Fl-Atti tal-Inkjesta datata 19 ta' Novembru 2019, rigward skont it- Termini ta’ Referenza ta’ l-Inkjesta Pubblika dwar l-Assassinju ta’ Daphne Caruana Galizia.

Seduta miżmuma llum il-Gimgha 4 ta’ Dicembru, 2020.

Dr. Joseph Muscat, iben Saviour u Grace nee’ Borg, imwieled Pieta u residenti Burmarrad bil-Malti bil-gurament jghid:

Dr. Joseph Muscat : Sur Imhallef, jekk tippermettili, qabel nibdew bil- mistoqsijiet li lest li nwiegeb kollha kemm huma minn naha taghkom, ghandi dikjarazzjoni anke in vista ta’ l-affarijiet kollha li ntqalu matul dawn . . . .

Imh. A. Lofaro : Hekk ridna ahna li tibda biha.

Dr. Joseph Muscat : Grazzi. Ma nafx jekk hux . . .

Imh. M. Mallia : Pero’ qabel ma tibda int – inti qieghed fuq police bail?

Ghandek xi investigazzjonijiet pendenti?

Dr. Joseph Muscat : Le ma ghandi l-ebda investigazzjoni, ma ghandi l-ebda police bail.

Imh. M. Mallia : Ma ghandex xi xkiel biex tixhed?

Dr. Joseph Muscat : Assolutament xejn u l-pulizija ghamlu dikjarazzjoni on the record li mhux qed nigi nvestigat.

Imh. M. Mallia : Ok Imh. A. Lofaro : Ok.

Imh. M. Mallia : Jekk issa jekk ghandek xi stqarrija x’taghmel tista’ taghmilha.

Dr. Joseph Muscat : Ma nafx kemm se tiehdu pjacir biha, imma ha nkun qed . . .

Imh. A. Lofaro : Anzi konna ha nibdew b’hekk ahna.

Dr. Joseph Muscat : Sur Imhallef, nixtieq qabel ma nwiegeb ghall- mistoqsijiet tal-Bord, naghmel xi punti li nemmen li huma pertinenti ghall-holqien u l-ezistenza ta’ din l-Inkjesta. Bhala l- bniedem li personalment bhala Prim Ministru hadt il-pass bla precedent li nappunta din l-Inkjesta u li nahtar lilkom biex tmexxuha, inhoss li hekk kif jidher li resqin lejn tmiem xogholkom, infakkar il-punti ewlenin tat-Termini ta’ Referenza li kellkom issegwu u tirrapportaw dwarhom. Dawn huma – u nikkwota bl- Inligz :

“To determining whether any wrongful action or omission by, or within, any State entity facilitated the assassination or failed to prevent it. In particular whether (a) any State entity knew or ought to have known of, or caused, a real and immediate risk to Daphne Caruana Galizia’s life including from criminal acts of a third party and (b) failed to take measures within the scope of its powers which, judged reasonably, it might have been expected to take in order to avoid that risk.

To establishing whether the State had and has in place effective criminal law provisions and other practical means to avoid the development of a de facto state of impunity through the frequent occurrence of unresolved criminal acts and to deter the commission of serious criminal offenses, backed up by law enforcement machinery for the prevention, suppression, investigation and punishment of serious breaches of the law.

To determining whether the State has fulfilled and is fulfilling its positive obligation to take preventive operational measures to protect individuals whose lives are at risk from criminal acts in particular in the case of journalists.”

Dawn it-Termini ta’ Referenza Sur Imhallef tfasslu wara laqghat twal li personalment kelli mal-familja Caruana Galizia u rapprezentanti taghhom, ghaliex ridt inkun cert li l-affarijiet isiru sew u li hadd ma jakkuzani, kif gara ma’ predecessur tieghi, li jien ippregudikajt kaz tant importanti.

Bir-rispett kollu lejkom, ikolli nghid li minn dak li rajt fil-mezzi tax- xandir, hafna mix-xhieda, mistoqsijiet u stharrig li sar ma kellhom x’jaqsmu xejn ma’ dawn it-Termini ta’ Referenza, u ftit li xejn taw kontribut biex intom twettqu xoghlkom. Zgur li dak li sar ma kien jirrifletti xejn id-diskussjonijiet li saru biex jigu miftehma t-Termini ta’ Referenza. Il-fatt li kemm il-Prim Ministru li hatarkom u kif ukoll il-Prim Ministru li se jircievi r-rapport taghkom qed jesprimu dan it-thassib ghandu jittiehed b’serjetà. Frankament, id-direzzjoni li din l-Inkjesta li hadet kienet aktar ezercizzju ta’ kurzita’ li naqqset mill-kredibilta’ u mminat il-legittimita’ ta’ din il-hidma tant importanti. Fl-ahjar ipotesi dak li nstema’ kellu l-ghan li juri jekk Daphne Caruana Galizia kellix ragun jew le f’uhud mill- affarijiet li kitbet, li hu ezercizzju legittimu izda mhux parti mit- Termini ta’ Referenza. Fl-aghar ipotesi, din l-Inkjesta iddeterjorat f’ezercizzju politiku.

Jista’ jkun li jkun hemm min jghidlek li dak kollu li gie mistoqsi, specjalment mill-avukati tal-familja, kien necessarju biex ikun hemm stampa aktar kompluta tas-sitwazzjoni politika u socjali ta’

pajjizna. Dan huwa argument validu. Izda jekk dan huwa l-kaz, anki hawn l-Inkjesta qed tfalli mizerjament. Dan ghaliex l- investigazzjoni kellha ssir fuq l-Istat. Minflok saret fuq il-Gvern prezenti. L-Istat Malti ma bediex fl-elfejn u tlettax (2013), u hafna min-nuqqasijiet li huma maghrufa llum huma rizultat ta’ legat ta’ decennji taht Gvernijiet differenti. Jekk xejn, istituzzjonalment, il- Gvern elett fl-elfejn u tlettax (2013) u li ghadu jservi sal-lum huwa l-aktar wiehed li wettaq bidliet pozittivi. Ma sar l-ebda tip ta’ skrutinju fuq Gvernijiet precedenti minkejja li ma hemm l-ebda dubju li jekk rajtu relevanza f’numru ta’ affarijiet li ntqalu, kontu ssibu hafna fuq x’hiex tirraportaw fuq dak li gara qabel l-elfejn u tlettax (2013). Ghalhekk, dan id-deadline arbitrarju tal-elfejn u tlettax (2013) jistona hafna mal-attitudni ampja li giet addottata fuq affarijiet ohra.

Inzid li l-Istat, kif tafu sew u ahjar intom, mhux biss il-Gvern. Barra l-ezekuttiv, ghandek ukoll il-Legizlattiv u l-Gudikatura. Ma sar l- ebda tip ta’ skrutinju sa issa zgur ma’ zewg terzi tal-Istat minn din l-Inkjesta. Dan minkejja li hemm diversi punti pertinenti li kellhom jigu ezaminati. Naghti ezempju car. Daphne Caruana Galizia kienet kritika hafna tal-Oppozizzjoni fl-ahhar sitt (6) xhur ta’ kitbiet taghha. Kienet kwazi kkoncentrat fuq hekk biss. X’tip ta’ skrutinju sar fuq din il-parti krucjali tal-Legizlattiv? Kif ma nqabadx kull ma kitbet, kif sar fil-kaz tal-Gvern u gie skrutinizzat. Infakkarkom li kien hemm akkuzi ta’ korruzzjoni, ta’ hasil ta’ flus u abbuzi. Ir- raguni ghaliex dan l-iskrutinju ma sarx jisfuggili.

Xi nghidu mbaghad ghall-Gudikatura, li intom kontu u intom parti minnha wkoll. Din hija parti fundamentali mill-Istat, li n-nuqqas ta’

skrutinju taghha jfisser li dak li sar mhux ezercizzju shih. Anki ghaliex, Daphne Caruana Galizia kitbet fuq hekk, jekk irridu nuzaw l-istess kejl, u l-Gudikatura ma kienitx nieqsa mill-vicendi taghha li xxukkjaw pajjiz. Intom hdimtu u anki ppresedejtu l-Gudikatura f’dan il-kuntest, u kontu f’pozizzjoni – u intom f’pozizzjoni perfetta biex tanalizzaw il-qaghda ta’ din il-parti mill-Istat minn zmien meta l-Kunsill tal-Ewropa ddefinijha bhala “an all in the family jamboree”, bil-Prim Imhallef hu l-Ministru, u bl-Imhallfin ikunu parti mill-ufficcju tal-Ministri. Tiftakruhom sew dawk iz-zminijiet.

Ippermettuli mbaghad inzid li minn zmien Edmund Burke, id- definizzjoni tal-Istat twessghet biex tinkludi l-mezzi tax-xandir. Il- fourth estate ghandha rwol krucjali fi kwalunkwe demokrazija. Saru maghrufa affarijiet li jindikaw li kien hemm rwol li xi esponenti ta’ entitajiet, u nazzarda nghid istituzzjonijiet, f’dan il- qasam kellhom, u li llum jew ghada jsiru maghrufa. Minn rabtiet kummercjali ghal ohrajn aktar fil-fond. Din l-analizi sa issa ma saritx.

Dan il-fatt juri kemm l-approach sa issa lejn din l-Inkjesta kien mill- aktar shallow fil-fehma tieghi.

Ippermettuli niffoka mill-gdid fuq it-Termini ta’ Referenza li fuqhom bghattilkom l-ittra ta’ hatra bhala Prim Ministru.

“To determining whether any wrongful action or omission by, or within any State entity facilitated the assassination or failed to prevent it. In particular whether any State entity knew or ought to have known of, or caused, a real and immediate risk to Daphne Caruana Galizia’s life including from criminal acts of a third party and failed to take measures within the scope of its powers which,

judged reasonably, it might have been expected to take in order to avoid that risk.”

Minn dak li rajt mill-mezzi tax-xandir, ftit li xejn saru mistoqsijiet f’dan ir-rigward, u l-ftit li saru juru bic-car li ma kienx hemm dan in-nuqqas, anki jekk wiehed jiffoka biss fuq l-Ezekuttiv.

Biex inkun car, jien ma kelli l-ebda informazzjoni li hajjet Daphne Caruana Galizia kienet fil-periklu, u dan ma giex ikkontestat. Lanqas ma jien informat li xi entita’ tal-Istat kienet taf b’dan, wisq inqas iffacilitat jew setghet ippreveniet.

Dan kollu fil-kuntest li Daphne Caruana Galizia qalet kemm -il darba, fosthom f’kitba fl-erbgha u ghoxrin (24) ta’ Novembru elfejn u erbatax (2014), li ghal snin shah ma kienitx tafda lill- Pulizija, li ma rieditx skorta u li kienet temmen li dawn ikunu mpoggija maghha biex jispjunaw fuqha.

Minkejja dan, kif xehed l-ex Kummissarju John Rizzo, fl-ewwel telefonata li kelli mieghu qabel ma nhtart Prim Ministru, kont ghidtlu car biex jiehu l-passi kollha necessarji biex jipprotegi lilha u lill-familja taghha.

It-tieni Termini ta’ Referenza li jghid:

“To establishing whether the State had and has in place effective criminal law provisions and other practical means to avoid the development of a de facto state of impunity through the frequent occurrence of unresolved criminal acts and to deter the commission of serious criminal offenses, backed up by law enforcement machinery for the prevention, suppression, investigation and punishment of serious breaches of the law.”

Ejja nharsu lejn il-fatti. Sur Imhallef, fl-ahhar erbghin (40) sena kien hemm mija u erbghin (140) kaz ta’ tqeghid ta’ bombi. Kemm minnhom gew solvuti ? Wiehed (1). Dak li qed issir Inkjesta dwaru illum. F’kaz wiehed tressqu dawk li allegatament wettqu r-reat, l- allegat mandant u l-pulizija qalet li qed issegwi pisti ohra. L- impunita, jekk tippermettuli, kienet fil-bqija tal-mija, disgha u tletin (139) kaz l-ohra fejn hadd qatt ma tressaq, ahseb u ara kemm instab hati xi hadd, u fejn ma saru l-ebda inkjesti pubblici.

Ma hemmx dubju li dejjem jista’ jsir aktar biex l-infurzar tal-ligi jkun ahjar, izda rrid nghid li maz-zmien dan l-infurzar dejjem issahhah, u mhux iddghajjef. Mill-gdid dan huwa nuqqas ta’ kif imxiet din l-Inkjesta, li ma fittxetx analizi komparattiva, izda strahet sa issa fuq dikjarazzjonijiet li kienu attentat superficjali ta’ analizi.

Infakkar, li l-Gvern immexxi minni ha wahda mill-akbar mizuri possibbli kontra l-impunita’, meta nehha l-preskrizzjoni dwar reati ta’ korruzzjoni. Issemmiet hafna l-korruzzjoni fl-Inkjesta, izda kieku ma ttehditx din il-mizura, l-arlogg kien ikun qed jahdem kontra l- interess pubbliku.

Inhares lejn it-tielet Termini ta’ Referenza:

“To determining whether the State has fulfilled and is fulfilling its positive obligation to take preventive operational measures to protect individuals whose lives are at risk from criminal acts in particular in the case of journalists.”

Nitkellem hawn bhala persuna li fil-bidu tal-hajja politika tieghi kont nigi msejjah “bicca gurnalist”. Biex inkun car, ma kienx meqjus bhala kumpliment. Kemm domt fil-politika wegibt eluf ta’

mistoqsijiet. Qghadt ghall-kritika gusta u ingusta. Hallejt mijiet ta’ kummenti libelluzi ghaddejjin ghax nemmen fil-liberta’ tal- espressjoni. Ghamilt libelli biss fi tlett (3) okkazjonijiet fi kwazi ghoxrin (20) sena fil-politika. L-ewwel meta gie vvintat li se niffriza l-minimum wage. Ironikament tlift il-libell meta zidna l-minimum wage ghal seba’ (7) snin fuq xulxin. It-tieni meta gejt akkuzat falsament li hadt flus mill-iskema ta’ Cittadinanza b’Investiment. It-tielet dwar il-gidba ta’ Egrant li giet misqija lil Daphne Caruana Galizia, f’dak li kien attentat ta’ destabilizazzjoni tal-pajjiz. Egrant kienet l-assenza l-kbira minn din l-Inkjesta. Aktarx l-aktar storja li qatt saret enfazi fuqha fl-istorja moderna ta’ pajjizna, u li issa giet injorata totalment ghax ma tiffittjax in-narrativa. Dan meta din l- invenzjoni, anke minn qabel ma ntqalet pubblikament u kienet tigi mfesfsa mill-Kap tal-Oppozizzjoni ta’ dak iz-zmien waqt ikliet, kellha rwol fundamentali fl-attitudni u decizjonijiet li hadt fuq haddiehor. Ironikament, Daphne Caruana Galizia kienet fittxitni u rebhet libell meta kont gurnalist jien fuq kitba fuq qoxra ta’ ktieb li ktibt dwar l-infiltrazzjoni tal-mazunerija.

Biex inkun car, jien offrejt li nwaqqa’ l-libell kontra Daphne Caruana Galizia jekk il-familja sempliciment tirrikonoxxi l- konkluzjonijiet ta’ Inkjesta minn kollega taghkom. Il-familja sa issa irrifjutat.

Infakkar li Gvern immexxi minni nehha l-libell kriminali, li l-ebda Gvern qabel ma kellu l-kuragg li jnehhi. Biex aktar insahhu l- liberta’ tal-espressjoni, nehhejna anke c-censura u provizjonijiet dwar il-profanita’.

Jekk irridu nitkellmu dwar protezzjoni tal-gurnalisti, hawn ukoll inhoss li din l-Inkjesta injorat kwazi ghal kollox dan il-punt. Ahseb u ara kemm inghata kuntest imqar tal-istorja ricenti. Fis-sena elfejn (2000) tpoggiet bomba mad-dar ta’ Frans Ghirxi, dakinhar editur. Hafna kliem u ma tressaq hadd. F’Mejju tal-elfejn u sitta (2006), il- bibien tad-djar ta’ Daphne Caruana Galizia u Saviour Balzan inghataw in-nar. Kienet wahda mill-ftit drabi li kkommunikajt maghha. Il-Prim Ministru ta’ dak iz-zmien kien qal li l-Pulizija se juzaw il-mezzi kollha biex jinqabdu l-persuni li wettqu dawn l-atti, li l-mottiv taghhom kien car. Ma nqabad hadd u ma tressaq hadd. Jekk nuzaw it-terminologija popolari tallum, kien hemm impunità. Dan jorbot man-nuqqas li semmejt qabel, li prattikament tpoggiet preskrizzjoni fuq l-analizi dwar l-impunità.

Is-serjeta’ titlob analizi f’dan il-kuntest. Minflok inhlew gimghatejn ta’ hin taghkom ta’ din l-Inkjesta u tar-rizorsi pubblici fuq spekulazzjoni imgebbda li gew sekwestrati gurnalisti fl-Ufficcju tal- Prim Ministru, akkuza li l-Qorti sabet li kienet bla bazi.

Ma hemm l-ebda – ha nkun car imbaghad – gustifikazzjoni ghal dak li gara bl-assassinju ta’ Daphne Caruana Galizia. Ma hemm l- ebda gustifikazzjoni ghall-qtil ta’ persuna. Personalment, il- mument li sar l-assassinju kont naf li l-hajja politika tieghi se tkun immarkata bih daqs kemm bl-affarijiet kollha li ppruvajt naghmel ghal dan il- pajjiz. Kont deciz minn qabel dhalt fil-politika li naghmel biss zewg (2) termini bhala Prim Ministru, jekk il-poplu jaghtini l-fiducja, ghax jien tip li rrid sfidi godda u mhux noqghod naqleb minn pultruna ghal ohra, kif kienu imdorrijin hafna politici u anki gudikanti. Dak li gara fis-sittax (16) ta’ Ottubru elfejn u

sbatax (2017) geghlni niddeciedi li qabel nitlaq nara li jkun hemm zblokk f’dan il-kaz. Ma ridtx inkun bhal Prim Ministri ta’ qabli li parlaw izda ma ghamlu xejn dwar delitti magguri.

Jien lest Sur Imhallef li nwiegeb ghall-mistoqsijiet kollha taghkom li huma rilevanti fejn nistenna li jkun spjegat car ir-rabta taghhom mat-Termini ta’ Riferenza. M’inhix hawn biex naqta kurzita’ jew biex naghmel pettegolezzi. Akkost li tittimbrawni, jkolli nghid li barra s-sostanza, anki l-forma ta’ kif dehret din l-Inkjesta minn barra kienet difettuza. Jien ma jidhirlix li l-ittra tal-hatra bghattha lill-avukati tal-familja, izda lil tlett (3) gudikanti serji li kelli kull rispett u dejjem kelli kull rispett u jibqa’ jkolli kull rispett lejjhom, li ghandhom jagixxu u jidhru li jagixxu b’mod indipendenti. Il-mod ta’ kif saru xi affarijiet jimmina l-kredibilta tal-ezercizzju zgur ma’ parti sostanzjali mill-poplu.

Naghti ezempju. Jidher li intom taqraw mistoqsijiet li tal-inqas parti minnhom ikunu fformulati jew diskuzzi minn haddiehor tant li f’seduta minnhom, skont il-mezzi tax-xandir, irrimarkajtu li hemm mistoqsijiet li mhux pertinenti. Imbaghad, skont il-mezzi tax-xandir, kienu l-avukati tal-familja Caruana Galizia li qalu xi seduti ilu li dalwaqt imiss lili li nixhed. Kont nistenna li dikjarazzjoni hekk, li hija prerogattiva taghkom li tmexxu, issir mill-Bord u minn hadd iktar. Dan kollu filwaqt li min qieghed hawn jirraprezenta lill- Istat, bir-rispett kollu, ha rwol passiv ghall-ahhar. Jekk mhux li l- Istat kellu jipproduci xhieda tieghu, l-Ufficcju tal-Avukat Generali u tal-Avukat tal-Istat, kellu tal-inqas jindenja ruhu li jistaqsi mqar mistoqsija wahda. Wahda li hi wahda. Mhux rwol tal-Gvern li jaghti struzzjonijiet lil dawn l-ufficcji x’jaghmlu, izda min jokkupa

dan l-ufficcju ghandu d-dover li permezz tieghu din l-Inkjesta tinghata aktar kredibilta’. Minflok, ittiehdet attitudni li jew timmina dan l-ezercizzju, li ma nahsibx hija l-intenzjoni, jew li turi sudditanza psikologika ta’ istituzzjonijiet li jibzghu mill-kritika, u li hija riflessjoni ta’ nuqqas ta’ karattru.

