehe. Hekk hu.
Dr. T. Comodini Cachia : Jigifieri mhux mil-latt tan-negozjant li hadha, ghax we are here after all to review the adminstration.
Charles Deguara : Ehe, biss diga ghidtha u skuznai ha nerga nghidha. Dak kien l-uniku kaz minn dawn l-audits li sibna dak il-kaz. Jigifieri dak kien kaz wiehed. Xorta hazin, mhux qed nghid li tajjeb ta’ jigifieri, imma dak kien kaz wiehed fejn sibna MOU fejn kien iffirmat qabel hareg RFP. Qatt ma sibna evidenza ta’ kazi ohrajn jigifieri.
Dr. T. Comodini Cachia : Jigifieri meta gie hawnhekk il-Ministru Cardona u xehed illi kien hemm, ma nafx in-numru ta’ l-MOUs illi qal li kien hemm, minn dawk kollha l-unika wiehed li gie nvestigat kien fil- verita’ dan mill- ufficcju?
Charles Deguara : Ehe ghax kull investigazzjoni li ahna ghamilna fuq kull kuntratt qatt ma sibna kaz fejn kien hemm MOU iffirmat qabel.
Dr. T. Comodini Cachia : All right.
Imh. J. Said Pullicino : Pero’ fuq l-istess idea ta’ failures ta’ . . . Charles Deguara : Skuzani?
Imh. J. Said Pullicino : Fuq l-istess domanda ta’ systematic failures jirrizultalna donnu illi progetti kbar donnhom kollha huma tainted b’xi rregolarita mhux tas-soltu, jew inkella xi haga li grat li mhix spjegabli malajr. U per ezempju l-Vitals, ghandna problema ta’ due diligence fuq min kien involut donnu, ghandna problema li nies, issa ppruvat anke bix-xiedha tal- Minsitru, illi l-progett ma giex fil-fatt esegwit, ghandna problema li nies setghu telqu minn
Malta u hadu l-flus maghhom miljuni u hadd ma jaf fejn marru dawn, dawn huma nuqqasijiet gravi, mhux kwistjoni ta’ zbalji, zbalji accettabli imma dawn nuqqasijiet gravi. U tista’ tibqa’ ghaddej.Montenegro ghandna s-sistema ta’ x’saret u ma saritx, jekk hux veru jew le mhux kompitu taghna imma hemm allegazzjoni. L- Electrogas. I mean allegazzjoni ta’ kickbacks u mhux kickbacks, kollha ghandhom din l-ombra. Issa hawn l- Awditur Generali sa liema punt jista’ jesprimi ruhu fuq dan il- grupp . . .
Charles Deguara : Sakemm isib evidenza, facli. Imh. A Lofaro : Sa kemm isib?
Charles Deguara : Evidenza. Imh. A Lofaro : Evidenza.
Charles Deguara : Sa kemm isib evidenza. Jien kif ghidt fil-bidu, ha nispicca kif ghidt fil-bidu. . .
Imh. J. Said Pullicino : Ehe imma evidenza, per ezempju tal-Vitals hemm evidenza hu? I mean jekk hux inkluz jew le?
Charles Deguara : Ehe tal-Vitals kien hemm – fil-bidu kienet allegazzjoni tieghu l-MOU ghax ma sibniehx, ma tawhulniex u ghidna. Ghidna ma tawhulniex. Jiena ma nafx x’gara u nstab. Instab, sewwa u baghtuhulna. Immedjetament hrigna t-tieni rapport taghna fuq il- kaz biex nikkumentaw fuq dak il-kaz . . .
Imh. A Lofaro : Ezatt.
Charles Deguara : . . . u ghidna dan sahhah anzi il-fehma taghna originali li mhix sew, abjad ma tistax tghidlu iswed.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : Ma jistax ikun hemm kaz qatt, qatt, fejn MOU isir qabel johrog tender, ma tistax. U ghidna car u tond, jigifieri.