Jiddispjacini Sur Imhallef jekk ma kontx diplomatiku u forsi ma hadtux pjacir bija f’dak li ghidt izda hassejt li kelli nghidu. Lest inwiegeb kif ghidt il-mistoqsijiet taghkom skont it-Termini tal- Inkjesta u dak kollu li tixtiequ tistaqsuni. Grazzi Sur Imhallef.

Imh. M. Mallia : Naturalment – inti f’pozizzjoni li tipprezentah dak l- istatement?

Dr. Joseph Muscat : Bil-qalb kollha. Tiehdu kopja tieghu u jekk tistghu tergghu taghtuhuli lura ahjar ghax ma ghandix kopja tieghu.

Imh. A. Lofaro : Naghmlu kopja mela. Naghmlu kopja.

Imh. M. Mallia : M’huwiex il-kompitu taghna li nidhlu f’dibattitu mieghek dwar illi ktibt f’dan l-istatement. Ahna nohduh, nikkonsidrawh, naghtuh l-importanza li jixraqlu bhala gej minn ghandek, il- persuna li effettivament ifformulajt it-termini ta’ referenza taghna u mbaghad dak li ghandna nghidu nghiduh fl- . . . taghna.

Dr. Joseph Muscat : U Sur Imhallef jien ma ghandi l-ebda problema b’din l- attitudni imma nhoss li jkun nuqqas tieghi. Jien mhux tip lilli noqghod nitkellem fil-mezzi tax-xandir . . .

Imh. M. Mallia : Huwa dritt tieghek.

Dr. Joseph Muscat : . . . jew infesfes minn wara widnejn in-nies. Jien l- affarijiet nghidhom f’wicc dak li jkun.

Imh. M. Mallia : Huwa dritt tieghek illi taghmel din id-dikjarazzjoni jekk inti hassejt illi kellek taghmilha.

Dr. Joseph Muscat : Grazzi.

Imh. M. Mallia : Issa, ghal dak illi huwa domandi, inti bhala Prim Ministru, bhala Kap ta’ l-ufficcju tieghek, kont taf – you were aware zgur illi Caruana Galizia dak iz-zmien kienet qed taghmel hafna kummenti u hafna opinjonijiet dwar, mhux ir-rwol, dwar xi persuni illi kienu jokkupaw il-pozizzjoni tal- Gvern u kien hemm rejazzjoni wkoll, kien hemm rejazzjoni wkoll. Principalment ir-rejazzjoni kienet fuq blog illi kien beda kollega tieghek Glenn Beddingfield u li kompla wkoll Neville Gafa`. Ma nghidx illi dawn komplew sahhnu l- . . ., pero’ kif qal Glenn Bedingfield stess meta gie biex jixhed hawnhekk dawna kienu rejazzjoni ghal li kienet tikteb Daphne Caruana Galizia, like with like. Pero’ tajjeb jew hazin dawn ir- rejazzjonijiet kienu pjuttost inflammanti. Inti kont taf b’dawn il- blogs illi kienu qeghdin johorgu minn dawn iz-zewg (2) persuni u minn ohrajn li kienu fl-ufficcju tieghek? U x’kienet ir-rejazzjoni tieghek ghalihom dawn? Tinsiex dawn huma blogs gejjin minn nies illi kienu jokkupaw kariga gholja fil-Gvern jekk mhux mill- ufficcju stess tal-Prim Ministru.

Dr. Joseph Muscat : Ok. Lest li nwiegeb din il-mistoqsija avolja li ma nahsibx li hija perminenti tat-termini ta’ referenza. Dak tarawh intom mhux jien imma ghandi dritt illi nikkumenta dwar dan kollu. Mela ha naghmlu l-kuntest. Il-kuntest hija li Daphne Caruana Galizia kienet aktarx l- iktar gurnalista / opinjonista / blogger illi kienet segwita f’dan il- pajjiz. M’hemmx, lanqas hemm l-icken dubju u fil-verita forsi analizi tal-kitbiet tas-sinjura Caruana Galizia kienu, hija nieqsa minn dan kollu. Jien jekk tippermettuli naraha illi kienet tizvarja minn gurnalizmu li jkun world class, world class,

ghall-pettegolezzi illi kienu semplicimnt per ezempju li jien immur niekol burger mat-tfal tieghi x’imkien u jittiehed ritratt tieghi mat- tfal tieghi . . .

Imh. M. Mallia : Dak li nghidulu gossip.

Dr. Joseph Muscat : Gossip totali imma li huwa wkoll, jigifieri kellha din it- tip ta’ zvarjanza min gurnalizmu world class ghal gutter gossip fil- verita. U ppruvajt nirricerka imma ma rnexxilix, forsi ghax minhiex kapaci jien naghmilha. Pruvajt nirricerka kemm il-darba semmiet lili jew il-membri tal-familja tieghi fuq il-blog taghha, ma rnexxilix, nimmagina eluf ta’ drabi. Jien kemm domt fil-politika nahseb l- ewwel darba li semmejtha b’isimha fil-Parlament wara li nqatlet u qatt ma rreferejt ghal-artikli taghha. Min kien ikellimni dwar x’ghandha tkun l-attitudni kont nghid injora, specjalment dwar l- issues, tinjora mhux l-issues jekk ikun hemm xi haga miktuba serja. Tinjora l-affarijiet li ghandhom x’jaqsmu ma nstigazzjoni, ma gossip ma ghax dak qieghed ma dak u dik rajthom hemmhekk u dik haga – tinjora dawn l-affarijiet. ma taghtihomx aktar … U fil- verita la qatt ghamilt xi speech nghid li hija bicca blogger u meta hi kont ilni fil-politika u naqla’ go fija – ghal xi raguni kellha b’xi mod jew iehor minn dejjem kienet thobb titkellem u tikteb fuqi, minn qabel hafna sirt Kap ta’ l- Oppozizzjoni. Fil-fatt kienet hi li kkonjat il-frazi li jien il-poodle ta’ Alfred Sant per ezempju. Kienet ghamlet karriera shieha tikteb, tikteb fuq hekk. Well and good. Qatt ma rrejagixxejt ghal dan kollu. Jigifieri dak kollu li kont nghid jien, imkien ma rrejagixxejt anke meta kien hemm kritika personali li ma nistax niggustifikaha. Omm il-mara tieghi kienet ghadha shuna, lanqas nizlet fil-qabar u kien hemm artiklu fuq ghax din

kienet f’home. Dak il-hin demmek pitrolju jsir, kif jghidu l- Ghawdxin, imma ma tirrejagixxix ghax jien nemmen li fil-hajja pubblika trid tkun taf taqla go fik. U dak illi qieghed fil-hajja pubblika u ma l-inqas kritika jibda jisneppja, jitfa’ libelli kullimkien u dan, mhux tajjeb ghall- hajja pubblika u iktar ma jghaddi zmien din ha tkun karattaristika importanti, illi you need to be like that boxer taqla’ go fik, taqla’ go fik, taqla’ go fik. Dik hija r-reziljenza li tkun lest li taghmilha. Ma’ min kont nitkellem kont dejjem nghidlu tirrejagixxix. Issa Glenn Bedingfield huwa veru kien jahdem l- ufficcju tieghi imma kien annimal politiku, huwa annimal politiku. Meta kont nghidlu isma tidholx f’certu affarijiet, toqghodx tirrejagixxi. Kien ikun hemm f’mument minnhom kien jghidli : mela jien ma ghandix dritt ghall- espressjoni tieghi wkoll? Ma ghandix dritt illi nghid dak illi nahseb? Hemmhekk fil-verita’ kienu jghalquli halqi wkoll, ghax jghiduli: inti ma titkellem xejn fuq dak li jghid haddiehor u dak li jattakka haddiehor. Trid issikkitna wkoll ahna jekk nirreagixxu dwar dan kollu? Nahseb illi fil-verita finger pointing does no good. Jien nahseb kullhadd ikkontribwixxa ghal sitwazzjoni fejn it-tempra f’dan il-pajjiz kienet titla’ minn zmien ghal iehor ‘il- fuq. Li nista’ nghid li jien qatt ma kkontribwixxjet. U meta l-ftit drabi illi kont mitlub parir dwar affarijiet partikulari, specjalment dwar hajja personali tan-nies, jien dejjem, fejn kelli s- say tieghi, waqqaft dawk l-istejjer, fejn seta’ kelli nfluwenza. Jinkludi Membri Parlamentari dwar filmati li jinvolvuhom, jinkludi dwar Membri Parlamentari li hemm recordings dwarhom tal-lehen fuq certi kazijiet personali, jinkludi kwistjonijiet ta’ sahha mentali ta’ familjari ta’ membri, jindkludi kazijiet kriminali ta’ familji ta’

Membri Parlamentari. Jekk jien MP, mhux qed nidentifika l- persuni apposta, jekk jien MP u hija jew ohti ghamlet xi haga, ghandi noqghod inwiegeb jien ghal hija jew ohti? Ghandi noqghod nigi attakkat fuq hija jew ohti? U jien fejn kelli dak is-say dejjem waqqaft. Issa wiehed jista’ jghid li stajt ghamilt iktar, iva mela. Il- benefit of hindsight huwa wiehed mill-ikbar super powers illi ma jezistux u li kieku qatt jigu vvintati mod ta’ kif ikollhom dan kollu dak huwa l-isbah haga, kemm tbiddel affarijiet, ha nitkellem ghalija, kemm inbiddel affarijiet kieku tista’ tbiddel. Kull zball tikkoregi. Imma ma jezistix. Jigifieri jien nemmen nerga’ nghid, biex naghlaq hawnhekk illi dak illi ghamilt jien, bl-ebda mod ma kien jinstiga l- mibgheda jew kien jinstiga b’mod partikualri xi tip ta’ retribuzzjoni fuq Daphne Caruana Galizia minkejja li kont nigi ttargitjat mhux darba kulljum, darba kull siegha, fuq kull haga.

Imh. M. Mallia : Meta giet pubblikata l-istorja tal-Panama Papers, dik kif hadtha inti? X’kienet ir-rejazzjoni tieghek? Issa qed nitkellmu fuq gurnalizmu illi huwa nvestigattiv. . .

Dr. Joseph Muscat : Iva hekk hu.

Imh. M. Mallia : . . . mhux iktar dwar gossip. Dr. Joseph Muscat : Naqblu. Naqblu.

Imh. M. Mallia : Qed nitkellmu fuq affarijiet sostanzjali hawnhekk li jolqtu direttament l-Istat. X’kienet ir-rejazzjoni tieghek, ghax minn hemmhekk jidher li kien hemm bidu ta’ chain of events illi kwazi kwazi spiccat inkontrollabbli.

Dr. Joseph Muscat : Ok. Sur Imhallef tixtieqni fuq x’kienet ir-rejazzjoni tieghi jew naghti r-rendikont . . .

Imh. M. Mallia : Kif trid.

Imh. A. Lofaro : Kif trid.

Dr. Joseph Muscat : Biex ma nkunx qisni qed nizvija u nohdilkom wisq hin ghax mhix l-intenzjoni tieghi. Mela, nixtieq naghmel il-punt tieghi dwar kif narha l-issue tal-Panama Papers u anka l-kuntest generali ta’ punt illi ssemma hawn hekk. Mela, iva, naqbel mieghek the writings fuq il- Panama Papers, kemm lokalment u kemm internazzjonalment kienu punt magguri. Ha nitlaq minn punto di vista – issa mill-gdid illum nafu aktar. Intom tafu daqsi nerga’ nghid illi l-istejjer jizviluppaw bicca bicca. Ma tkunx taf mill-bidu fejn se jispiccaw l-issue kollha u fil-verita l-informazzjoni ma kienetx kollha maghrufa mill-bidu imma kienet trickle l-informazzjoni. Issa whether it was and intended trickle or a trickle triggered by things that even those who were writing them did not forsee it’s another.

Imma ha nibda mill- punt tat-tluq. Ha nibda mit-tluq dwar is- servizzi finanzjarji. Jien ghalija min ikollu struttura li tinvolvi forsi certu kumplessita’ forsi dwar servizzi finanzjarji ma nitlaqx mill- assumption li huwa kriminal jew qed jaghmel xi haga hazina. Anke ghaliex li kieku naghmel xi haga hekk nofs l-ekonomija tal-pajjiz tikkrolla ghax mibnija fuq is-servizzi finanzjarji. Jigifieri jekk jien nassumi li kull min b’xi mod jew iehor ghandu xi tip ta’ struttura barra l-pajjiz, allura s-servizzi finanzjari ta’ pajjizna nghalquhom ghax ahna qeghdin kolluzjoni mela mal-kriminalita’ nternazzjonali u nibdew minn hemm hekk biex inkunu koerrenti ma l-argument. Bl-istess mod jien ma nemminx illi kull min jissemma, u qed naghzel kliemi sewwa Sinjuri Imhallfin, kull min jissemma fil- Panama Papers jew fis-Swiss Leaks kellu xi mottivi hziena. Hemm

negozjanti ewlenin f’pajjizna li ssemmew fil-Panama Papers u fis- Swiss Leaks. Hemm membru tal-Gudikatura li jissemma fl-Swiss Leaks. Ma nahsibx li kellu xi mottiv ulterjuri, anzi mill-ftit li naf kien hemm mottiv car hafna ghaliex dan isir. Dan il-punt tat-tluq tieghi.

Iva jien imbaghad meta kont rajt dawn l-affarijiet kien hemm zewg istanzi – wahda kont innutajt, ma tantx tghajtha importanza ghax qisni ma tantx indunajt mall-ewwel x’kienet tfisser – draft declaration of assets tal-Ministru dak iz-zmien Konrad Mizzi li kien earmarked li kellu struttura barra l-pajjiz. Imbaghad meta harget l- istorja. Meta staqsejt lic-Chief of Staff tieghi ta’ dak iz-zmien, Keith Schembri kien spjegali, qalli: isma din hija xi haga illi ilni li bdejt. Qalli: l-BOV, l-Bank of Valletta mhux ha jibqghu joffru s- servizz li jien ghandi bzonn ghan-negozju tieghi u ghall-bzonnijiet tal-familja tieghi. Kien qalli wkoll li kellu leak minn bank iehor, mill-HSBC, u illi nghata l-parir illi jaghmel struttura simili. Konrad Mizzi kien qalli kellu bzonn din l-istruttura minhabba l- familja tieghu ta’ natura internazzjonali. Issa jekk ghamiltx tajjeb jew hazin din nerga’ nghid kwistjoni ohra ghalija, imma jien emminthom. Emminthom anke f’kuntest iehor u hawnhekk fil- fehma tieghi hija l-punt principali, illi kif harget il-kwistjoni tal- Panama Papers bdiet kampanja assidwa li kienet tinkludi billboards fit-toroq fejn kien hemm wicc Keith Schembri, wicc Konrad Mizzi u cut out tat-tielet persuna. Tiftakruhom nimmagina. Dan it-tielet persuna, min hu t-tielet persuna? U kien car, kien car. Jien ma twilidx il-bierah. Kien car li n-narrativa kienet: dik ta’ Joseph Muscat. U jien kont naf li qatt ma kelli kumpaniji barra. L-

unika drabi li kelli kont barra minn Malta meta kont MEP u ghalaqtu kif irrezinjajt minn MEP, kien kont il-Belgju fil-bank tal- Parlament Ewropew, li jisservizzja l-Parlament Ewropew u jien hemm hekk dik minni nnifsi, ejja nghidu pregudikatni fil-verita’. Ghax kont qed nghid ara mela – u beda t-tfesfis u dan mhux x’hin harget tiktbu Daphne Caruana Galizia. Jien nerga’ nghid dak li ghdit fl-istatement. Jien illum nemmen li dik il-gidba giet misqija lilha. Issa kif u ghaliex u hekk jien m’inhiex …

Kien hemm inkjesta, hemm proceduri legali u kriminali forsi ssir maghrufa. Imma jien nemmen illum li giet misqija anke ghaliex il- verzjoni li tat hi skont il-Magistrat u l-verzjoni li nghataw minn persuni ohra huma totalment differenti u jekk xejn hi ma kelliex ghalfejn tigdeb ghax mhux hi kienet is-sors taghha f’dan kollu. Imma within the grapevine bdiet tohrog l- istorja : isma din il- kumpanija ta’ Joseph it-tielet wahda. U jien hemmhekk Sur Imhallef ma nahlef ghal hadd. Ghal hadd ma nista nahlef. Nahlef ghalija nnifsi biss u ghal familti.

Kont naf li ma ghamilt l-ebda tip ta’ struttura barra l-pajjiz. La qatt kelli flus barra l-pajjiz, la qatt hadt centezmu minn ghand hadd minkejja dan il- paroli kollu. U iva dik wahda mill-ikbar dibattiti li jkolli mal-hbieb tieghi, d-dar fil-familja, ma’ avuakti tieghi. Jghiduli imma kif hallejt dawn il-kummenti kollha jghaddu qisu ma gara xejn? Ghax jien nemmen fil-liberta’ ta’ l-espressjoni. Kien hemm x’jghidulu hawn, kemm qaluli l-king tal-korruzzjoni. Dakinhar kelli parir car u tond li min qalha dik infittex libell. Car u tond. Ma ghamiltiex. Ghaliex ma taghmiliex? Ma taghmiliex ghax fil-politika d-dinja nbidlet u nahseb li dak huwa presuppost importanti.

Imma apparti minn dan kollu, jien dak li kien beda jinghad bdejt nisimghu. Ghidt allura jekk jien m’ghamiltiex il-mod ta’ kif qed tigi mpingiha l-istorja fuq il-persuni ‘l ohra forsi m’hijiex l-istorja kollha. Wara bdiet iddur l-storja li mhix ta’ Joseph Muscat imma ta’ Michelle Muscat. L-ewwel darba illi smajtha onestament infqajt nidhaq. Ma stajtx nemmen. Intqalet minn Membru Parlamentari, intqalet minn Membru Parlamentari meta kienet kumpanija ta’ nies ohra. Min kien membru ta’ l- oppozizzjoni ma hamilx u gie jghidli u onestament tigi f’sitwazzjoni li tistaqsi lil martek. Tghidilna: inti mort ghand xi kumpanija barra minn Malta? Qaltli : inti qed ticcajta? X’kumpanija tridni naghmel barra minn Malta? Tispicca f’din is-sitwazzjoni u hi ssaqsi lili u hutha jsaqsu lilha u ahna nsaqsu lil xulxin. U ghalhekk imbaghad appuntajt inkjesta – intefqu zewg miljuni fondi publici ta’ f’din l-inkjesta. Zewg miljuni. U jien ghamilt plegg politiku li jekk jinstab uqija, uqija ta’ imqar naqra hmerija zghira li turi li kien hemm xi tip ta’ rabta, jien nirrizenja. Nitlaq mill-ewwel mill-hajja politika tieghi. Ma nstabx dan kollu. Imma dan huwa dak illi ghamilt jien.

Nixtieq nghid ukoll Sur Imhallef li jien dejjem uzajt l-istess kejl ma kullhadd. Kien hemm kazijiet ohra ta’ Ministri li kellhom akkuzi fil- konfront taghhom u f’kull kaz jien agixxejt wara li kien hemm investigazzjoni. Kien hemm il-kaz ta’ Dr. Manuel Mallia. Kien hemm il-kaz tal-Ministru Michael Falzon. Illum hand on heart with the benefit of hindsight, nahseb li zbaljajt fil-kaz tat-tnejn li huma. Nahseb li hemmhekk zbaljajt fil-kaz tat-tnejn li huma. Imma wkoll kien hemm allegazzjonijiet kontra l-Ministru ta’ l-Edukazzjoni, illi

hemm kaz fil- Qorti ghadu pendenti. Jien l-ewwel nistenna l-kors tal-gustizzja.

Bl- istess mod huwa marbut mal-Panama Papers u ma din il- mistoqsija li staqsejt inti. Kollega taghkom investigat wahda mill- allegazzjonijiet importanti illi c-Chief of Staff tieghi ha flus, kickback, mill-programm ta’ cittadinanza b’investiment. Din l- inkjesta giet konkluza. Kuntrarju ghas-soltu m’hemmx plejtu biex tigi ppubblikata din l-inkjesta. Jien ma jien hadd u ma nistax nghid lil xi hadd x’ghandu jsir, anke ghaliex biex giet ippubblikata l- inkjesta ta’ Egrant jiena agixxejt kontra l-parir ta’ l-Avukat Generali. Mort kontra l-parir ta’ l-Avukat Generali. Qalli: l-inkjesta precedent ikrah jekk inti tkun qed tippubblikha. Ippubblikajtha xorta.

Imma jien nahseb ukoll Sur Imhallef illi ma nafx jekk ghandkomx dan il-poter intom, jigifieri m’inhiex legali, imma li jkollkom vizibilta imqar intom, mill-gdid mhux ghal kurzita generali, imqar intom ta’ din l-inkjesta biex tkunu tafu x’intqal, nahseb li huwa kruccjali ghax hafna ntqal dwar dan kollu. Jien nixtieq inkun naf x’fiha. Nixtieq inkun naf il-konkluzjoni. Nixtieq inkun naf jekk ic- Chief of Staff tieghi nstabx li kien hemm provi kontrih dwar korruzzjoni. Mela ma nixtieqx inkun naf? Kif jixtieq ikun jaf il-poplu kollu imma ta’ l-anqas tkunu tafu intom, ghax sa llum il- gurnata din l-inkjesta giet konkluza u ma gietx ippubblikata. Nafu li kien hemm arrest, nafu li kien hemm questioning, ghaddew xaharejn, tliet xhur. Ma nafux x’gara iktar. Ma nafux x’hemm iktar.

Ippermettili Sur Imhallef issa nkompli dwar – jien wiehed mill- argumenti li qisni, mill-gdid, mill-mezzi tax-xandir, qisni qed nara

jinbena, jista’ jkun argument legittimu jigifieri xejn minn dan, li isma l-Istat, il-Gvern, ma kienx jaf li Daphne ha tinqatel. Ma kienx hemm xi nformazzjoni x’imkien illi b’xi mod tista’ tigi prevenuta jew hemm xi pjan. Imma, imma, l-fatt illi ma gara xejn, ma gara xejn, mhux veru ma gara xejn ghax jien fil-kwistjoni tal-Panama Papers lill-Ministru Mizzi nehhejtlu l-Portafoll u tlabtu jirrezenja minn Deputy Leader tal-Partit. Jigifieri gara mhux ma garax.

Tlabt ukoll li jghmlu audit ta’ l-istrutturi taghhom biex inkun naf jekk ghaddewx xi flus jew le u rrizultaw li ma kienux ghaddew flus. Imma l-argument li qisu qed jinbena huwa l-fatt li ma ttehditx xi pass politiku, ejja nghidu pass politiku, passi ohra – dan il-lejl, dalghodu x’hin qomt rajt x’qal il-President Elett Amerikan Joe Biden f’intervista li ta dan il-lejl hin taghna fl-Istati Uniti u qal I don’t choose who to prosecute. That’s true for all Heads of States and Government. Prime Ministers don’t choose who to prosecute, bir-rispett kollu. Hemmhekk meta qeghdin nitkellmu fuq ir-rule of law dak li tfisser. Il-gurnata li l-Prim Ministru jiddeciedi inti ttella’ u inti le, hemmhekk jibdew il-problemi fil-fehma tieghi.

Imma ha nerga’ mmur lura ghal l-argument. L- argument li qisu qed jinbena huwa li l-fatt li ma ttehditx iktar drastika decizjonijiet politici f’dan ir-rigward u rrid infakkar illi fil-frattemp kien hemm elezzjoni generali, seta’ b’xi mod jew iehor wassal ghall-qtil ta’ Daphne Caruana Galizia – jekk qed nifhem sewwa l-argument li qed jinbena. Mhux minn naha tieghek Sur Imhallef imma kif fhimtu jien bl-argumentazzjoni.

Mela jien nemmen li inkjesta ta’ din is-serjeta’, minn nies li ghandi fiducja fihom, tistrieh fuq il-fatti mhux fuq l-impressjonijiet, mhux

fuq il-kieku u l-kien. Fil-fehma tieghi u m’inhiex legali imma ma naqfilkhomx il-lazz taz-zarbun fuq il-legalita’. Jien bniedem li gej mill-kamp ta’ l-ekonomija, tal-management u tal-public policy, jigifieri nipprova nara l-affarijiet mill-att logiku, tghallimt mill- hbieb tieghi avukati li logika u l-ligi mhux dejjem isegwu l-istess linja ta’ hsieb. Imma ghalija hemm problema logika f’din it-tip ta’ argumentazzjoni u nghidlek ghaliex. Ejja nemmnu ghas-sahha ta’ l-argument u ejja ma nistahbewx wara subghajna illi – mela l- Panama Papers wasslet ghal sitwazzjoni fejn ma ttiehdux passi. Daphne Caruana Galizia kienet ha tikxef xi korruzzjoni ohra jew kellha ragun u ridet tinqatel minhabba din il-kwistjoni kollha tal- Panama Papers, ta’ l-Electrogas, l-affarijiet kollha ‘l ohra. Ejja nassumu li din hija l-linja ta’ hsieb. Forsi korretta. Forsi le. Ma nafx. Jien mhux jien il-Qorti.

Mela allura qed nassumu, ghax hawnhekk l-implikazzjoni u nixtieq nigi ghal dubju li kelli dejjem dwar din l-inkjesta u r-rezistenza kien din l-inkjesta mill-bidu nett. Hawnekk qed nassumu diga li l- persuna arrestata allura hija hatja, li hija arrrestata u akkuzata b’dan id-delitt, ghaliex din hija l-linja ta’ hsieb. Panama Papers, Electrogas, qtil ta’ Daphne. Dik hija l-linja. Jien mhux qed nghid li m’huwiex hekk. Qed nghid ma nafx u ma jien hadd u hemm proceduri shah li ghad iridu jghaddu. Qed nassumi dan kollu meta anke l-pulizija minn dak li qrajt, qalu f’din l-inkjesta li l-mottiv ghadu mhux maghruf u illi wiehed fadal leads ohra. Anke jien qrajt li hargu leads godda. Ma nafx x’inhuma.

Issa ejja nassumu li nibqghu ghaddejjin b’din il-linja ta’ hsieb u l- inkjesta tikkonkludi, tohrog b’konkluzjoni bbazata fuq din il-

premessa li tista’ tkun korretta. Imma hemmhekk ir-rapport ta’ din l-inkjesta, x- xoghol ta’ din l-inkjesta se jkun akkuzat li ha jkun qed jippregudika l-kaz u li jista’ fil-fehma tieghi jwaqqa’ x-xoghol kollu li sar u li wassal ghal dan l-istadju, fil-kaz li qed jinstema’. Issa ejja nassumu kif qalu l-pulizija li hemm xi leads ohra u johrog per ezempju – qed naghmel assunzjoni li hemm aktar minn mandant wiehed u illi l-mandanti kellhom ragunijiet differenti. Ir- rapport jigi skreditat anke meta, u jien ma nixtieqx ir-rapport taghkom jigi skreditat, jien nixtiequ r- rapport taghkom, tiddeciedu x’tiddeciedu jkun inkontestabbli u ma jintuza minn hadd, la minn haga u lanqas minn ohra, r-rapport taghkom jigi skreditat anek meta jidher car, ghax ma twelidniex il-bierah u anke l-mod ta’ kif saru l-argumentazzjoni hija bbazata fuq certu gurisprudenza tal-Kunsill ta’ l-Ewropa, tal-Qorti tal-Kunsill ta’ l- Ewropa, li l-pass li jmiss huwa li l-familja tfittex lill-Istat ghad- danni. Illi anke dik illi wiehed ifittex lill-Istat ghad-danni tkun pregudikata minn dan it-tip ta’ attitudni. Ghalhekk iktar milli ssir l- inkjesta – jien dejjem ghidt l-inkjesta qbilt maghha, m’ghandix problema l-inkjesta pubblika. Dejjem kont xettiku dwar it-timing taghha. Kont xettiku dwar it-timing taghha ghaliex jien nemmen li idealment kellha ssir wara li jkunu determinati l-fatti kollha, li jkun car li l-persuna hatja, il-persuna mhix hatja. Imbaghad minn hemmhekk – fil-fatt it-talba biex issir l-inkjesta saret minn qabel ma sar l-arrest. Immaginaw sitwazzjoni fejn – imma nsomma – mbaghad fl-ahhar wasalna kompromess. Il-kompromess kien it- terms of reference. Terms of reference illi jridu jiddeterminaw u ghandkom tiddeterminaw jekk l-Istat kienx jaf jew le. Issa jekk

tridu tmorru f’din il-linja ta’ hsieb li ghadni kif spjegajt li fil-fehma tieghi hija perikoluza m’ghandix problema. Hija decizjoni taghkom, terfghu r-responsabilta’ taghha intom. Jien ma nistax hawnhekk illum ma naghmilx dan il-punt.

Imh. M. Mallia : Pero’ fino in fondo ahna qeghdin naraw, all right, jekk l-istat naqasx fil-kompitu tieghu illi jipprotegi l-hajja ta’ Daphne Caruana Galizia, jew kienx jaf li setghet tkun fil-periklu. Pero’ qed jigi allegat illi giet ikkrejata kultura ta’ impunita fis-sens illi kien hemm dan ic- cirku ta’ nies, illi nafu min huma, illi dawn tant deheru illi kellhom sahha, jew ippretendew illi jkollhom sahha, li setghu jaghmlu li jridu nkluz dan l-omicidju minghajr ma jinqabdu u dan, ergo’ allura, seta’ kkontribwixxa sabiex l-Istat jonqos fid-dmir tieghu. Din il-kultura ta’ mpunita inti rajtha fil-Gvern tieghek specjalment, specjalment wara dik ir-rebha tat-two thousand and seventeen (2017) li kienet rebha record. Ma tahsibx illi taghti iktar kuragg lil min haseb illi kellu din l-impunita illi seta’ jaghmel li jrid u din il- persuna kienet vicin il-Gvern biex taghmilha din?

Dr. Joseph Muscat : Jigifieri ara jekk hux qed nifhmek sewwa, meta tghid illi l-arja, qed tirreferi ghall-pesunali li allegat li huwa l-mandant jew qed tirreferi ghal membri li huma l-Gvern bhala mpunita, biex nifhmek sewwa ta’.

Imh. M. Mallia : Ghal kullhadd. Imh. A. Lofaro : Ghal kulhadd.

Imh. M. Mallia : Ghal kull min huwa nvolut.

Dr. Joseph Muscat : Ha ngihdlek Sur Imhallef, jien li nista’ nibbaza ruhi fuq il-fatti. Il-fatti huma illi bhala Gvern jekk immorru ghas-sitwazzjoni ta’ law enforcement, il-budget tal-pulizija fost ohrajn, zdied b’terz

kemm domt Prim Ministru jien. Li kien ammont record. In-nefqa kapitali zdiedet bin-nofs. Imma tghidli mhux dak li saqsejtek. Jien zgur li ma kont naghti arja lil hadd Sur Imhallef. Zgur ma kont naghti arja lil hadd.

Forsi l-izball tieghi li dejjem accessibbli ghal kullhadd. Jien dejjem kont super accessibbli. Jigifieri kien fatt maghruf, ma jiehu ghalih hadd li iktar ghandek cans li jwiegbek il-Prim Ministru milli jwegbuk certu Ministri jew certu Dipartimenti tal-Gvern. Issa jekk dan huwiex taghti l-arja jew le ma nafx. Jien zgur qatt ma tajt l-arja lil hadd imma. Jekk kien hemm xi hadd illi ha l-arja jew beda jaghmel l- arja, jien ma nkunx man-nies il-hin kollu. Zgur li minni imma, sa fejn kelli l-poter jien, ma kontx inhalli lin-nies jaghmlu li jridu. Anzi. Jekk tippermettili ghax torbot mal-mistoqsija tieghek, kien hemm kliem dwar gvern fi gvern, kitchen cabinet u dawn l- affarijiet kollha. L- ewwel nett nemmen, mhux nemmen, ma nemmen xejn, ma kontx hawnhekk fl-Awla biex nara l-kuntest kif intqalet mill-Professur Scicluna din. Jigifieri naf il-Profs Scicluna sewwa u ma neskludix li kienet frazi li ntefghetlu u hemmehkk b’xi mod jew iehor ghamel tieghu minghajr mhux hazen, mhix il- kelma hazen, minghajr malizzja. Jien li noqghod fuq il-fatti.

Mela bhala fatti. Bhala Prim Ministru jien sejjaht medja ta’ erba’

(4) laqghat tal-kabinett fix-xahar. Biex naghtik analizi komparattiva, Dr. Gonzi kellu medja ta’ tlieta punt erbgha (3.4) laqghat tal- Kabinett fix-xahar u Dr. Fenech Adami tliet (3) laqghat tal-Kabinett fix- xahar. Prattikament meta tlabt kollega tieghi jghoddli t-Tuesdays kollha illi kien hemm, bl-eccezzjoni prattikament ta’ Awwissu u l- Milied u l-Easter, konna niltaqghu

kull gimgha. L-attitudni tieghi fil-Kabinett – kien hawnhekk ma nistax nitkellem dwar il-kontenut tad- diskussjonijiet fil-Kabinett. Nista’ nitkellem dwar l-attitudni tieghi u la jien u lanqas hadd ma jista’ jitkellem dwar dak li ntqal fil-Kabinett. L-attitudni fil-Kabinett tieghi kienet l-ewwel nett meta jidhlu memos u jidlu amont, pataflun ta’ memos, tista’ tidhol mod u tohrog mod iehor. Mhux l- ewwel darba li tkun irriversjata l-andament ta’ memo. U jien kwazi fid-diskussjonijiet kollha, prattikament f’kollha, l-ghazla tieghi kienet li nitkellem l-ahhar wiehed. Jigifieri mhux nitkellem jien u l- Ministri jghidulek mela l-Prim Ministru jrid hekk u kullhadd jew ma jghid xejn jew – ghax hemmhekk il-mod ta’ kif toqtol id- dikussjoni. Jien kont nisma’ lil shabi, jkolli l-idea tieghi, fejn ma naqbilx maghhom nghid x’inhija l-idea tieghi u nkompu d-diskussjoni. Fejn naqbel maghhom anke jekk tkun kuntrarju ghal dak li hsieb originarjament nghid din idea tajba u hawnhekk tidhol il- punt tal- kolleggjalita’. L-ebda Ministru u l-ebda hadd lili ma kien qalli li b’xi mod jew iehor jemmen illi hemm xi kitchen cabinet, li hemm xi group ristrett. Anzi wara kull laqgha tal-Kabinett jien prattikament kont insejjah lill-Ministri wiehed wiehed biex niddiskuti maghhom punti li jkunu pendenti fuq il-hidma tal-Gvern u ta’ dak il-Ministeru partikulari, biex ikun hemm l-affarijiet ma nahlux il-hin tal- Kabinett imma li jkun hemm isma dawn il-pendenzi x’sar minnhom. Ghandek laqgha tal-Kabinett b’dawn l-affarijiet kollha kienet easy ddum sitt (6) sighat ta’ dan kollu. Jigifieri assolutament ma kienx hemm l-ebda konfortat ma dak li qalu hafna minn shabi li ma kien hemm l-ebda tip Gvern fi Gvern.

Ovvjament kelli t-team tieghi. Jigifieri c-Chief of Staff tieghi, jien m’inhiex wiehed minn dawk li nobzoq in-nies Sinjuri Imhallfin. M’inhiex persuna ghaliex illum tfuh noqghod nghannqek u ghax ghada tinten ma rridx immiss mieghek u ma rridx inhares lejk. Jien ma nobzoqx nies. Ic-Chief of Staff tieghi parti ntegrali mill-mod ta’ kif jahdem il-Gvern. Ma vvintajtux jien ir-rwol tac-Chief of Staff. Ma vvintajniex hawn Malta lanqa ta’ jigifieri mhux ha noqghod insemmielkom lill-Ispizjar Camilleri fi zmien il-Perit Mintoff, mhux se noqghod insemmielkom lis-sur Camilleri u lis-sur Cachia Caruana fi zmien Dr. Fenech Adami, mhux ha noqghod insemmielkom lis-sur Galea Curmi fi zmien Gonzi. Kull Gvern f’kull pajjiz fid-dinja, kull Prim Ministru jew President ghandu l-Kap tal- Kabinett tieghu. Il-Kap ta’ l-ufficcju tieghu.

Issa qabel konna nghidulu Head of Secretariat jew personal assistant, imbaghad sar Chief of Staff u llum huwa Head of Secretariat. Imma dejjem hemm bniedem illi jghin biex jimplimenta u kien ikun essenzjali to be, I would call him the nagger in chief. Dik kien ix-xoghol li narah jien ta’ Chief of Staff, illi jkun hemm zmien li jghid lil Ministri partikulari isma din il-bicca xoghol x’sar minnha, din il-bicca xoghol x’sar minnha? Jekk thalli, fil-fehma tieghi Sur imhallef, l-affarijiet joqghodu l-burakrazija toqtlok. Toqtol anke l-iktar nies li jkollkom anke l- intenzjonijiet tajba kollha tad-dinja. Traqdek fl-ahhar mill-ahhar. Tispicca ma taghmel xejn. Tispicca you go with the flow tal-kurrent illi iktar jibdew igibulek argumenti biex ma jsir xejn milli biex isir xi haga.

It- team li kelli jien mieghi ta’ nies li m’humiex Ministri imma nies li jkunu fis-segretarjat tieghi, ewlieni foshom Keith Schembri kellu

dik id-driving force. Issa din kienet taghtih l-arja? Issa ggudikaw intom. Jien li naf huwa li kien hemm affarijiet li saru u li kienu jsiru bis-sahha ta’ dik l-impetus illi kien jaghti. Zgur imma jien ma kont naghti arja lil hadd. U nahseb ma kont naghti arja lil hadd – u hawnhekk niddejjaq nghidha because self praise is no praise. Imma jien l-ewwel wiehed kont nipprova nzomm l-affarijiet, qatt ma nghid ghax il-Prim Ministru jew haga jew ohra. Nipprova nzomm lura kemm jista’ jkun. Issa forsi jkun hemm min jghidlek kemm hu kiesah! Mhux kullhadd ghandu l-opinjoni tieghu dwari u dwar kull persuna ohra fil-hajja pubblika. Jien hand on heart ma nemminx li tghajt arja lil hadd. Issa jekk kien hemm min ha l-arja ghamel hazin u jekk ghamel hazin jien halast talli ghamel hazin.

Imh. M. Mallia : Pero’ meta tikkombaci, meta tqabbel, il-Panama Papers ma dak li rrizulta wara ma’ 17 Balck, il-kundizzjoni ta’ 17 Balck ma’ Chief of Staff, Ministru u kummercjant u negozjant, ahna konna qeghdin naraw illi n-negozjant resaq wisq vicin il-poteri tal-Gvern.

Dr. Joseph Muscat : Ok. Mela . . .

Imh. M. Mallia : Inti minn naha tieghek, min naha tieghek, dana kont qed tarah illi l-influwenza tan-negozju, tan-negozju kbir, kienet qieghda tavvicina wisq il-poteri tal-Gvern u kienet taghmel l- influwenza taghha fuqhom u d- decizjonijiet tieghu?

Dr. Joseph Muscat : Ok.

Imh. M. Mallia : Issa din ukoll resqet u tressaq lejn din il-kultura ta’ impunita ghax nafu sussegwentement x’gara mill-allegati akkuzati.

Dr. Joseph Muscat : Grazzi Sur Imhallef u skuzani jekk xi kultant – nahseb l-ewwel darba li qeghdin nitkellmu personalment – skuzani jekk it- ton tieghi jkun naqra, dik bl-ebda mod ta’ dizrispett lejn din l-

inkjesta, imma wara tant xhur nisma’, rrid naghmilhom certu punti. Mill-gdid nitlob li jkun hemm kuntest. Mela ha nibda billi naghmel statement li forsi jixxokkja. Kull Gvern fid-dinja nkluz il- Gvern f’Malta jrid ikun qrib in-negozju. Jekk ma tkunx qrib in- negozju, l-ekonomija ma timxix. F’ekonomija u f’socjeta bhal Malta l-ekonomija titmexxa minn mhux iktar minn ghaxra (10) minn nies, mhux iktar minn ghaxra (10) minn nies. Issa jekk irridu noqghodu ninhbew wara subghajna, ninhbew wara subghajna. Dawn huma l-fatti. U jekk il-Gvern, jew il-policy makers, ha nkun iktar car, b’xi mod jew iehor ma jzommux kuntatt dirett u l-hin kollu ma’ dawn il-persuni, l-ekonomija u d-decizjonijiet ma jittehdux u jkun hemm distakk bejn l-Istat u l-ekonomija rejali. Jien ghalija dik kienet kruccjali. L-ekonomija rejali hija kruccjali. Nghidu x’nghidu, l-ekonomija rejali, il-jobs tan-nies, il-kwalita hajja tan-nies dawk kienu number one priority ghalija. Imma ma bdietx illum ta’. Jiena mhux skoprejtu jiena ghax jien genju. Bniedem normali jien. Jekk kien hemm intimita l-intimita ilha hemmhekk.