Imh. J. Said Pullicino : . . .oltre l-MOU le? Ghax l-MOU jista’ jkun cirkostanza tajba, hazina jista’ jkun imma cirkostanza anke in buona fede kwazi biex nghid hekk, imma l-affarijiet ohra mhux hekk li qed nghidu. Affarijiet ohra li qed nghidu d-due dilligence, ritratti . . . bil-flus li ma ghamilx il-progett, hemm affarijiet gravi hu u trid issib ir-raguni ghalihom dawn. Qed insemmi progett wiehed hu.
Imh. M. Mallia : U hadd m’hu responsabbli. U hadd m’hu responsabbli.
Dr. T. Comodini Cachia : Halli l-ahhar mistoqsija u qed insaqsiha ‘l ghaliex tinpingi fuq ix- xoghol tal-gurnalisti mbaghad wara. Semmejt ir- record keeping inti. Kemm sibtuha ta’ nuqqas illi jkun hemm iz- zamma ta’ minuti ta’ laqghat bejn per ezempju Ministri u negozjanti jew Ministri u koncessjonarji ta’ progetti, anke z- zamma ta’ dokumentazzjoni. ‘Il ghaliex imbaghad din tinpingi fuq il-gurnalisti meta jaghmlu talba ghal request for information ukoll.
Charles Deguara : Ara jien ilni l-Audit Office tnax (12) –il sena u bdejt inkun involut f’dawn l-audits hdax (11) –il sena mill-inqas. Minn dak iz- zmienilna nsibuhom kontinwament, kontinwament. Nuqqas ta’ minuti, nuqqas ta’ nformazzjoni, nuqqas ta’ dettalji kif ittiehdu certi decizjonijiet, jigifieri kontinwament insibuhom. Qisu vuci ta’ xi hadd fid-dezert kwazi kwazi. Tant ilna nghiduha . . .
Imh. J. Said Pullicino : Din nuqqas ta’ trasparenza eee. Nuqqas ta’ trasparenza, nuqqas ta’ kontabilita hu.
Charles Deguara : Xbajna nghiduha, xbajna nghiduha.
Imh. J. Said Pullicino : U jaghtu lok dawn l-affarijiet, tajjeb, ghal min irid jagixxi mhux korrettament huwx hekk, ha niftehmu?
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Imh. J. Said Pullicino : Wahda mill-mod kif inti tghatti dnub huwa illi ma thallix tracci warajk.
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu, hekk hu. Jiena sincirament, jien anka, din xi haga taghna nterna ta’, ta’ ufficcju, ahna kull gimghatejn ikollna internal management meetings. Senior management metting. Niltaqghu, niddiskutu, jien nesigi nzommu minuti ta’ kull meeting u qeghdin hemm iffaljati kull meta ltqajna, ghax importanti. Anke ahna stess xi minn daqqiet – x’iddecidejna sentejn ilu? Il-memorja taf kif inhi, jigifieri tmur ticcekkja. Dan l-ahhar kellna kaz, qamet issue bejnietna, imma tmur ticcekkja, ghandek minuti, ghandek trasparenza, ghandek kontabilita’.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : Dan huwa punt importantissimu hafna, si ne qua non ghalija marbut ma governanza tajba. U sfortunatament mhux f’rapport wiehed (1) u tnejn (2) biss ghax kieku ma noqghodx nghaggibha,
naf hafna rapporti f’dawn is-snin kollha, sibna kazi fejn ma jinzammux minuti sura ta’ nies.
Imh. J. Said Pullicino : Minn flus il-polpu hux hekk? Minn flus il-poplu. Pero’ l-esperjenza tieghek bhala awditur hija simili hafna ghall- esperjenza ta’ l- Ombusman f’hafna affarijiet.
Charles Deguara : Hekk hu. Imh. J. Said Pullicino : Inti . . .
Charles Deguara : Fil-fatt we are offices of over sight it-tnejn li ahna.
Imh. J. Said Pullicino : Mhux hekk hu jiena nghid li ghandhom ikunu taht l- istess . . .
Charles Deguara : Ezatt, ezatt.
Imh. J. Said Pullicino : Jigifieri inti fejn thoss li ghandek inqas sahha, jigifieri veru li inti bhal l-Ombusman qieghed hemm biex taghmel ir- rapporti, rakkomandazzjonijiet etc. Imma fil-process inti thoss li m’ghandekx sahha bizzejjed biex twassal u timponi dak li qed tirrakkomanda?