Ippermettili. F’dawn l-ahhar xhur jien xi kulltant niskanta illi certu ricerka, xi kulltant il-kotba f’pajjizna nahseb ikun hemm min jixtrihom biss biex iqieghdhom biex izejjen bihom. M’ilux mort, ghax kont ftakart li kont qrajtha imma ghamilt naqra hin noqghod infittex. Mort qlajt l-awtobiografija ta’ Dr. Fenech Adami, tal- President Emeritus, fejn dan jirrakkonta dwar meta waqa’ l-Gvern ta’ Dr. Alfred Sant u jghid hekk Dr. Fenech Adami : After getting wind on the morning of the vote that Mintoff was going to vote against the project, I instructed party officials to ensure that everybody in the Parliamentary Group would be present in

Parliament. To my horror I discovered that John Dalli was away. I immediately called up his home to speak to his wife telling her that I could no believe he could be so irresponsible. I insisted he had to return immediately. However although he was in Libya, she did not know his location. Following a series of frantic phone calls she managed to track him down and put him in touch with me. His immediate reaction was that there was no way he could make it back in time. U hekk il-bicca nteressanti. I told him – jghid Dr. Fenech Adami – I had already arranged for the Tumas Group aircraft to pick him up from Gerba in Tunisia. U nsomma mbaghad jghid kif mar l-ajruplan privat u gabu lura Malta biex jivvota u permezz ta’ dan il-vot waqqa l-Gvern. Dik intimita’! Issa jien mhux qed nghid li sar l-ebda wrong doing. Mhux qed nattribwixxi l-ebda wrong doing lill- familja Fenech f’gieh kemm hemm. Imma issa jekk irridu nghidu ntimita ghax persuna – jigifieri dak iz-zmien ma bghatlux WhatsApp Dr. Fenech Adami lil xi hadd mill-familja Fenech ghax ma kienx hemm WhatsApp, bir-rispett kollu. Ghamel telefonata u permezz ta’ din it- telefonata ntbaghat ajruplan privat biex igib membru ta’ l-oppozizzjoni Malta biex iwaqqa’ l-Gvern. Il- Marija x’intimita! Issa jien mhux qed nghid li ghamel xejn hazin. Ma qed nghid assolutament li ghamel xejn hazin.

Imma nghid ukoll mill- gdid illi l-kwistjoni tar-relazzjoni bejn in- negozju u l-Gvern jigifieri fil-verita’ minn dan kollu fil-fehma tieghi li sar hazin jekk, u jien mhux ha nizbilanca ruhi fuq dan kollu mhux ghax ma ghandix l-opinjonijiet tieghi imma ghaliex ma rridx nippregudika l-kaz – jekk jinstab li l-allegat mandant huwa veru l- mandant dak il-punt li sar hazin. U jekk b’xi mod jew iehor ha l-

arja minhabba xi konnessjonijiet mal-Gvern, hazin. Jien zgur mhux jien tghajtielu l-arja. Imma jien mhux qrib ta’ dawk in-negozjanti biss kont. Jien qrib kull negozjant kont eee. U ma niddejjaqx nghidha. Jien kull negozjant li kien ikellimni biex jigi jiltaqa’ mieghi, jien kont niltaqa’ mieghu u permezz ta’ hekk salvajt – ippermettili nghid, salvajt eluf ta’ postijiet tax-xoghol u ma jiddispjacini xejn u hadd ma jhammarli wicci. Bl-istess mod illi meta jkun hemm Trade Union kienet titlobni appuntament minn issa ghal issa kienu jigu.

Jigifieri jien dak issa jekk tridu tghiduli li kont nagixxi b’mod zbaljat, ok. Dak huwa l-gudizzju taghkom. Jien inbaxxi rasi ghalih. Jien imma nhoss li kont agixxejt b’mod tajjeb.

Fuq punt illi semmejt Sur Imhallef, ma nafx jekk iniex korrett jew le, jien jidhirli li r-relazzjoni ta’ 17 Black kienet fuq ic-Chief of Staff biss u mhux fuq il-Ministru Mizzi, jidhirli. Fuq tas-17 Black, jien lic- Chief of Staff tieghi kont ghidtlu: ghid dak kollu li taf u ghid il- verita’ lill-awtoritajiet u nittama li tohrog il-verita’. Jien ma ghandi bzonn niddefendi lil hadd.

Imh. M. Mallia : Pero’ kellek xi opinjoni fuqha dik inti? Dr. Joseph Muscat : It didn’t look good.

Imh. M. Mallia : Urejt din l-opinjoni . . .

Dr. Joseph Muscat : Yes off course. It didn’t look good, assolutament. Hu tani spjegazzjoni illi l-istrutturi kienu ntizi fuq negozju. Ghandu dawn il- kumpaniji fuq negozju. Sa llum il-gurnata ma nafx, qed jinaghdu hafna affarijiet imma fl-ahhar mill-ahhar – jien taf x’inhi l- ironija? Li l- mument li hareg pubblikament l-isem ta’ l-owner ta’ 17 Black, taf x’gara Sur Imhalef? Il-pressjoni naqset mhux zdiedet.

Dik interessanti. Mill-mument illi ssemma l-persuna, minflok it- temperatura zdiedet, it-temperatura nqset. Sahansitra l- Oppozizzjoni lanqas kienet issemmi l-isem. Immagina. Dik interessanti hafna. Anke certu mezzi tax-xandir. Jigifieri hemmhekk nidhlu fuq il-parti ta’ l-Istat u the wider defenition of the State.

Ha nghid xi haga ohra illi intqal kemm, ma nafx tridx issaqsini dwar ghaliex stedint lil Yorgen Fenech ghall-festin. Intqalet hafna drabi. F’dak il-perjodu, jiena u l-familja tieghi konna qed inkunu mistednin ma’ group ta’ nies illi kif jigri qisu fi zmien il-Milied, wiehed jistieden lil xulxin ghal party u kollox u kien hemm qisu kullhadd beda jistieden lil kullhadd ghand xulxin. Fost dawn il- persuni kien ikun mistieden, imma mhux dejjem kien jattendi, milli nifhem jien hafna drabi ma kienx jattendi, Yorgen Fenech u dan jiena xehedtu quddiem l-Awtoritajiet kompetenti Sur Imhallef. L- Awtoritajiet kompetenti nfurmawni li jiena m’inhiex qed nigi nvestigat. Jien kif nahseb, ma nahseb xejn imma, kif ghandkom kull dritt li tkunu tafu minn naha tas-Servizz Sigriet jien tlabt parir tas-Servizz Sigriet x’naghmel u qaluli kompli ghaddej normali. Qaluli ahna l-parir taghna f’dawn ic-cirkostanzi huwa tkompli ghaddej bl-affarijiet normali.

Issa nerga’ nghid with benefit of hindsight stajt ghamilt mod iehor jew le. L-argument kien: isma’ jekk tagixxi mod iehor tista’ timmina l-investigazzjonijiet illi hemm. Ghax ma kien hemm l-ebda raguni valida mod iehor ghaliex din il-persuna ma nistideniex. Yorgen Fenech jien qatt ma ltqajt mieghu f’xi laqghat privati f’Kastilja. L-unici drabi li rajtu Kastilja kien meta kellna xi events ta’

l-Electrogas, xi launches u hekk u dana jidhirli li xehdu anke l- persuna li kienet l-assistent personali tieghi li jien ma nzommx djarju. Kien izommu l-assistent personali tieghi, illi kellu record tal- persuni kollha li ltqajt maghhom. Jigifieri onestament lanqas kont naf li tela’ jixhed, rajt mill-gazzetti u qalilkom il-verita li ma jirrizultax li kien hemm dawn il-laqghat u anke ma jirrizultax mill- visitors book ta’ Kastilja.

Minn dawn in-nies kollha li ssemmew u li nahseb li ghandkom tkunu tafu, l-unika persuna li ltqajt mieghu darba huwa Melvin Theuma. U kien kaz interessanti hafna fejn fil-Milied ta’ l-elfejn u tmintax (2018), bhal ta’ kull sena, jien kont nilqa’ l-awguri tan-nies u xi gurnata jew jumejn qabel l-awguri s-Servizzi talbu li jkellmuni. Kien diga qed jigi segwit. Mhux ha noqghod nitkellem hawnhekk, jekk tridu tkunu tafu x’intqal lili mis-Servizzi Sigrieti jew haga jew ohra lest inkellem lilkom biss bil-maghluq u hemmhekk ukoll nahseb li nkun qieghed threading on thin ice imma intom ghandkom il-gurament mbaghad araw intom x’taghmlu bl- informazzjoni. Is-Servizzi Sigrieti qaluli li kienu traccaw telefonata ta’ Theuma, kien fost in-nies li qed jigu segwiti, fejn qal illi kien ha jibbukkja jew ha jidhol biex jiehu ritratt mieghi meta jigu jikkjujaw in-nies ghall-awguri.

Ghidtilhom isma ghiduli min hu. Dan jien ma ghandiex idea tieghu halli ta’ l-inqas inkun naf li dan huwa wahda mill-persuni li huwa ta’ nteress li qeghdin issegwu. Kien hemm persuni tas-Servizz Sigriet stazzjonati fil-kamra fejn kienu qeghdin jiehdu ritratti mieghi n-nies u kien hemm kju, nahseb ikun hemm tliet mija (300), erba’ mitt (400) ruh li jkunu qeghdin jiehdu ritratti u dahal is- sur

Theuma mal-familja tieghu. Hadu ritratt. Il-bicca nteressanti u li lili xxukkjatni kienet li ezatt warajh dahlet sinjorina u din is-sinjorina qaltli : x’ha naghmlu fuq ta’ Vince Muscat? Ghidtilha : Vince Muscat min hu? U qaltli : il-Kohhu. Jien ghidtilha: sinjura jien ma

– qaltli : jien it-tifla tieghu. Ghidtilha : jien ma nitkellimx fuq dawn l-affarijiet jekk joghgbok imxi. Hemmhekk jien infurmajt mall- ewwel, waqaft mill-awguri ghal ftit hin. Infurmajt lis-Servizz Sigriet b’dak li kien gara. U llum il-gurnata ghandi dubji kbar dwar l- affarijiet ta’ kif setghu nhadmu ghal dan kollu. Jekk kienx xi tip ta’ frame up li kien qed jigi mohmi, li forsi ma rnexxiex ghal xi raguni jew ohra u ghaliex sar dan it-tip ta’ – saret din il-kumbinazzjoni ma nafx jien. Mhux qed nghid li kienu miftehmin. Ma ghandix idea jien. Imma ezatt wara xulxin. One, two. Wara xulxin Marija santa! Dak li kelli. Il-bqija ma l-akkuzati qatt ma ltqajt f’hajti sa fejn naf jien jigifieri. Iltqajt ma’ eluf ta’ nies imma meta rajt ir-ritratti taghhom ma jidhirli li qatt ma ltqajt maghhom, ma’ dawn il- persuni.

Imh. M. Mallia : Pero’ kellek hbiberija kbira ma’ Yorgen Fenech. Anke WhatsApp, WhatsApp chat mieghu.

Dr. Joseph Muscat : Iva, kelli hbiberija.

Imh. M. Mallia : Kemm kienet tirrizali din il-hbiberija? Dr. Joseph Muscat : Kemm kienet?

Imh. M. Mallia : Sa kemm? Kemm kienet antika? Sakemm kienet tirrizali?

Dr. Joseph Muscat : All right. Jien l-ewwel darba li ltqajt ma’ Yorgen Fenech kienet lejn tmiem – jien noqghod attent – ma rridx noqghod naghti numri u dati u hekk ghax kif ghidt ma nzommx djarju. Li qed nitkellem sempliciment mill-memorja u li forsi nista’

nabbina ma’ fatti ohra. Iltqajt mieghu ghall-ewwel darba fit-tieni nofs ta’ l-elfejn u tmienja (2008) jew l- ewwel parti ta’ l-elfejn u disgha (2009). Kien, Alla jahfirlu, Lino Spiteri illi wara li sirt Mexxej tal-Partit Laburista kien avvicinani. Qalli jekk iniex interessat li niltaqa’ mal-familja Fenech li whud minnhom kienu hassewhom li tbieghdu mill-Labour Party u jekk hemmx interess minn naha tieghi. Jien ghidltu m’ghandix problema. Ghidltu niehu pjacir. Kien l-ewwel darba li ltqajt ma’ hafna mill-komponenti tal-familja Fenech, fosthom Alla jahfirlu s-sur Gorg Fenech, is-sur Ray Fenech, is-sur Ninu Fenech u kien hemm uhud mit-tfal taghhom fost ohrajn niftakar li kien hemm Yorgen Fenech. Sa hemmhekk tirrisali. Ma nistax nghid illi kellna xi relazzjoni – nerga’ nghid mhux bniedem li noqghod nobzoq in-nies jien Sur Imhallef. Jigifieri mhux ghax illum moda li tghid li ma tafx lil Yorgen Fenech, lil Yorgen Fenech kont nafu. Kien hemm – konna iva nibghatu messaggi kif kont nibghat messaggi lil mijiet ta’ nies ohra. Kont niltaqa mieghu kull nhar ta’ Hadd jew hekk? Xejn minn dan jigifieri. Wahdiet ta’ drabi. Ic-cirkostanza kienet illi iva, kont naf illi huwa habib ukoll tac-Chief of Staff tieghi.

Imh. M. Mallia : Meta sirt tafu dan? F’liema kuntest sirt tafu li kien habib ta’

. . .

Dr. Joseph Muscat : Nahseb mill-ewwel darba li ltqajt. Ghax l-ewwel darba li ltqajt mieghu f’xi l-elfejn u tmiena (2008), elfejn u disgha (2009) kien hemm Keith Schembri mieghi wkoll u nies ohra mill-Labour Party u hu kien qed jitkellem mieghu. Qalli: ghax konna nafu lil xulxin meta konna izghar. F’dan il-kuntest. Imma, kif naqbad nghid, dak kont qed nipprova naghmel argument – issa x’konna

qeghdin nghidu qabel? Yorgen Fenech. Insomma issa x’hin niftakar nghidlek Sur Imhallef, jiddispjacini.

Imh. M. Mallia : Dwar il-hbiberija, l-hbiberija li kellek ma’ Yorgen Fenech u kellek ukoll group WhatsApp chat mieghu.

Dr. Joseph Muscat : Iva kelli WhatsApp chat illi . . .

Imh. M. Mallia : Benjek, bejn Yorgen Fenech u Keith Schembri.

Dr. Joseph Muscat : Mela ha naghmel kuntest. Il-WhatsApp – jien kelli l- ewwel nett f’WhatsApp ikollok hafna nies. Jien nahseb in-numru tieghi kien maghruf ma’ nofs Malta. Kelli hafna gruppi, whud mill- gruppi nidhol fihom jien, uhud mill-gruppi jdahhluni fihom. Kien group chat li jien saqsewni diga fuqu l-pulizija u li l-pulizija kkonfermaw ukoll li m’inhiex qed nigi nvestigat. Kif qed jinghad fil- mezzi tax-xandir ma jidher li hemm xejn untowardly fuq dan il- group. Intqal li kien hemm ritratti ta’ ikel, li nikkonferma. Ta’ nbejjed u whiskies u affarijiet hekk, nikkonferma. Ta’ nisa, ma nikkonfermax. I don’t recall that u mil-affarijiet li wrewni l-pulizija, mir-records li wrewni l-pulizija jien ma wrewni l-ebda ritratti ta’ nisa. Jigifieri biex inkun car u din ghidtha u anka l-mezzi tax-xandir nahseb kellhom jikkoregu dak il-punt.

Imma ma kienetx xi tip ta’ hbiberija specjali. Kienet hbiberija. Kont, kont, jien ifhimni, jien ma nhossx li ghandi ghedewwa. Issa jekk hemm min jobghodni, kwistjoni ohra. Imma ma hemmx nies li nghid dawn m’humiex hbieb tieghi. Issa hemm negozjanti ohra kont nitkellem ta’ spiss, hemm trejd unjonisti. Hemm nies haddiema umli li nitkellem maghhom ta’ spiss u li baqghu hbieb tieghi u jibqghu hbieb tieghi minkejja kull kariga. Issa jekk ikun hemm kif ghidt, jekk ikollok huk illi jaghmel omicidju, ma jfissirx li

ghamiltu inti, ahseb w ara jekk ikollok habib jew konoxxenti li ghamlu hekk, li ghamel hekk kemm ma tistax tkun responsabbli inti. L-ugieh ikun ikbar. Kif ghidtlek fil-bidu nett il-mument illi sehh dan kollu, kont naf li ha jkun hemm effett fuqi hux.

Imh. M. Mallia : Issa meta gew – meta ghamlu r-rapporti taghhom l-FIAU dwar il-Panama Papers u l-konnessjoni ma’ Keith Schembri, dan ir- rapport intbghat ghand il-pulizija u damet hafna ma’ tittiehed azzjoni fuqu. Iktar minn sena. Inti kont taf bih dan ir-rapport u tghajt xi struzzjonijiet jew ma tajtx struzzjonijiet dwaru?

Dr. Joseph Muscat : Ok. Ha nerga’ nibda mill-punt ta’ l-ahhar. Jien lill- pulizija qatt ma ghidtilhom x’jaghmlu jew ma jaghmlux. Ma nhossx li huwa kompitu tieghi u nahseb li kieku ikun il-mument illi jkun l- Prim Ministru jghid lill-pulzija tridu taghmlu hekk, haga jew ohra, dik hemmhekk ikollna l-problemi. Il-pulizija lili kienu jghiduli dak li jhossu li ghandi nkun naf. Bhal fil-kaz ta’ Daphne, tal-qtil tas- sinjura Caruana Galizia, l-pulizija jien qatt ma tlabthom informazzjoni x’qed tinvestiga. Huma kienu jghiduli, meta jridu huma u jitolbu huma, laqghat biex jibbrifjawni fuq certu affarijiet. U l-iktar li dhalt fiha kienet, ghax kien hemm mument illi l-Europol u l-pulizija setghu marru direzzjonijiet differenti. Ma kienux qed jaqblu ma direzzjoni kif ghandhom jimxu u l-pulizija talbuni parir. Ejja nitkellmu hekk, parir, ghax huma kellhom – they had a very strong feeling kif ghandhom jimxu u l-Europol kellhom a strong feeling kif ghandhom jimxu mod iehor u talbuni parir x’nahseb bhala Gvern illi ghandu jsir, ghax dan huwa kaz li kellu mpatt nazzjonali. U jien ghidtilhom imxu ghal kollox ma’ dak illi tghid il- Europol u f’dawn l-affarijiet il-parir tieghi huwa li ddahhlu anke lill-

Magistrat Inkwirenti, biex kullhadd ikun jaf kull pass illi qieghed jittiehed.

L-FIAU. L-FIAU jien kelli kemm domt Prim Ministru darbtejn biss kuntatt dirett ma’ l-FIAU u dejjem fuq – ha nghid liema kienu dawn iz-zewg (2) kuntatti ma l-FIAU. L-ewwel darba meta harget storja fl-Italja dwar kumpanija tal-gaming illi fiha kien hemm involut it-tifel ta’ l-ex Prim Ministru u illi kien hemm aaaa shieha fil-media Taljana li ttimbrawna fuq hasil ta’ flus u dawn l-affarijiet u xtaqt inkun naf – minghajr ma nidhol fid-dettalji ta’ l-FIAU fuq dan kollu, biex hemmehkk imbaghad hadna strategija rrelevanti minn min hu mdahhal, ahna niddefendu lill-pajjiz. We could have scored a cheap political shots. Minflok dejjem tiddefendi dejjem lill-pajjiz. Dejjem. It-tieni darba kienet meta kien hemm kaz li onestament kien ha jippregudika nvestiment f’pajjizna u kien ha jippregudika r-relazzjonijiet bilaterali ma’ pajjiz iehor u ha nghidlek x’inhu Sur Imhallef. F’mument minnhom l-FIAU bdew jinsistu illi jkun hemm xi tip ta’ dokumentazzjoni bhal utility bills, passaport u kollox tal-UBO ta’ Smart City, investiment li ngieb taht Gvern Nazzjonalista. Issa l-UBO ta’ Smart City – mela, Smart City hija tat- TIKOM ta’ Dubai Holdings. Il-UBO fl-ahhar mill-ahhar il-holdings ta’ Dubai huwa r- ruler ta’ Dubai.

Imh. A. Lofaro : Ir-ruler ta’ Dubai.

Dr. Joseph Muscat : Ir-ruler ta’ Dubai. Il-bniedem, ix-Shiek ta’ Dubai. Ifhimni l-messagg li wassalt lill-FIAU ghidtilhom ma tarax illi ha mmorru nitolbu lir-ruler ta’ Dubai ghall-kont tad-dawl! L-ewwel nett lanqas naf jekk ihallsux il-kont tad-dawl dan ahseb w ara kemm ha mmorru – dik offiza enormi meta dan investiment u d-

dinja kollha taf – dan mhux xi some obscured shell company, this is Dubai Holdings. My God. Dawk kienu l-unika zewg (2) abbokkamenti li kelli ma’ l-FIAU. Jien lill-FIAU qatt ma ndhaltilhom. Ma kontx konxju qabel rajthom fil-gazzetti ta’ dak ir- rapport, tar-rapporti illi saru. Il-pulizija ma gibdulix l-attenzjoni fil- konfront taghhom. Nimmagina hawnhekk tkellimtu mal- Kummissarji kollha li servew. Ma hemmx ghalfejn toqghodu fuq il- kelma tieghi. Nitlobkom li toqghodu fuq dak li – ma nafx x’qalulkom u toqghodu fuq dak illi qalulkom huma.

By the way din ohra. Dejjem jissemmew ghax hames (5) Kummissarji. Hawnhekk forsi n-nuqqas mill-gdid ta’ paragun storiku adegwat. Bejn l-eighty seven (’87) u n-ninety two (’92) kien hemm erba’ (4) Kummissarji tal-Pulizija f’gieh kemm hemm. Imma ahna jidher li xi kulltant l-analizi taghna hija sakemm taghtina s- serch engine, all right. Imma wiehed, il-mezzi tax-xandir imorru jfittxu. Bejn l-eighty seven (’87) u n-ninety two (’92) erba’ (4) Kummissarji tal-Pulizija kien hemm. Imma nsomma apparti minn hekk. Jien qatt ma ndhalt lill-ebda Kummissarju fuq l- ebda tip ta’ nvestigazzjoni, wisq inqas fuq hekk.

Irrid nghid li gie li kellna konversazzjoni generali fost ‘l ohrajn ma’ l-Attorney General, anzi b’mod partikulari ma’ l-Attorney General, qed nghid generali mhux fuq dan il-kazijiet specifikament, dwar jekk is-succes hux determinat milli tressaq persuna l-Qorti, u intom ferm iktar, kif naqbad nghid, qeghdin f’pozizzjoni li tiggudikaw dan l-argument, jekk is-success ghandux ikun li tressaq persuna l-Qorti jew li tressqu meta tkun konvint li hemm cans tajjeb bizzejjed illi jkun hemm conviction. U kien hemm skejjel ta’

hsieb differenti li jkun hemm min jghidlek, per ezempju ghas- sahha ta’ l-argument, ghal Moneyvals ta’ din id-dinja the statistic they look at is prosecutions, all right? Kemm inti tressaq nies. Ghal hafna istituzzjonijiet ohra dak li jaraw convictions ghax jghidu ara kemm ikun hemm imbaghad akkuza ta’ – li x-xoghol ma sarx sewwa jekk sempliciment tressaq persuna l-Qorti u din il-persuna tispicca lliberata u dik kien id-diskussjoni perenni li kien ikun hemm generalment dwar dan kollu.

Imh. M. Mallia : Kont aware, kont taf pero’ illi x’kienu l-konkluzjonijiet ta’ l- FIAU fir- rigward il-Panama Papers, 17 Black u anke l-Electrogas?

Dr. Joseph Muscat : Mela . . .

Imh. M. Mallia : U ghaliex l- AG f’parir tieghu stess qal illi nvestigazzjoni ghand Nexia BT kienet se tkun invasive. Mhux kull investigazzjoni tal-pulizija tkun invasive?

Dr. Joseph Muscat : All right, mela . . .

Imh. M. Mallia : Issa jiena qed insaqsik dawn id-domandi ‘l ghaliex . . .

Dr. Joseph Muscat : Skuzani ghidt hekk imma bil-dik mhux qed nisma’ sew.

Imh. M. Mallia : It-trapass taz-zmien li kien hemm bejn li harget l-istorja tal- Panama Papers, fejn din reghdet id-dinja imma hawn Malta qisu ma gara xejn, setghet ikkontribwiet jew ikkontribwiet ghal din il- kultura ta’ impunita illi min ried iwettaq reat haseb li he could get away with it. Din in-nuqqas ta’ azzjoni minn naha ta’ l-awtoritajiet fejn suppost kellhom jiehdu azzjoni meta kellhom id-dokumenti f’idejhom, meta kellhom ir-rapporti f’idejhom, setghet wasslet ghal din is-sitwazzjoni. Ha naghmlu hekk biex ma nkunux kategorici.

Dr. Joseph Muscat : Ok. Jien nahseb illi hemm numru ta’ affarijiet illi johrogu minnha. L-ewwel nett id-decizjonijiet ta’ l-AG jien qatt ma ssindikajthom, jigifieri ma nistax nghidlek il-linja ta’ hsieb ta’ l- ufficcju ta’ l-AG dwar nota, u lanqas, tghallimt ma niehux affarijiet fuq sentenza imma nkun irrid nara l-kuntest. Onestament ma nafux dak il-kuntest. Zgur ma tajtx struzzjonijiet jien fuq dan il- kuntest. Nghid biss, anzi lanqas irrid ninterpreta. Nghid biss id- diskussjoni li kien ikolli ta’ spiss ma l-AG fuq il-punt li ghadni kif semmejt qabel. Ma rridx ninterpreta f’dak ir-rigward. Ma nafx jekk xehedx Dr. Grech. Ma ghandix idea.

Imh. A. Lofaro : Xehed.

Dr. Joseph Muscat : Jigifieri forsi ma segwejtx hemmhekk. Jigifieri zgur li ma kellix rwol fid-decizjonijiet ta’ l-AG. Fir-rigward – mill-gdid jiddispjacini nghid illi l-Panama Papers mhux ma kellhomx effett hawn Malta. L- ewwelnett kellhom fil-verita’ l-effett illi jien hadt passi kontra Ministru tieghi. Jekk kienux bizzejjed jew le tiggudikah l-istorja. Issa avolja dan l-ahhar qrajt kwotazzjoni ta’ Napuljun li history is simply a set of lies agreed upon, imma dik kwistjoni ohra. U tiggudikah l- istorja dan kollu.

It-tieni nett, nelfrattemp kien hemm elezzjoni generali wkoll. Fil- verita’ jekk irridu nitkellmu dwar domino effect, the domino effect tal-Panama Papers bl-Egrant, fuq kollox bl-Egrant, wasslet ghal elezzjoni generali prattikament sena qabel iz- zmien, disa’ (9) xhur qabel iz-zmien. Jien ma nistax nghid illi ma kienx hemm effett f’pajjizna.

Dwar l-FIAU. Jien ma ghandi l-ebda ntenzjoni noqghod nispekola fuq l-FIAU. Il-Ministru tal-Finanzi li serva tahti, li mill-gdid ghandi

kull rispett lejh, qal certain reports are written to be leaked u ma rridx nitfa’ dawl ikrah fuq min kitibhom, imma wiehed mill-awturi llum il-gurnata qieghed akkuzat fil-Qorti bi spergur, li gideb, li vvinta li kien hem xi transfer ta’ flus fejn kont involut jien. Gideb lill-Qorti dan. Jigifieri filwaqt li jien mhux qieghed nghid u mhux qieghed naghmel l-ebda tip ta’ gudizzju fuq il- kwistjoni ta’ dak x’hemm fil-kontenut ta’ dawk ir-rapporti, li jien ma jien hadd biex u m’ghandix ir-risorzi biex inkun naf jekk hux veru jew le. Li naf li min kiteb ta’ l-inqas minn dawk ir-rapporti llum qed jigi akkuzat b’pergury fuq kaz totalment differenti.

Imh. M. Mallia : Rigward il-gurnalisti. Il-gurnalizmu. X’kienet ir-reazzjoni tieghek – x’inhi r-relazzjoni tieghek b’mod generali mal-gurnalisti?

Dr. Joseph Muscat : It’s a love, hate relationship.

Imh. M. Mallia : Kif tispjegaha din? Ghax wahda it-termini li ghandna ahna tikkoncena propju dawn il-gurnalisti.

Dr. Joseph Muscat : Imma ifhimni ha nghidlek, l-gurnalisti, skuzani qed ninterrompik kull darba.

Imh. M. Mallia : Wahda mill-ilmenti hi li ma jsibux koperazzjoni minn naha tal-Gvern meta jigu biex jinvestigaw xi ghemil tal-Gvern, meta jkun hemm xi allegazzjon ta’ xamma ta’ wrong doing isibu hajt ma wicchom. Qed tghidli li hija love, hate relationship. Spjegali ftit din u ghaliex. X’nistghu naghmlu? X’jista jsir biex din ir-relazzjoni mal- gurnalisti titjieb?

Dr. Joseph Muscat : Mela, love hate relationship mhux mieghi biss ta’ imma ma kull politiku fid-dinja. We need – jien ma ghadnix politiku imma politicians and the media need each other to exist, all right? Jigifieri fil-verita’ l-gurnalist minghajr il-politiku ma

nahsibx li jsib fuq xiex jikteb u l-politiku minghajr il-gurnalist jispicca jitkellem wahdu. U allura t-tensjoni li jkun hemm f’din ir- relazzjoni, hemm studji kbar internazzjonalment dwarha, gie li tkun amikevoli u gie li tkun iktar tensa. Rajniha fl-Istati Uniti tvarja minn the holder of the highest office probably – or the most powerful office in the world calling the media fake, xi haga li lanqas konna nimmaginaw li tista’ tigri ghal sitwazzjonijiet fejn il- media jkollha, kif nemmen li ghandha llum il- gurnata hawn Malta, r-rwol ta’ – ma ghandix problema biha – li hadet ir-rwol ta’ l- oppozizzjoni fil-verita’. Which is also an evolution and one of the things that it is being written upon continousaly internationally is the evolution of a journalist to a campainer. U hemmhekk hemm ukoll ghandek certu fejn ghandek il-linja ta’ l- opinjonijiet u fejn ghandek il-linja tal-fatti.

Dwar Malta. Malta jien nemmen li llum il-politiku llum u ghada, bhal f’kull pajjiz iehor ha jkun qed jidhol f’dinja, min jidhol fil- politika, f’dinja ta’ skrutinju assolut. Assolut. Bla ebda tip ta’ barriera. Mhux qed nghidha b’mod negattiv ta’. Qed nghidha bhala stat ta’ fatt illi hu hekk. Bl-evoluzzjoni tas-social media, l- evoluzzjoni ta’ defenizzjoni ta’ gurnalist fejn fost ohrajn f’pajjizi ohra, per ezempju, biex inti tissejjah gurnalist you need to be accepted as part of an organisation that represents journalists. Hawn Malta m’ghandniex dan l-obbligu sa fejn naf jien.

Internazzjonalment, anke f’Malta, l-evolazzjoni tat-terminu gurnalista illi jizvarja minn persuna li studjat biex tidhol f’din il- professjoni, ghax hija professjoni fil-fehma tieghi, ghall- persuna li jaqbad l-ismartphone jikteb blog u jghid dak li jrid. Dak ukoll

ihossu li huwa gurnalist in many senses. U fil-verita’ d-diskussjoni l-kbira li ghaddejja internazzjonalment dwar ir-regolamentazzjoni tas-social platforms, tas-social media platforms, hija essenzjalment fuq hekk. Kemm il-mezzi tax-xandir il-platforms tas- social media ghandhom id-dritt li jiccensuraw dak li jghidu nies minkejja li jista’ jkun fatt li dak li qed jinghad m’huwiex veru. Fil- fehma tieghi wahda mill-iktar diskussjonijiet interessanti hija whether the social media should be regulated as banks are regulated more or less. Ghax sa llum il-gurnata it’s a jungle. Jien ma nissottoskrivix. Jien nahseb mpossibli tirregolaha. Imma rridu niehdu dan il-kuntest. Nahseb jigifieri l-idea ta’ gurnalist tal-mezzi tax-xandir spiccat, daqshekk. Ma ghadx hemm futur.

Jien nehodha mit-tfal tieghi Sur Imhallef. Jien kont minghalija u mbaghad tinduna kemm qed issir out of touch mar-realta’ ta’ min twieled wara s-sena elfejn (2000). Darba kont minghalija biex naghtihom rigal sabih tal-birthday xtrajtilhom television u television sabih. Sabih – hux television xtrajnieh fil-Black Friday konna. Qaluli : papa’ why? Fil-verita dan l-informazzjoni kollha li ghandhom lanqas jixgheluh television johduha mit-tablet, mill- ismartphone. They don’t watch TV. They watch the content they want and they see the content they want. So even if we discuss this very important point, it shouldn’t be discussed from the prespective of journalisim and media as we knew it even four (4), five (5) yers ago. Il-gurnalisti f’pajjizna llum il-gurnata ghandhom ghodda b’sahhitha hafna, li xorta ghandhom ikomplu jissahhu. Jien mhux qed nghid ghandhom bizzejjed.

Mela x’inhuma dawn l-ghodda b’sahhithom? One. Il-Freedom of Information Act. Li nghidu x’nghidu u l-ammont ta’ hin u rizorsi li l- Gvern jonfoq, gustament ta’, biex iwiegeb talbiet ta’ informazzjoni llum huwa virtwalment impossibbli illi l-Gvern jaghmel xi haga f’kwalunkwe haga minghajr ma din tkun maghrufa. U hemmhekk imbaghad hemm il-kuncett li fil-verita’ xtaqt nimplimenta imma ma rnexxilix bhala timing u bhala kollox, hemm gvernijiet li addottaw, jekk tista’ tkun nissottometti wahda mir- rakkomandazzjonijiet taghkom, il-kuncett ta’ open Government. Open Government mhux bhala slogan hekk imma jigifieri li jkollok sitwazzjoni ta’ – li kollox ikun, hafna mid-dokumenti jkunu skrutinabli kwazi in real time f’dan ir-rigward. Il-periklu ta’ dan kollu, halli nkun nitkellem minn naha ‘l ohra hija, biex nuza terminu pulit, irid ikollok nies li jiddeciedu xorta. Mhux kullhadd jghatti daharu u ma jiehux d- decizjonijiet ghax l-ehfef haga li ma tiehux id-decizjonijiet li ma tmurx tispicca tigi kkritikat. All right? Ma jfissirx imbaghad ghax hemm gazzetta ha tikteb kontrik inti tibza’ u ma tiddecidix. Inti trid tkun konvint mid-decizjoni, taqbad tiehu d-decizjoni. Jekk tigi l- kritika trid tkun lest li tilqa dik il- kritika, dik hija parti mill-hajja. It- tieni nett tnehha l-libell kriminali Sur Imhallef. Li tnehha l-libell kriminali huwa fattur, nahseb jien, importanti hafna.

Imh. M. Mallia : Imma mhux is-sekwestri. Dawk ghadhom ma tnehhewx.

Dr. Joseph Muscat : Ma ghadnix Prim Ministru jien. Forsi issa s-successur tieghi . . .

Imh. M. Mallia : Illum nafu x’inhija l-konsegwenza taghha dik. Imh. A. Lofaro : Is-slap.

Dr. Joseph Muscat : Iva all right. Jien nahseb hemmhekk hemm diskuzzjoni kemm fuq ambitu Ewropew kif ukoll fuq ambitu lokali fejn wiehed jista’ jmur. Minn naha ‘l ohra mbaghad hemm the other side of the coin. Trid taghti l-liberta kollha imma mbaghad trid tirresponsabilizza. Jekk jinstab illi dak li qed tikteb fuq persuna m’huwiex vera, imbaghad tghid hemm l-argument, mela tgholli l-ammonti fuq il-libelli? Mill- ewwel imbaghad ikun hemm min jghidlek you’re going to cripple freedom of speach. Imma mbaghad inti trid taqbez ukoll ghal min huwa vittma ta’ certu artikli. Jigifieri mhux ha noqghod insemmi ismijiet, imma hawn min gie mqatta’ u mkisser minhabba – u m’inhiex qed nirreferi ghal nies fil-hajja pubblika. Jekk dhalt fil-kcina ma tridx toqghod tilmenta fuq is-shana. Jekk int fil-hajja pubblika it’s part of the game. Min huwa qieghed in the private real jew l-inqas tort li ghandu huwa li, ha nitkellem fuq uliedi. Dawn l-unika tort li ghandhom li t-tfal tieghi. Il-Marija santa kemm qalghulhom fuq is- social media ghax ghalqu tlettax (13) -il sena. Il-Bambin! X’ghandhom x’jaqsmu t-tfal tieghi? Hemmehkk inwegga’ jien. Mela ghax joqghodu jghiduli korrott lili! Jghidu li jridu. Jien naf jien x’jien fil-fond ta’ qalbi u n-nies hemm barra jafu x’jien. Fdawni ghal ghaxar (10) darbiet fuq xulxin u naf li jergghu jafdawni kieku. Jien m’inhiex interessat ghax issa I moved on. Imma t-tfal tieghi x’ghandhom x’jaqsmu? M’ghandhom lil hadd. L-ebda Kummissarju tat-Tfal ma ddefendiethom ta’, b’kull rispett lejn min hemm hemmhekk. L-ebda ark’anglu tar-rule of law ta’ ma ddefendihom ta’. Anzi their fare game meta huma u sejrin l-iskola ma’ ommhom kienu jafu certu nies minn fejn jghaddu, bir-ritratti

t’ommhom biex jitfghuha l-habs u rrid noqghod infehemhom jien lit-tfal. Dawn min qed jaqbez ghalihom? I am all for freedom of speech. I am all for it and if I am the victim of that I have no problem. I never complain. But I will stick my neck for people for who are not in the public domain, they need protection too.

So, id-diskussjoni ghadha tkun ir-responsabilta’ u l-liberta’ illi naghtu iktar risorsi, iva m’ghandix problema. Wahda mill-affarijiet hija l-gurnalisti ha jiftiemhu xi darba bejniethom dwar xi jkun gurnalist? Ha jkun hemm xi tip ta’ regulamentazzjoni serja indipendenti f’dan ir-rigward minghar ma jidhol l-Istat fiha l-affari? How do you manage all this? Nobody had mannaged to square the circle yes u fil-verita’ anke pajjizi bhal l-Ingliterra li ahna nharsu lejhom bhala il-punt fejn wihed irid jasal f’certu affarijiet, ukoll ghandhom dubji llum il-gurnata dwar dak li ghamlu, dwar is- sistema taghhom.

Imh. M. Mallia : Il-concern taghna iktar li jirrigwardja huma dawn il-gurnalisti li jkunu wehidhom. Investigative journalists li jkunu wehidhoma Ma jkollhomx a media house warajjhom. Min ghandu a media house ghandu fuq xiex jaqa’, ghandu min jiddefendih.

Imh. A. Lofaro : Ghandu rizorsi. Rizorsi wkoll.

Imh. M. Mallia : Ghandu rizorsi. Imma gurnalist wahdu li ma ghandu l-hadd bhalma kienet Daphne Caruana Galizia li ma kellha l-ebda media house warajjha din. Din x’protezzjoni – l-Ligi, l-Istat, ghidli li trid, dawn in-nies xi protezzjoni ghandhom mill-Istat meta jkunu mheddha u meta jkunu singled out ghal trattament specjali? Issa x’inhu dan it-trattament m’huwiex in diskussjoni. Imma l- protezzjoni ta’ dawn in-nies kif l-Istat jaraha din?

Dr. Joseph Muscat : Jien nerga’ nghid illi fil-kaz tas-sinjura Caruana Galizia kieku f’xi mument jew iehor kien hemm xi tip ta’ nformazzjoni rejali dwar theddida fil-konfront taghha . . .

Imh. A. Lofaro : Le sekwestri. Sekwestri qed nghidu. Is-sekwestri. Imh. M. Mallia : Imma inti kont taf x’qed jinkiteb dwarha.

Dr. Joseph Muscat : Iva, iva se nasal – kont naf x’qed tikteb fuqi, kont naf x’qed jinkiteb dwarha u kont naf x’qed tikteb fuq nies ohra. I’m not trying to justify. I’m trying to put this into prespective. Il- mument li kien hemm xi tip ta’ threat fuha, jien l-ewwel wiehed illi kont naqbel kieku mal-Kummissarju jew kont nissuggerixxi jien, illi jkollha xi tip ta’ skorta. Hi kitbet li ma kienetx riedet. issa tghidli chicken and egg situation but that is the situation.

Ippermettili nghidlek Sur Imhallef, fil-fehma tieghi, fil-fehma umli tieghi, li Daphne Caruana Galizia kienet iktar b’sahhitha mit-Times, l-Indipendent, l-Malta Today u l-gazzetti kollha f’daqqa hawn Malta ok? So she might have been a one woman show. But she was much more powerful than the whole lot when it comes to s- segwitu u l-mod ta’ kif tahdem. Jigifieri . . .

Imh. M. Mallia : Infatti, mhux biex ninterrompik, imma anke Chris Cardona f’intervista li kellu mat-Times ddeskriviha din the most formidable political aversary li possibilment seta’ jkollok.