Charles Deguara : Iva, iva u ha nwiegeb b’mod car. Kieku jien on the other side, kieku jien auditee, kieku jien auditee, u l-awditur isaqsini, naghtih dokumentazzjoni u ma nkunx kapaci naghtih dokumentazzjoni u jghid Charlie Deguara ma tanix, kieku jien ma norqodx. Kieku jien ninkwieta hafna.
Imh. A Lofaro : Mhux hekk.
Charles Deguara : Issa imma tghid hawn min ma jaghtix kas. Imma min ma jaghtix kas taghmel x’taghmel mhux se jibqa’ jaghti kas. Hija ghalija hija haga serja jekk Awditur Generali jghid tlabt dik l- informazzjoni minn Mr. X u ma tanix dik l-informazzjoni. U hawn hawn il-gurnalisti, is-sahha taghkom biex ir-rapporti taghna – intom taghtuhom sahha, twassluhom lic-cittadini x’ahna nghidu ahna fix-xoghol taghna u dik hija finding importanti. Dik hija finding, anke jekk ma jaghtikx dokumentazzjoni tista’ tkun finding importanti hafna u tista’ tigi – ha nieqaf hawn.
Imh. J. Said Pullicino : Ifhimni l-gurnalizmu nvestigattiv jekk hux ta’ mportanza ghal raguni wahda principalment, ghaliex ma jkunx hemm bizzejjed informazzjoni jigifieri, ghax kieku jkun hemm l- informazzjoni li suppost tinghata u li c-cittadin ghandu dritt
ghaliha, kieku l- gurnalizmu nvestigattiv jitlef hafna mill-interess tieghu.
Charles Deguara : Hekk hu, hekk hu.
Imh. J. Said Pullicino : Ghalhekk imbaghad ikun hemm iktar interess fix- xoghol investigattiv u iktar sahha fix-xoghol investigattiv, iktar isibu problema ghal dak li hija sigurta’ tal-gurnalist, ghal dak li huwa l- probabilta ta’ ncidenti, all right, forsi wiehed ma jridx jizloq, ma nafx kif qalu dan l-ahhar. Jigifieri dan huwa ir- relevanza li qed nghidu ghal din l-inkjesta. Qed niftehmu?
Charles Deguara : Ehe.
Imh. J. Said Pullicino : Illi certu aspetti hija nuqqas ta’ trasparenza u nuqqas ta’ nformazzjoni, ghaliex dak li jahseb li huwa skandlu jikber imbaghad, forsi ma jkun skandlu xejn, imma ir-reazzjoni ghal dak il-gurnalizmu ma tistax tghid fejn tasal, qed niftehmu? Jigifieri li qed tghid inti ghandu hafna. . .
Charles Deguara : Nixtieq nenfasizza haga wahda biex inkun car. Ma naghtix ideat hziena, inkun ghamilt disservice ghal dan il-Kumitat. Fil- maggoranza l-kbira ninghataw l-informazzjoni.
Imh. J. Said Pullicino : Nafu, nafu u jiena qed nghid . . .
Charles Deguara : U napprezza l-Permanent Secretaries kemm jikkoperaw maghna.
Imh. J. Said Pullicino : Sur Deguara qed nghid ma tinghatax informazzjoni jew ghax ikun hemm intenzjoni hazina u dika eventwalment zbaljata hafna ghax ikun hemm sigriet warajha, jew inkella ghax wiehed ikun irid dina mhux mument, ahjar nistenna u forsi b’intenzjoni tajba, imma kollha huma incidenti li jaghtu effett fuq dan li qed nghidu. Nuqqas ta’ nformazzjoni mportanti.
Charles Deguara : U niehu gost Dott ghax inti ghamilt xi zmien tahdem ma’ l- ufficcju d-Dwana, rajt xi xoghol hekk, ma kontx hemm dak iz- zmien imma nirringrazzjak ghax ghamilt bicca xoghol tajba hafna.
Imh. M. Mallia : All right. Imh. A Lofaro : Grazzi hafna. Imh. M. Mallia : Thank you.
Charles Deguara : Thank you.