Dr. Joseph Muscat : Mhux hi kienet l-oppozizzjoni? L-oppozizzjoni spiccat kienet hux. U l-ironija, u l-inorija ta’ dan kollu kienet wahda. Ghax jien ghalhekk it’s mind boggling for me, mind boggling, illi f’mument minnhom wara l-elezzjoni ta’ l-elfejn u sbatax (2017) meta bdiet tikkoncentra totalment fuq l-oppozizzjoni u kienet qed issir, naf li l-familja mhux ha tiehu pjacir b’dan li ha nghid, kwazi

politikament irrelevanti ghax spiccat tiggieled mal-Gvern u tiggieled ma’ l-oppozizzjoni hemmhekk inqatlet. Jigifieri to me it is mind boggling. Min ghamel din il-bicca xoghol barra li hu kriminal u assassin huwa njorant ukoll. Bir-rispett kollu. Ma jikkombacax.

Issa jien il-punt tieghi huwa, u qed nifhmek fejn sejjer, l-Istat ghandu dejjem juza kemm jista’ jkun rizorsi biex jghin lill- gurnalisti. Wahda mill-issues il-kbar li ha tqum fiz-zmien li gej fil- fehma tieghi Sur Imhallef hija li print media will be out of business. Definitely out of business, and the business model of the social media here in Malta jigifieri ta’ min qieghed online ghadu mhux zviluppat bizzejjed. U t-transition – mela llum l-mudell tradizzjonali ta’ publishing houses huwa gib ir-reklami mill- gazzetta u mbaghad tissussidja l-online biha. Dak min qed jahdem hekk qed jahdem fuq ghaxar (10) snin ilu. Illum il-gurnata dak il- mudell qed jispicca jekk ma spiccax diga. U ha jkun hemm gap bejn kif il-media houses ha jirnexxilhom igibu r-revenues kollha li ha jispiccawlhom il-print media permezz ta’ l-online media u dak il-gap nahseb irid jaghmel ghalih tajjeb l-Istat f’mument minnhom. Jigifieri jekk nista’ naghmel suggeriment dak huwa suggeriment illi ghandu jigi kkunsidrat illi jkun hemm xi tip ta’ mekkanizmu ta’ finanzjament indipendenti at arms length. Jigifieri ma jistax jigi mmanigjat mill-Istat, mill-Gvern. Irid jigi mmenigjat minn xi entita’, jrid ikun hemm xi mekkanizmu differenti.

Imh. M. Mallia : Inti kont taf illi kien hemm zmien meta l-pulizija kienet torganizza ronda, mhux fixed point, imma ronda ghas-sigurta ta’ Daphne Caruana Galizia u din giet irtirata minghajr konsultazzjoni ta’ hadd?

Dr. Joseph Muscat : Le. Le. Imh. M. Mallia : Ma kontx taf?

Dr. Joseph Muscat : Le, le. Anzi jiena l-unika struzzjonijiet li tajt lill-pulizija fir-rigward ta’ Daphne Caruana Galizia kienet, kif xehed il- Kummissarju Rizzo, fl-ewwel telefonata tieghi qabel ma hadt il- gurament, biex jaghmlu cert illi tkun protetta hu u l-familja. Kif, come u dawn l-affarijiet kollha le.

Imh. M. Mallia : Dik wara liema elezzjoni?

Dr. Joseph Muscat : Twenty thirteen (2013). Imh. M. Mallia : U s-seventeen (’17)?

Dr. Joseph Muscat : Kif naqbad nghid huwa normali hux, jigifieri ghalija normali li kienet ha tkun protetta b’xi mod jew iehor hux. Jigifieri mat-twenty thirteen (2013) diehel fil- Gvern ghall-ewwel darba. Kont naf, jigifieri li naf dak iz-zmien tieghi ma kienetx vjolenza ta’ ha nitkellem car. Kienet iktar inkejja u affarijiet ta’ bla sens nghidilhom. Jien ghaddejt minnhom ta’ jigifieri jien meta kont assocjat mal-Labour Party u l-Labour Party kien jitlef elezzjoni wara ‘l ohra minn jaf kemm gew idoqqu nies wara d-dar tieghi. Tohodha go fik, xi trid taghmel. It is part of the game. Imma ma ridtx li jkun hemm xi iblah illi jaghmel xi haga, ahjar tevita jigifieri. Fit-twenty seventeen (2017) ma hassejtx, ta’ l-inqas jien ma kkuminikajtx mal- Kummissarju fit-twenty seventeen (2017) dwar hekk. Imma pjuttost cert anke li l- Ministru ta’ dak iz-zmien kien b’xi mod jew iehor ikkomunika, imma tridu ssaqsu lilu ghax huq hekk sa hemmhekk nista nghidlek.

Imh. J. Said Pullicino : Ha nistaqsi daqsxejn domandi iktar forsi ffokati. Tifhem illi ahna hawnhekk qeghdin naghmlu l-inkjesta

amministrattiva, jigifieri l-att kriminali ma jinteressana kwazi xejn. Jinteressana biss inkwantu jillustra jekk kienx hemm nuqqasijiet daparti ta’ l-amminstrazzjoni. Issa inkjesta amministrattiva naturalment timporta bilfors investigazzjoni fuq l-entitajiet u l- entitajiet huma maghmula mill-persuni. Jigifieri bazikament din hija s-suggett ta’ l-inkjesta taghna. Issa d-domanda li rrid nibda biha kwazi tghid imma dan li gara kellu effett Malta. Kellu effett bi trade action, imma kellu effet kbir u d-domanda hi ghaliex ma kellux effett fi zmien meta sehh? Jigifieri taf daqsi li l-Panama Papers kellha effett fid-dinja kbir. Irrezenjaw Prim Ministri, arrestaw nies, kbir. Hawn Malta donnu kollox gie soft padded. Issa inti ghandek raguni ghaliha din u ghiditilna li inti qabel ma jkollok il-fatti f’idejk toqghod attent illi ma tiehux passi biex dak li jkun nakkuzawh bla htija. Imma ma tarax li kien hemm nuqqas illi f’dak il-mument meta gie pubblikat il-Panama Papers fejn kellek inti c- chief of Staff tieghek u Ministru tieghek, inti kellek tiehu l- inizjattiva mhux biex takkuza, biex almenu tallerta lil min huwa nkarigat? Il-Ministru ta’ l-Intern, il-Ministru tal-Pulziija. Biex inti stess bhala kontroll intern ta’ Gvern biex inti tara jekk hemmx xi verita’ fiha din. Sa liema punt wasalt inti fiha din?

Dr. Joseph Muscat : Ha nwiegbek bl-onesta kollha. Iva nahseb illi stajt imxejt iktar b’sahha, iva. Il-punt tieghi huwa li iktar kif beda jghaddi, but it was a trickle of information – it wasn’t – the information wasn’t dumped.

Imh. J. Said Pullicino : It wasn’t dumped. Ok. naqblu.

Dr. Joseph Muscat : The information came in trickles. U ezatt wara illi bdiet din l-istorja kollha, iddahhalt fix-xena jien minn wara u dik

jien ikkundizzjonatni. Ikkundizzjonatni ghax bdejt mekkwejtja mela, jekk qed jippruvaw jindikaw li jien involut b’xi mod jew iehor, meta jien naf, ghax nerga’ nghidilkom nahlef ghalija biss, illi jien u l-familja tieghi m’ghandniex dawn l-affarijiet, ma naghmlux dawn l-affarijiet, jigifieri qatt ma ghamilnihom. Qatt ma kellna nteress fiha din il-bicca xoghol. Kont qieghed nara, ntefali dubbju dwar il-veracita tal-punti ‘l ohra li kienu qed jissemmew anke meta kelli gustifikazzjoni mill-persuni ‘l ohra. Issa mill-gdid Sur Imhallef, hemm ta’ l-inqas inkjesta wahda illi giet konkluza illi hija relevanti ghal dan kollu u nahseb dik l-inkjesta fil- fehma tieghi . . .

Imh. J. Said Pullicino : Qed naghmlu zball. Qed naghmlu zball. Ghaliex qed nghidu illi l-amministrazzjoni trid tistenna l-inkjesta, illi l- amministrazzjoni m’ghandiex tiehu hsieb, tipprotegi l-pajjiz indipendentament mill-pulizija, mill-inkjesti. I mean immedjatament haga bhal din tigri fil-Kabinett tieghek wiehed kien jistenna li jkun hemm rejazzjoni ferm akbar u qed nghidu dan ghax dan jirrizultalna minn hawn. Issa jirrizultalna wkoll illi l- Ministri kollha kwazi kollha int bghatt ghalihom wiehed wiehed u staqsejthom u kollha qalulek dawk ehles minnhom, ibghathom ‘l hemm. I mean this is the reaction tal-Kabinett dak iz-zmien.

Imh. A. Lofaro : Hlief wiehed eee. Hlief Cardona.

Imh. J. Said Pullicino : Ghandek ragun. Id-domanda hija ‘l ghaliex meta kont allertat b’dan il-mod, ghaliex in-nies jafu x’qed jigri fil-pajjiz u jafu xi hsara tigri, tinsiex qed nitkellmu fuq aspett tal-pajjiz finanzjarju illi jimpjega hafna nies li dana jekk ikun hemm hsara, jkun hemm hsara kbira. Jigifieri malli hargu l-Panama Papers kull min kien jahdem f’dak is-settur widnejh qamu hekk. Qalu hawnhekk x’inhu

gej? Gej terremot. Jigifieri allura d-domanda hija : ghaliex ma kienx, qed nerga’ nghid mhux investigazzjoni bil-pulizija fuq dawn in-nies ghax jien nifhem li fil-bidu forsi tajjeb toqghod bilmod, bil- kwiet, imma mizuri ohrajn, amministrattivi ghax ma ttiehdux biex jigu kkontrollati? Sa minn dak iz-zmien anke l-pulizija u s-Secret Service ghandhom mezzi kif huma jikkontrollaw bla ma jillartjaw in-nies, izommu track ta’ l-affarijiet. Dina qatt ma grat.

Dr. Joseph Muscat : Mela x’intqal lili mill-Ministri tieghi, x’qalu huma privatament mhux ha mmerih pubblikament u dak jibqa’ bejni u bejnhom x’qaluli kull wiehed minnhom. Nista’ nghidlek li ma kienetx daqshekk clear cut. Il-punt fir-rigward ta’ Panama Papers, Keith Schembri u Konrad Mizzi ma kienux l-unici Maltin msemmijin.

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ anqas qieghed nghid li dak li ghamlu bilfors kien hazin ghax jien naqbel mieghek jigifieri. Pero’ l-bozza hamra kienet tindika azzjoni.

Dr. Joseph Muscat : Mela jien nahseb hawnhekk ghandna common ground. Jekk inti qed tghid li mhux bilfors dak li ghamlu huwa hazin, allura hija kwistjoni ta’ gudizzju politiku u hemmhekk jien nerfa’ r-responsabiltajiet tieghi. Nerga’ nghid jista’ jkun li ghamilt gudizzju politiku hazin, ok? Jigifieri that is . . .

Imh. J. Said Pullicino : Jiena nifhem lilek. Pero’ mbaghad ma nifhimx lil- pulizija u ma nifhimx is-Secret Service illi meta l-affarijiet bdew johorgu, bqajna bl-istess atteggjament. Indipendentament mill- gudizzju politiku li ghandek dritt ghalih inti u l-azzjonijiet kif qed tghid responsabilta’ tieghek. Imma min qieghed imexxi s-Secret

Service, l-pulizija, l-FIAU dawna kellhom id-dritt illi jinvestigaw minnufih hu.

Dr. Joseph Muscat : Iva u ma jitolbux il-permess tal-Prim Ministru.

Imh. J. Said Pullicino : Naqbel mieghek imma r-responsabilita tibqa’ dejjem ta’ l-amministrazzjoni. Ghax trid tarha mill-att taghna issa bhala investigazzjoni.

Dr. Joseph Muscat : Ir-responsabilta hija ta’ l-amministrazzjoni u responsabilta tieghi f’kaz ta’ gudizzju politiku. Jien ma nistax nghid lill-pulizija ghamlu hekk jew. Ha nghidlek jekk tippermettili Sur Prim Imhallef. Kaz li qisu ntesa naqra meta kien hemm lis-Swiss Leaks. Hawn Malta ma ghamilx daqshekk hoss politiku avolja kien hemm politici mdahhlin u nies ohra mdahhlin. Jien anke l-fatt, jekk m’iniex sejjer zball, illi ghidt li Kummissarju tat-Taxxi illi ghandu jhares l-affarijiet ezatt kif inhuma l-affarijiet, kont imwissi li jista’ jkun li I was trespassing on my powers, beyond my powers. Jigifieri ma niftakrx ezatt x’kienet il-kwistjoni imma naf li f’mument minnhom gejt imwissi ameikevolmen tmill-istruttura – isma lill- Kummissarju tat-Taxxi ma tista’x tghidlu hekk, hekk u hekk, ghax kont ghamilt xi statement pubbliku f’dan ir-rigward. The truth is ahna din kienet tsunami ok? Issa jien ghamilt gudizzju politiku. Il- gudizzju politiku huwa li mort ghand il-poplu. Il-poplu ggudikani, intom tiggudikawni, n-nies jiggudikawni u l-istorja tiggudikani. Il- punt dwar l-istrutturi, iva, jien nemmen lil-istrutturi ghandhom jissahhu u forsi setghu mxew b’aktar heffa. Ha nnehhi l-forsi. Setghu mxew b’aktar heffa.

Imh. J. Said Pullicino : L-istrutturi nkluz, ghax l-istrutturi jinkludu l-persuna tieghek u l-Kabinett. Jigifieri . . .

Dr. Joseph Muscat : Imma l-Kabinett . . .

Imh. J. Said Pullicino : Ghaliex inti jekk ghandek persuni fil-Kabinett illi nvoluti allura inti trid tiehu azzjoni gol-Kabinett u l-azzjoni tkun biex inti tipprova tivverifika. Issa jiena nerga’ nghidlek naqbel mieghek illi fil-bidu kienet forsi raguni ta’ timxi bilmod ghaliex ma kienetx cara x’jista johrog, imma li ma jsir xejn dika kerha wisq.

Dr. Joseph Muscat : Imma dan Sur Prim Imhallef hija mill-gid kwistjoni ta’ gudizzju politiku. Ha naghti ezempju mal-precedessur tieghi. Il- precedessur tieghi gie prezentat b’fatt illi membru tal-Kabinett tieghu kellu kont fl-Isvizzera mhux dikjarat. Ma kecciehx. Qal li kien iddizappuntat u mexa. Issa mhux qed nghid isma la zbalja hu u zbaljajt jien qisu ma gara xejn. Qed nghati l-kuntest. Jigifieri antika Roma.

Issa l-punt l- iehor huwa nerga’ nghid mill-gdid, il-mument illi Prim Ministru jibda jitmexxa minn sempliciment xi jkun qed jintqal fil- mezzi tax-xandir, allura jaqbillu jaqbad ic-cwievet ta’ Kastilja, jitlaq ‘il barra u ma jibqax jiddeciedi. Jara x’jiktbu n-nies fuq Facebook filghodu u jiddeciedi skont il-Facebook. Jigifieri dan mhux hekk, imma mbaghad jien qed nghidlek, qed nghidlek, ir-responsabilta politika li stajt imxejt ahjar nerfaghha. U tant kemm nerfaghha u erfajtha li l-mument illi kien hemm xi tip ta’ nvestigazzjoni li messet l-ufficcju tieghi, mhux lili, l-ufficcju tieghi, ma qaghadx nistenna nghid isma ha nara kif ha tikkonkludi ruhha ghax ha mmurlek lura ghal dik. Jien isem Keith Schembri lili qatt ma ssemma mill-pulizija, mis-servizzi, fl-ebda hin u fl-ebda mument sa dakinhar illi sar ismu waqt interrogazzjoni. Qatt ma ssemma lili.

Imh. J. Said Pullicino : In konnessjoni ma’ l-omicidju.

Dr. Joseph Muscat : Iva, iva.

Sp. Ghaliex in konnessjoni mal- Panama Papers hemm kienu.

Dr. Joseph Muscat : Iva, iva, iva. Imma qed naghti l-kuntest. Imma l- mument li kien hemm investigazzjoni, lanqas qghadt nistenna. Hemmhekk hassejt ghidt isma daqshekk hux, nieqaf jien u erfajtha. Ir-responsabilta nerfaghha .

Imh. J. Said Pullicino : Inti fil-fatt mill-bidu nett, fil-bidu nett ta’ Panama Papers iddikjarajt pubblikament illi you had to knowledge jew mistakes. Jigifieri inti mill-ewwel accettajt illi kien hemm zbalji jigifieri.

Dr. Joseph Muscat : Yes, yes.

Imh. J. Said Pullicino : Il-kwistjoni hija mbaghad . . .

Dr. Joseph Muscat : U mort ghand il-poplu mbaghad ukoll. Mort ghand il- poplu mbaghad eventwalement ghal-mandat gdid.

Imh. J. Said Pullicino : Ghad ghandek?

Dr. Joseph Muscat : Mort ghand il-poplu ghal-mandat gdid eventwalment ukoll.

Imh. J. Said Pullicino : Yes, yes, yes. Fair engough, fair enough. Dak tara l- istorja. Jigifieri sal-Panama Papers wiehed jiehu dak l- atteggjament u jghid ghax soft padded ha nara x’ser jigri. 17 Black jigifieri issa vicin l-omicidju imma qabel l-omicidju. 17 Black x’tghidilna fuqha? Ghax 17 Black kellek akkuzi specifici, kwazi prova certa, tajjeb, din accettata illi kien jigifieri dan it-tentattiv almenu ta’ l-uzu ta’ din l-istruttura ghal hlas illecitu, ftehimna? U donnu ma gara xejn. Issa tghidli veru? Mhux veru? Ma nafux hux veru, tajjeb? Mhux ahna ha niggudikaw. Pero’ l-allegazzjoni gravi kienet hemm. Xhur qabel ma sar l-omicidju li kien jinvolvi mhux

biss lil Yorgen Fenech imma wkoll lil Keith Schembri. Jigifieri inti f’dik ic-cirkostanza x’azzjoni hadt?

Dr. Joseph Muscat : Jien tlabt mill-gdid – il-kuntest kien – tlabt il- pozizzjoni ta’ Keith Schembri x’kienet u qalli li kienet xi haga sempliciment marbuta man-negozju. Imma nerga’ nghid Sur Prim Imhallef il-punt, the over riding point is li hemmhekk jien kont qed nigi akkuzat li hadt il-flus jien ukoll. Jigifieri llum tghidli huma zewg

(2) affarijiet differenti. Illum qeghdin nghiduhom li huma zewg (2) affarijiet differenti ghax wahda it has been proven as being totally false . . .

Imh. J. Said Pullicino : Imma l-akkuza ingusta li saret fil-konfront tieghek personali hija verissima, jigifieri dika offuskat il-gudizzju tieghek . .

.

Dr. Joseph Muscat : Kien qed jigu marbuta ma xulxin. Le, le kienu qed jigu marbuta ma’ xulxin Sur Prim Imhallef. Kienu qed jigu marbuta ma’ xulxin totalment illi this is part of a … illi kienu qeghdin jiehdu l- flus u saret akkuza li l-mara tieghi – il-mara tieghi gabuha f’sitwazzjoni fejn kienet b’xi mod jew iehor hadet xi miljun Euro mill-Azerbajgan. Issa din l-inkjesta rat is-sistemti kollha tal-bank inkriminat jew x’inhu, is-swift transfers kollha tad-dinja u mkien ma rrizulta li kien hemm dak it-tip ta’ haga. Giet ivvintata. Sar spergur fil-Qorti illi l-flus ghaddew ghand habiba taghha New York. Gennewhom lil dawn New York l-bank. Gennewhom l- informazzjoni illi ntalbu u kollox. Illum f’hajja t’Alla ghax ma nstab illi hemm xejn. Imma kollox kien qed jigi, eee din hija akkuza kontra Joseph Muscat u dawn huma akkuzi kontra dawn it-tnejn (2), le dawn huma t-three (3) . . .

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ Dottore, Panama Papers imma 17 Black mhux hekk. 17 Balck inti m’intix imdahhal bl-ebda mod, la int la l- familja. 17 Black hija akkuza specifika, konnessa ma’ progett specifiku, tajjeb? Issa jekk veru jew le ma nafux u lanqas hu kompitu taghna li niddeciedu u allura hadd ma hu mdahhal fiha u allura qeghdin nitkellmu ahna tliet (3) snin wara, jigifieri dina hemm differenza jew sentejn, hemm differenza. Jigifieri jiena mhux qed nghidlek li ma tkunx emozzjonalment involut, veru. Imma ma nistghux nghidu li l-istess haga.

Dr. Joseph Muscat : Mhux qed nitkellem fuq emozzjonijiet. Qed nitkellem li l-attakk kien part and parcel l-istess wiehed. U jien hemmhekk dejjem baqali d-dubju illi la darba kienet qed issir gidba fil- konfront tieghi l-affarijiet ma kienux qed jinaghdu korrettament fil-konfront taz-zewg (2) persuni. Issa mill-gdid, gudizzju tieghi tistghu ssibuni li hadt gudizzju hazin. Inbaxxi rasi ghal punt li qeghdin issemmu, imma dak qieghed . . .

Imh. J. Said Pullicino : Nirrispetta l-gudizzju tighek u nifmhu. Pero’ l- inattivita ta’ l-istituzzjonijiet ma nifhmux . . .

Dr. Joseph Muscat : Jien li nista’ nwiegeb . . . Imh. J. Said Pullicino : Le, le zomm sekonda.

Dr. Joseph Muscat : Mela le. Inti tikkmanda hawn hekk, mhux jien.

Imh. J. Said Pullicino : L-istituzzjonijiet li jaqghu tahtek, dawka ma nifhmux ghax dik inattivita li ppregudikat l-amministrazzjoni u kienet anke fl-interess ta’ l-amministrazzjoni li tiehu l-passi kollha mehtiega biex dan twaqqfu, jekk hu veru.

Dr. Joseph Muscat : Jien l-unika pass illi stajt niehu u li nista’ nigi akkuzat ili ma hadtx kien li nkecci lil dawk iz-zewg (2) persun. Il-bqija l-

affarijiet ‘l ohra bir-rispett kollu mela jien nista’ nordna lill-pulizija nghidilhom haffu ghamlu xi haga.

Imh. J. Said Pullicino : Imma inti taf hu li kieku keccejthom seta’ ma garax dak li gara.

Dr. Joseph Muscat : Seta’?

Imh. J. Said Pullicino : Kieku keccejthom fil-mument meta qamet din il- kwistjoni seta’ ma garax dak li gara. Mhux qed nghidlek gara minhabba f’hekk jien, imma jista’ jkun kontributorja hu, ghaliex jirrizulta, l-fatti jirrizultaw illi hemm ness bejn . . .

Dr. Joseph Muscat : Bir-rispett kollu allura li kieku l-Gvern ta’ qabel rahhas il-kontijiet lanqas kont inkun fil-Gvern hux. Mela tista’ toqghod bir-rispett kollu nilghabu d-dominos ghax din hekk, hekk u hekk. Nirrispettha imma ma nihsibx li hija korretta ta’.

Imh. M. Mallia : Ahna s-suspett taghna huwa illi wara Panama Papers, in- nuqqas ta’ azzjoni illi dehret li kienet qed tittiehed started a chain of events illi ultimately wasslet ghall-mewt ta’ Daphne Caruana Galizia. Issa tista’ taqbel mieghi jew le, pero’ x’gara? Illi dawn ic- chain of events kollha waslu fl-imhuh ta’ min ried jorganizza din il- mewt illi dan ghandu l-impunita, ma gara xejn, dawn in-nies dejjem kienu nvoluti, dawn dejjem kienu protetti, anke issa ha nkunu protetti. Dan huwa l-kuncett illi ghandna, inti kif taraha din voldieri did it or did it not start a chain of events considering in- nies illi kienu nvoluti fil-Panama Papers u li allegatament huma nvoluti fl-omicidju?

Imh. A. Lofaro : Irridu niftakru wkoll li hi kellha data li kienet ghadha kif irciviet, leaks ta’ emails mill-Electrogas. Kienet qieghda tahdem fuqhom meta giet assassinata.

Dr. Joseph Muscat : Jien x’kellha u x’ghandha s-sinjura Caruana Galizia ma nafx.

Imh. A. Lofaro : Lilna rrizultalna.

Dr. Joseph Muscat : Ma nafx, ma nafx. Li nista’ nghid filwaqt li ghandi riservi fuq din il- linja ta’ hsieb, ejja nghidu ghas-sahha ta’ l- argument, illi nghid illi iva it might have started a chain of events u illi dawn in-nies kellhom l- impressjoni li kellhom l-impunita, min ghamel il-dik. Let me say for the sake of the argument. Jekk hasbu li kellhom l-impunita li zgur li me kellhomx ghax illum qeghdin il- habs. Jigifieri l-kwistjoni hija bejn percezzjoni, jew x’hassew huma u r-rejalta illi jekk dawk huma l-veru mandanti, l-mandanti u l- ezekuturi qeghdin il-habs jistennew il-gudizzju. Jigifieri jekk hasbu illi kienu unreachable, they were reached.

Imh. M. Mallia : Imma they were reached now. They thought they were unreachable then.

Dr. Joseph Muscat : Qed nifhem l-argument tieghek Sur Imhallef. Qed nifhmu. Ippermettili ma naqbilx mighu. Jien nghidlek li bhala fatt la l-qattiela ta’ Karen Grech, la l-qattiela ta’ Raymond Caruana, la l- qattiela ta’ 140 kaz ta’ bomba qatt ma nqabdu, hlief f’dan il-kaz li nistennew gudizzju. Ma nafx jekk hux huma jew le, dak jarawh il- Qorti u napprezza dak li qed jghid il-Prim Imhallef. Imma jekk kien hemm percezzjoni ta’ mpunita l-fatt ta’ l-impunita ma ezistiex.

Imh. J. Said Pullicino : Inti segwejt naturalment bl-attenzjoni kull ma qed jigri hawn . . .

Dr. Joseph Muscat : Ma nistax nghid b’attenzjoni. Hafna minnu.

Imh. J. Said Pullicino : Sa fejn tista’. Issa jidher illi, almenu ghalina l-provi li ghandna hija li l-entitajiet kollha ta’ l-Istat, l-istituzzjonijiet, il-bicca

l-kbira tan-nies jahdmu sewwa. Anzi l-bicca l-kbira jahdmu b’dedikazzjoni, jaghtu rizultati u jimxu b’mod li jkellu jwassal ghal rizultat. Pero’ mbaghad tasal f’certu livell fejn gie skopert, f’din l- inkjesta almenu, li hemm certu rabtiet at a certain level, personali, whatever it is. Inti dan is-sensazzjoni kellek illi kien hemm ix- xibka? Ghax dina xibka nghiidulha ahna, ghax kullfejn inti thares issib jew is-subgha ta’ xi hadd indizzjat jew xi hadd li kien imdahhal b’xi mod. Dina, din is-sensazzjoni kellek? Nerga’ nghid inti eskluz minnu ghax dana nerga’ nghidlek int sal-bierah kullhadd kien iwahhal, tajjeb, f’Konrad Mizzi. Konrad Mizzi gie hawnhekk u wahhal fik jigifieri jiena . . .

Dr. Joseph Muscat : U ija normali. Ija, ija.

Imh. J. Said Pullicino : Ma qieghed inwahhal f’hadd jien u ahna ma qed inwahhlu f’hadd. U l-verita hija din, hija din. Illi jidher li kien hemm, tajjeb il-forma ta’ kemm qabel u wara l-omicidju, tajjeb, illi ma nghidiliex omerta ghax ma nistax nghid li omerta, imma din ir- rabta tezisti bejn certi nies. Issa qed neskludik jiena ghax ma jirriultalix, tajeb, u ghandi pero’ provi kontra kullhadd, tajjeb, illi kien involut. Issa inti lilek waqt l-amministrazzjoni tieghek, ghax kienet ilha gejja din, rrizultatlek din il-hbiberiji u ntricci . . .

Dr. Joseph Muscat : Imma ha nifhmek sewwa l-mistoqsija Sur Prim Imhallef. Il-hbiberija bejn . . .

Imh. J. Said Pullicino : Mhux hbiberija tieghi u tieghek ta’. L-intricci.

Dr. Joseph Muscat : Iva, l-intricci, jigifieri inti li qed tghid ir-rabta bejn l- allegat mandant u nies fil-poter jigifieri?

Imh. J. Said Pullicino : Bejn nies fil-poter, ghalissa – negozju. Dr. Joseph Muscat : Ifhimni jien nahseb – jien ma nkunx . . .

Imh. J. Said Pullicino : Iktar mill-mandant huwa l-idea ta’ negozju li wiehed jipprotegi id-dizgrazzja.

Dr. Joseph Muscat : Mela, ha nghidlek. Fil-fehma tieghi u ma rridx inkun ipokrita bl-ebda mod. L-ewwel nett jien ma nafx u ma nkunx naf u ma jinteressanix min qieghed jiekol ma min u min qieghed jaghmel hekk ma min. Dik ma jimpurtanix. Jien qatt ma mpurtani u qatt ma jimpurtani. F’socjeta’, anke f’socjeta’ kbira let along socjeta’ zghira bhal ma hija Malta l-idea li persuna f’kariga ezekuttiva hija b’xi mod jew iehor insulata minn nies, mhux ha nghid fin-negozju ta’, minn nies li tkun qieghda b’xi mod jew iehor taffettwa, la qatt kienet u fil-fehma tieghi lanqas qatt tista’ tkun, minhabba n-natura propja tas-socjeta’ taghna. U jekk trid tmur tfittex il-kunflitt ta’ interess jew percept conflict of interest li f’pajjiz iehor they would jump, jump at as a flagrant, f’pajjizna mhuwiex tali. Fl-ahhar mill- ahhar nghidlek ghax int toqghod fl- istess blokka ta’ flats ta’ dak, jew inti mort l-iskola ma’ dik. Il-Marija Santa! Jien nahseb naf nofs Malta hekk, jigifieri jien ghandi hames (5) kugini ghandi jien. Kemm domt fil-Gvern nahseb li saru xi sitta w ghoxrin (26) jigifieri u l-hames (5) kugini li huma hadd ma juzani imma l-ohrajn, illi ma nafx min huma, juzaw ismi. Jigifieri l-punt m’huwiex li inti jkollok relazzjoni, fil-fehma tieghi . . .

Imh. J. Said Pullicino : Naqblu, naqblu,

Dr. Joseph Muscat : . . . ma dak li jkun. Il-punt huwa li dik ir-relazzjoni twassal biex isiru affarijiet li mhux suppost isiru.

Imh. J. Said Pullicino : Mhux hekk. Dr. Joseph Muscat : Dik hi.

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ l-ingranagg li kien hemm, l-SS kien qieghed hux hekk? Almenu li qed jirrizulta li hemm dan it-tip ta’ ngranagg. Jigifieri jiena mhux qed nghidlek illi ma tkunx habib ta’ kullhadd, anzi fil-politika ma tkunx habib ta’ kullhadd, m’ghandekx taghmel success bil-fors. Imma jirrizulta li at a certain level l-affarijiet kienu jkunu – heqq! Per ezempju wahda mill-affarijiet li laqtitna lilna illi hafna minn dawn il-kwistjonijiet huma marbutin ma’ progetti u b’dawn il-progetti dejjem issib xi haga illi tinkwetak, qed tifhem? Issa all right kollox spjegabbli fid-dinja, tajjeb, imma ghaliex ghandu jkun hemm dejjem din il-problema illi tohloq allura certa idea illi wiehed jekk qieghed f’certu cirku jista’ jimxi. Din hija xi haga li qed tinkwetana ftit.

Dr. Joseph Muscat : All right. Jien wahda mill-kritici kbar li kelli kien, u skuzawni mhux ha nkun diplomatiku, illi jien hdimt ma’ Nazzjonalisti maghrufa kbar u nies fil-, kif naqbad nghid, finanzjaturi tal-Partit Nazzjonalista, nies li qatt ma kielu l-kirxa mal-Labour Party. Jien kull min gie ghandi bi progett illi jien narah b’xi mod jew iehor li nemmen fih, li jista’ jkun dik, il-backing kollu kont naghti. Jigifieri u mhux kwistjoni jekk hux dak, jekk hux dik, jekk hux ‘l ohra u ma rridx insemmi ismijiet b’rispett ghal dawn il- persuni ghax jien min jinvesti centezmu fl- pajjiz minflok ihalli flusu l-bank, jien rispett ghandi lejh. Jigifieri li nista’ nghidlek minni u nittama dak li kont indakkar lil haddiehor. Toqghodux tharsu lejn l- ucuh jew lejn l-ismijiet, min jigi b’idea u li jista jmexxi l-quddiem. Forsi l-izball tieghi, tieghi, mhux ha nitfa’ l- izball tieghi fuq haddiehor, stajna nkunu entuzjasti zzejjed xi kulltant fuq certu affarijiet. U xi kulltant li tiehu dak in-nifs lura ta’ l-inqas l-

ekonomija tal-pajjiz, tant kemm kellha bzonn turn around b’sahhtu illi kont qisni ziemel hekk, qed inhares ‘il quddiem biss. Jigifieri jekk dak huwa zball nammetti ghal dak l-izball.

Imh. J. Said Pullicino : Inti at what level, jew at what time deherlek li Keith Schembri zbalja? Jekk zbalja.

Dr. Joseph Muscat : Le, ha nghidlek zbaljajt jien u mhux ha noqghod niggudika lil haddiehor. Din kienet kwistjoni evitabbli from day one. Kieku ha parir fuq dan kollu validu, politiku, kienet evitabbli from day one.

Imh. J. Said Pullicino : Ghax effettivament jigifieri li kieku ttiehdet azzjoni meta suppost ittiehdet, jew meta wiehed jahseb li kellha tittiehed kieku ma garax dak li gara wkoll.

Dr. Joseph Muscat : Jien ghalija ma kellux jaghmilha, fullstop. Daqshekk. Ma kelliex issir. Jigifieri min dahhal f’mohh ma nafx f’min ma jinteressanix. Min ta din l-imbekkata ta’ din it-tip ta’ soluzzjoni kien forsi qed jirraguna mill-att legali, kien qed jirraguna mill-att finanzjarju, kien qed jirraguna mill-att ta’ tax efficiency, jirraguna tista’ minn kullhadd, zgur li ma rragunax mill-att politiku. All right.?

Imh. J. Said Pullicino : Ghax imbaghad din baqghet daqsxejn miexja anke qisha sal-mument meta rrizenjajt inti.

Dr. Joseph Muscat : Iva, iva.

Imh. J. Said Pullicino : Il-mottiv veru ghaliex irrezinjajt int x’inhu? Ghaliex skont inti almenu at this stage, tajjeb, jidher illi minn naha tieghek ghamilt dak li stajt u kollox mexa according to rule, sa fejn hu possibbli. Imma r-raguni vera ‘l ghaliex inti rrizenjajt x’inhi?

Dr. Joseph Muscat : Li gie arrestat ic-Chief of Staff tieghi. Li gie arrestat ic- Chief of Staff tieghi.

Imh. J. Said Pullicino : Ghalhekk gejt, ehe, all right. Fair enough nahseb.

Dr. Joseph Muscat : Nista’ bhala Prim Ministru gie arrestat il-kollaboratur ewlieni tieghi nibqa ghaddej qisu mhux jien?

Imh. J. Said Pullicino : Imma gie arrestat in konnessjoni ma’ xi money laundering hu?

Dr. Joseph Muscat : Le gie arrestat sa fejn naf jien fuq l-investigazzjoni fuq il-qtil.

Imh. A. Lofaro : Kellem lil Yorgen Fenech.

Dr. Joseph Muscat : Ghax issemma ismu. Il-mument illi hemm dik . . . Imh. J. Said Pullicino : Ir-raguni hija dik inti?

Dr. Joseph Muscat : Mela mhux hekk.

Imh. J. Said Pullicino : Ir-raguni ghaliex hadt id-decizjoni li titlaq qabel iz- zmien . . .

Dr. Joseph Muscat : Le bil-mod. Jien nemmen hafna fis-sistema Amerikana bid-difetti kollha taghha, li wara kif tafu ahjar minni intom, wara FDR li kien tela’ erba’ (4) darbiet u li kieku baqa’ haj kien jibqa’ jigi elett kien hemm it-term limit ta’ zewg (2) terms. Jien nemmen hafna biha dik u meta kont sirt Kap ta’ l-Oppozizzjoni jew qabel ma sirt Kap ta’ l-Oppozizzjoni ghidt isma, if, jekk nigi elett Kap ta’ l- Oppozizzjoni mbaghad nigi elett Prim Ministru jien zewg (2) termini biss naghmel ghax ridt naghti s-sinjal illi fil-politika ahna ghasafar tal-passa. M’ahniex qeghdin hawnhekk biex noqghodu kkatmati ghal dejjem. U dik kienet diga decizjoni li hadtha. Fil-fatt f’intervista li tajt dakinhar tat-tieni gurament tieghi fit-twenty seventeen (2017), kien ghamelhili Reno Bugeja niftakar, ma

niftakarx id-data ezatt. Reno Bugeja staqsieni issa allura ha jerga’ jdurlek ghadek kif irbaht b’erbghin elf (40,000) vot u kollox, popolari daqshekk. Ha jerga’ jdurlek u ha tkun qieghed hemmhekk ghat-tielet term. Ghidltu: le dan huwa l-ahhar term tieghi. U dak il-hin kien hemm hafna li nhasdu u kien hemm min beda jipprepara biex jehodli posti wkoll. Well and good. Jigifieri kien hemm minn qalli isma fil-politika qatt ma tghidhom dawn l- affarijiet. Imma jien dejjem kont rezoljut illi f’xi hin matul din il- legizlatura nitlaq.

Issa kelli hsieb illi forsi nitlaq wara l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew, kelli hsieb illi forsi ndum naqra iktar, kelli hsieb illi forsi ndum naqra inqas, li ghamluli, caqalquli t-target date huma li xtaqt illi jinghalaq dan il- kaz tahti, jew ta’ l-inqas ikun hemm zblokk mhux jinghalaq. Imbaghad hemmhekk ghidt all right mela issa nista’ niccaqlaq. Imbaghad l-arrest hux. Mela inti tista’ – ma jistax ikollok arrest issa jien ma nafx x’sabu jew ma sabux il-pulizija jekk hux ha jressquh il-Qortif il-konnessjoni mal-kaz jew le, m’huwiex dik tieghi. Imma dak il-hin li kien hemm l-arrest, is-serjeta’ titlob li jien nitlaq hux.

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ amministrivament ma hassejtx illi l-prezenza tieghu, wara l-Panama Papers biss qed nghid jien, kienet daqsxejn skomda fil-Kabinett? Ghax kullhadd qallek speci dana mhux postu hawn. Inti x’inhi r-raguni?

Dr. Joseph Muscat : Ifhimni il-kelma kullhadd Sur Prim Imhallef . . .

Imh. J. Said Pullicino : Li jigu hawn u li qalu barra jigifieri, ghax jiena nafx wara . . .

Dr. Joseph Muscat : Ifhimni jiena ghandi kull rispett lejn shabi ta’ wkoll jigifieri u nifhem ukoll li meta tkun f’kariga bhal Prim Ministru u intom kollha ghandkom u kellkom karigi gholjin hafna, tafu li n- nies forsi fil-wicc jghidulek mod u wara daharek jghidulek mod iehor. You discount that, jigifieri normali fin-natura umana. Imma jien kont narah hu necessarju Keith Schembri kien fil-makkinarju tal-Gvernu w anka Konrad Mizzi ghax they were doers hux. Issa tajjeb jew hazin anke l-akbar kritici taghhom jghidulek they were doers.

Imh. J. Said Pullicino : Imma f’liema livell imbaghad ghax they were doers, Dr. Mizzi mod u s-sur Schembri mod iehor. Imma jigifieri f’liema livell allura tghid jigifieri dawn ma nistax nibqa’ maghhom izjed ghax . . .

Dr. Joseph Muscat : Iva naf, naf. Imma fid-dinja, jigifieri jien kelli x-xorti li kont imdawwar b’group ta’ nies u b’Kabinett illi hafna minnhom litteralment insew hajjithom u ma nahsibix li ghax in-nies – jien nemmen li hafna politici taw hafna iktar lill-pajjiz irrespettivament minn liema partit gejjin, taw hafna iktar lill-pajjiz milli setghu b’xi mod jew iehor hadu. U inti tidhol f’din id-dinja bhala servizz. Jien nahseb wahda mill-problemi kbar huwa kif ha nsibu iktar nies illi jaghtu servizz f’din l-atmosfera kollha.

Nerga’ nghid Sur Prim Imhallef, jien nifhem l-argument tieghek. Ippermettili mhux qed naqbel ghal kollox mieghu, hemm punti li naqbel u hemm punti li ma naqbilx. Huwa gudizzju politiku li ghamilt li jien vittma tieghu forsi at the end of the day. Jien erfajtha jigifieri. Mhux ha nigi hawnhekk u nwahhal f’haddiehor, all right?

Imh. J. Said Pullicino : Fl-istess kuntest allura l-famuza zrara fiz-zarbun tieghek x’kienet?

Dr. Joseph Muscat : U fadalli zrar xi nnehhi. Imh. J. Said Pullicino : Le, le, le imma . . .

Dr. Joseph Muscat : Imbaghad lili tnehhili l-affarijiet kollha li rrid nikteb fil- ktieb li rrid nikteb hux u ma jixtrih hadd.

Imh. J. Said Pullicino : Ok.

Imh. M. Mallia : Allura bl-istess argument qed insaqsik jiena, ghax wiehed mid-diskorsi tieghek, ghidt illi meta n-nies isaqsuk ghaliex qed tirrezenja, inti tghidilhom ghax irrid nerfa salibi u salib haddiehor. Dan is-salib haddiehor x’kien?

Dr. Joseph Muscat : Mela li jkun arrestat persuna fuq xi haga li ma ghandekx x’taqsam maghha inti, dak mhux salib hux?

Imh. M. Mallia : Dak kont tirreferi.

Dr. Joseph Muscat : Jigifieri fl-ahhar mill-ahhar . . . Imh. A. Lofaro : Dik l-aghar haga hu.

Dr. Joseph Muscat : Imma that’s the way things should be done. Fullstop. Imh. M. Mallia : Domanda wahda. Kont aware, inghad, ahjar naghmlu hekk,

inghad illi kienu qed johorgu leaks mill-Ufficcju tal-Prim Ministru dwar il-breefings tas-Security Services . . .

Imh. A. Lofaro : Dik ehe.

Imh. M. Mallia : . . . where you aware of it? Kont taf biha dik u meta sirt taf biha?

Dr. Joseph Muscat : Jekk tippermettili Sur Imhallef mistoqsijiet li ghandhom x’jaqsmu mas-Security Service jien lest li nwegibhom u lest li nwegibhom fil- maghluq.

Imh. A. Lofaro : Imma ahna dwar il-leaks.

Dr. Joseph Muscat : Yes imma nahseb hija . . . Imh. A. Lofaro : Ok. All right.

Dr. Joseph Muscat : . . . l-istess haga. Mhux issa, jigifieri nahseb il-linja tant kemm hija sottili fl-ahhar mill-ahhar li ma rridx nghid xi haga li jkun in the public domain u jintuza b’xi mod jew iehor.

Imh. A. Lofaro : Nifmhek. Ok.

Imh. J. Said Pullicino : Is-sur Schembri kien qieghed vicin tieghek fl-ufficcju f’Kastilja jigifieri.

Dr. Joseph Muscat : Kien in-naha ‘l ohra, l-kantuniera ‘l ohra jkun. Imh. M. Mallia : Mhux hdejn xulxin kontu?

Dr. Joseph Muscat : Le.

Imh. J. Said Pullicino : Mhux fl-istess sular?

Dr. Joseph Muscat : L-istess sular. Jigifieri jien il-modus operandi tieghi nidhol filghodu fl-ufficcju tieghi u I transit between l-ufficcju tieghi u l-karma tal-Kabinett li qeghdin door to door. U jkolli laqgha fl- ufficcju, laqgha fil-Kabinett, laqgha fl-ufficcju. Hdejja kien hemm il-kamra tas-segretarjat. Fin-nofs meeting room ohra. Imbaghad kamra ta’ segretarjat iehor. Imbaghad l-ufficcju tac-Chief of Staff. Hekk qieghed. Konna niltaqghu, nitkellmu forsi darbtejn kulljum hafna drabi ghax hu jkun ghaddej bil-laqghat tieghu u jien inkun ghaddej bil-laqghat tieghi. Dik hija more or less is-sitwazzjoni.

Imh. J. Said Pullicino : U allura wara l-omicidju inti ma kellek l-ebda ndikazzjoni li b’xi mod is-sur Schembri, mhux kien involut, kien in kuntatt ma’ xi nies?

Dr. Joseph Muscat : Xejn. Assolutament. Ifhimni ha nghidlek jien, ghax intqalu hafna affarijiet fuq hekk u I want to set the record straight fuq din il-bicca xoghol li ssemmiet hawn min qal lill-Amerikani jigu

jew le ta’ l-FBI. All right? Ghax din hija – jien ha nghid l-affarijiet kif rajthom jien. Issa x’ghamlu terzi persuni u jkunu ghamlu sewwa, dik ma nistax nghidha. Mela jien kont tas-Sliema ghall- event u ktibtu jigifieri l- verzjoni totalment korretta ezatt dik ghax tkellimt ma hafna nies, qieghda miktuba fl-istatement li tghajt lill-mezzi tax- xandir. Fit-triq ircivejt telefonata, jidhirli li kelli mieghi lil Kurt Farrugia. M’inhiex cert. Ircivejt telefonata jew hu rcieva telefonata u ghaddieli t- telephone u t-telefonata mill-Forzi Armati kienet tghid li kien hemm spluzjoni l-inhawi, l-ewwel ma qaluli ta’ Burmarrad. U jien missieri, llum irtirat kwazi ghal kollox, imma missieri dilettant tan-nar u ghandu mpjant u jien l-ewwel haga illi ghamilt, ghidtilhom : kamra tan-nar? Ta’ missieri? Gara xi haga? Cempilt lil missieri u rrispondieni t-telephone nsomma. Imbaghad wara ftit insomma wasalt Kastilja u bdiet trickling the information li n-naha tal-Bidnija. Ma kienx hemm certezza, imma dak il-hin qalbek taghmel tikk hux fil-verita b’dak illi gara.

Ftit wara dahal Keith Schembri fl-ufficcju tieghi u qalli : Joe, din jekk ma ndahhlux lill- barranin fiha ma nsiru nafu qatt x’gara. Ma jinqabdu qatt. U jien il-hsieb tieghi dak il-hin kien ara dan, ha nuza l-kelma li wzajt: kemm fottewni tajjeb. Jigifieri min ghamilha din il- bicca xoghol. Ghidltu : iva. Ghidtlu : ejja naraw kif naghmlu. Qalli : nghidu lill-Amerikani. Ghidtlu : iva imma rridu noqghodu attenti li ma jiehdux ghalihom l-Ewropej li dahhalna lill-Amerikani u ma dahhaniex lill-Ewropej. Jidhirli li cempilt lill-Kummissarju u ghidtlu dahhlu lill-Europol mall-ewwel. Kien hemm – tlabna parir, jisfuggili lil min tlabnieh dak il-parir, jidhirli li, ma rridx naghti isem li jkun zbaljat. Imma cempilli xi hadd mill-Ministri qalli illi ghandu

kuntatt tajjeb hafna, dan il-Ministru partikulari ma’ l-Awtoritajiet Olandizi – tas-CSI biex nifthemu u ftehimna dak il-hin li nitolbuhom mill-ewwel u tlabna lill-Inglizi wkoll u Keith qalli : ha ncempel lill-Amerikani. Ok? U jidhirli li kellem lil Mark Schapiro li kien ic-Charge` d’Affaires dak iz- zmien u s-sur Chapiro qallu: l-FBI ha jinzlu minn Ruma ghada stess. Mill-ewwel cempillu ftit hin wara. Jien rajt xiedha ta’ sinjur fil-korp, ma nafx bl- amment l- isem illi qal li hu kien talab lill-FBI jigu. Mhux jista’ jkun, m’ghandix ghalfejn niddubita il-x’jismu tieghu, l-verzjoni tieghu. Jien li nahseb illi gara kien it-tnejn graw fl-istess hin. Jien naf fic-cert u nahseb tista’ tikkonferma mas-sur Schapiro kien illi Keith Schembri dak il-hin cempel lir-rapprezentant tal-Gvern Amerikan biex ikun hemm – biex jibghatulna lil xi hadd. Lanqas tlabnihom ghall-FBI jigifieri, huma vvolontarjaw, issuggerew li jkunu l-FBI. Ma nafx hux dik il-mistoqsija li saqsejtni ta’!

Imh. J. Said Pullicino : Le l-mistoqsija din, imma ma kienx jinteressana ghal dik. Li jinteressana fuq jekk kontx konxju mill-involviment, jekk kien hemm involviment, tas-sur Schembri wara l-omicidju?

Dr. Joseph Muscat : Le, le, xejn. L-ewwel darba li isem is-sur Schembri ssemma f’dan kollu kien meta, sa fejn naf jien, hareg mill- interrogatorju tas-sur Fenech. Jigifieri u tistghu . . .

Imh. J. Said Pullicino : Dana kollu taht question mark ghax ahna x’ghid wiehed u x’jghid l-iehor ma nafux. Imma jigifieri l-linja kif qed tohrog insomma.

Dr. Joseph Muscat : Assolutament le jigifieri. U ha nitkellem hekk ukoll. Nahseb tkellimtu mal-pulizija intom ukoll u tistghu tikkorraboraw jew tikkonfermaw ma’ l-investigaturi jekk qattx issemma ismu.

Jien mieghi qatt ma ssemma. It never – there were a number of names being put around and I’m ready to testify what was told to me, but definitely not his name.

Imh. J. Said Pullicino : Jien qed nirreferi ghal dak li gara wara mhux qabel l- omicidju.

Dr. Joseph Muscat : Le xejn, xejn.

Imh. M. Mallia : Nahseb illi l-avukati tal-familja ghandhom xi domandi x’jaghmlu.

Dr. Joseph Muscat : Sur Imhallef ha nkun car. Intom haddtu l-gurament tal-hatra u wegibt ghal-mistoqsijiet kollha taghkom. Ma kelli problemi ta’ xejn. Imma mhux lest li nintuza f’loghbiet politici. Jigifieri dak li kellkom . . .

Imh. J. Said Pullicino : Lanqas ahna.

Dr. Joseph Muscat : Le, le, le mhux qed nirreferi ghalikom. Jien wegibt ghal mistoqsijiet taghkom mhux lest li nwiegeb ghall- mistoqsijiet ohra.

Sp. Id-domandi jsiru lilna mbaghad nghadduhomlok. Imh. A. Lofaro : Hi tghid lilna u naghmluhielu ahna d-domanda. Dr. Joseph Muscat : Pappagalli. Skuzani!

Imh. M. Mallia : Jiena nahseb li ghandkom domandi fit-tul intom hux hekk.

Ghandkom nara tul.

Dr. T. Comodini Cachia : Ghandi iva. Imh. M. Mallia : Eee?

Dr. T. Comodini Cachia : Iva.

Imh. M. Mallia : Nistghu nissospendu? Imh. A. Lofaro : Break? Niehdu break. Dr. T. Comodini Cachia : U jigi darba ohra?

Dr. Joseph Muscat : Le jien nixtieq li nkompli. Jien ghandi certu mpenji mhux ha nkun nista naqbad u nigi. Jien nixtieq li nkompli u lllum nixtieq li nezawruha. Mela nerga’ nigi darba ohra. Le nissospendu u nergghu nkomplu nofs siegha ohra.

Imh. M. Mallia : Nissospendu ghaxar (10) minuti kemm niehdu daqsxejn nifs u nergghu nkomplu.

Dr. Joseph Muscat : Bil-qalb kollha, bil-qalb kollha. Imh. A. Lofaro : Ok

Dr. T. Comodini Cachia : Grazzi Sur Imhallef. Testimonjanza giet sospiza.

Tkompli x-xhieda ta’ Dr. Joseph Muscat, iben Saviour u Grace nee’ Borg, imwieled Pieta u residenti Burmarrad bil-Malti bil-gurament jghid:

Imh. J. Said Pullicino : . . . wahda hija jekk fil-konfront tal-Ministru Mizzi inti hadt passi u ghidtilna x’inhuma. Fil-konfront ta’ Keith Schembri hadt xi passi?

Dr. Joseph Muscat : Ma hadtx passi. Erfajt ir-responsabilta’. L-unika pass li stajt niehu jew innehhieh jew inzommu. Hemmhekk iddecidejt li nzommu.

Imh. J. Said Pullicino : U dik id-decizjoni baqghet anke wara 17 Black? Dr. Joseph Muscat : Iva.

Imh. J. Said Pullicino : U f’liema mument inti hassejt illi ma kienx hemm postu Keith Schembri?

Dr. Joseph Muscat : Jien nahseb fil-verita’ fl-ahhar jiem. Fl-ahhar jiem. Hu kien gie biex jinfurmani kien illi ha jirrezenja w mbaghad kien skatta wkoll l-arrest tieghu.

Imh. A. Lofaro : Mela qabel l-arrest.

Dr. Joseph Muscat : Mhux ha nghid qabel l-arrest. Imh. A. Lofaro : Ftit.

Dr. Joseph Muscat : Ftit. Imh. A. Lofaro : Ftit.

Dr. Joseph Muscat : Ftit zmien qabel l-arrest imma jigifieri ha nitkellem car, anke kieku kien irrezenja qabel ma gie arrestat, ma nafx ezatt it-timing, xorta kont nirrezenja jien ghax bhala fatt hekk titlob l- irgulija.

Imh. J. Said Pullicino : Domanda ohra. Staqsejtek fuq iz-zrara fiz-zarbun u inti rrispondejtni b’dak il-mod. Fair enough. Pero’ mbaghad hemm ir-rizenja tieghek. Ir-rizenja tieghek, il-President ta’ Malta qanqlitlu certa preokkupazzjoni kbira ghaliex qal, almenu rrapurtat li qal, illi ma jistax jippubblika l-itrra minhabba nteress nazzjonali u x’naf jien. Meta pubblikajtha inti mbaghad ma tantx kien jirrizulta dan l-interess nazzjonali. Hija l-istess ittra jew inkella?

Dr. Joseph Muscat : Hija l-istess ittra. Jien ma nafx, mhux ha nidhol fl- interpretazzjoni ta’ x’parir seta’ nghata l-Eccellenza Tieghu. Nista’ forsi ninterpreta li hija kwistjoni, ma nafx jien, ta’ precident, jew ta’ xi haga jew ohra. Ma ppubblikajtiex jien mill-ewwel ghax ma

xtaqtx illi b’xi mod qieghed nidher illi qed immur kontra dak li qieghed jiddeciedi l-Kap ta’ l- Istat. Imma mbaghad hassejt li anke b’konsultazzjoni li jkun ahjar illi to break the impasse li nippubblikaha jien.

Imh. J. Said Pullicino : Imma l-ittra kienet dik. Dr. Joseph Muscat : Iva dik hi.

Imh. J. Said Pullicino : U l-ahhar domanda. Ir-raguni vera ghaliex irrezenjajt. Apparti, ghax jekk inti tikkonsidra li inti ma ghamilt xejn hazin, mhux allegat li ghamilt xi haga hazina, illi veru responsabbli inti ta’ l-amministrazzjoni kollha, imma ghaliex kien hemm bzonn illi tirrezenja inti? I mean ghall-agir li fl-ahhar mill-ahhar kien min hu, ghax lanqas hu agir ta’.

Dr. Joseph Muscat : Sur Prim Imhallef, li kieku l-eqreb kollaboratur tieghi gie ghas-sahha ta’ l-argument mistoqsi jew imsejjah fuq kwalunkwe kaz ta’ jien naf, korruzzjoni suq, jista’ jirregi dak l- argument. Ma nahsibx li jregi imma jista’ jregi dak l-argument. Li kien arrestat in konnessjoni ma delitt u kaz daqshekk magguri ma nahsibx li jregi. Hemmhekk il-pozizzjoni tieghi saret intenibli.

Imh. J. Said Pullicino : U f’dan ir-rigward kellek pressjoni . . .

Dr. Joseph Muscat : U kelli pariri wkoll biex immur ghall-elezzjoni generali ta’ minflok nirrezenja u jien hsibt li kienet tkun battikata zejda ghal pajjiz. Konvint li kont nirbahha xorta dik l-elezzjoni generali imma ma hassejtx li kellha – kelli nerfa’ r-responsabilta billi sempliciment nirrizenja.

Imh. J. Said Pullicino : U b’dak il-mod issodisfajt ukoll ix-xewqa ta’ shabek fil- Kabinett?

Dr. Joseph Muscat : Ma kienx hemm sa fejn naf jien, xewqa espressa lili li nirrezenja, imma hassejt li ghandi nerfaghha jiena.

Imh. J. Said Pullicino : Ok.

Dr. Joseph Muscat : Le jigifieri ma kienx hemm xi tip ta’ vot ta’ sfiducja kif kien intqal jew hekk, assolutament.

Imh. J. Said Pullicino : Ok.

Dr. Joseph Muscat : Hawnhekk mhux qed nitkellem fuq x’intqal fil- Kabinett, qed nghid xi haga li ma saritx fil-Kabinett.

Imh. J. Said Pullicino : Veru allavolja ahna nsostnu illi l-Kabinett sagrosant, imma l-Kabinett huwa wkoll istituzzjoni tal-pajjiz ta’ jigifieri, imma halliha dik ghalissa.

Dr. Joseph Muscat : Dik mhux ha nidhol fiha jien. Inhalliha f’idejkom. Imh. A. Lofaro : Dr. Comodini taghmel id-domanda mbaghad ahna naraw. Imh. J. Said Pullicino : U d-domandi fuq it-terms of referrence.

Dr. T. Comodini Cachia : Iva, iva mela. Jiena jekk naghmel domanda u l-Bord ma jippermettijiex, kif dejjem ghamilna nbaxxu rasna ghal Bord. Ix-xhud ipprezenta stqarrija li minkejja li diga telghet fuq il- Facebook post tieghu ahna ghadna ma rajnihiex, allura ovvjament

. . .

Imh. A. Lofaro : Dik li qalha in open Court jigifieri? Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) Imh. M. Mallia : Dr. Lia tinterrompix.

Dr. P. Lia : Sur Imhallef, qieghed hawn biex nassisti lix-xhud, jekk ma jimpurtax.

Imh. M. Mallia : Iva, imma x-xhud ma ghandux . . .

Dr. P. Lia : Ix-xhud diga esprima ruhu mal-Bord li lest li jwiegeb kull domanda li dan . . .

Imh. A. Lofaro : According to the terms of reference. Dr. P. Lia : Mhux lest, mhux lest . . .

Imh. M. Mallia : Skont it-termini ta’ referenza l-familja ghandha dritt tintervieni.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . . Nazzjonalisti li qeghdin hawn bi skopijiet taghhom . . . . . . (not speaking in the microphone)

Imh. M. Mallia : Aghmel id-domanda. Jekk trid tivverbalizza, ivverbalizza. Dr. P. Lia : Qed nghidhomlok Sur Imhallef.

Imh. M. Mallia : Aghmel id-domanda. Dr. P. Lia : Taf x’inhi l-pozizzjoni taghna.

Dr. T. Comodini Cachia : Fir-rigward ta’ din l-istqarrija allura nixtiequ nirriservaw li hemm xi fatti li jistghu jigu ndikati li huma kuntrarju ghall-istqarrija, pero’ la l-fatti huma ppubblikati nipprezentawhom lill-Bord imbaghad il-Bord jikkunsidrahom.

Imh. A. Lofaro : Din l-istqarrija li qara dalghodu Dr. Muscat?

Dr. T. Comodini Cachia : Jiena nfurmata lil-istqarrija li nqrat dalghodu kif ukoll xi posts waqt l-istqarrija, waqt ix-xiedha tieghu kienu qeghdin jittellghu waqt ix-xiedha tieghu. Jien ghadni ma rajthomx, jigifieri wiehed irid jarahom, pero’ nfurmata . . .

Imh. A. Lofaro : Imma r-reporters ghalhekk qeghdin fl-Awla biex itellghuhom.

Dr. T. Comodini Cachia : Mhux ir-reporters. Il-Facebook page tieghu personli. Imh. A. Lofaro : I see. Issa ma nafx. Ma nafx. Dak ma nafx.

Dr. T. Comodini Cachia : Nifhmu li ma kienx qed jaghmilhom ix-xhud. Dr. P. Lia : Hawn qieghed! Qed tarawh hawn.

Dr. T. Comodini Cachia : Zgur li l-Facebook post fuq il-Facebook page tieghu ma kienx qed jaghmilhom ix-xhud ghax ix-xhud qieghed quddiemna.

Imh. A. Lofaro : U zgur li le.

Dr. T. Comodini Cachia : Jigifieri jkun hemm xi hadd iehor li qed joperalu l- Facebook tieghu . . . .

Dr. Joseph Muscat : Li huwa att kriminali kbir!

Dr. T. Comodini Cachia : Imma mbaghad dawn narawhom wara. Mela l-ewwel domanda li xtaqt naghmel hija fir-rigward tal-line of inquiry fir- rigward il-protezzjoni tal-gurnalisti. Kienu gew ippubblikati e mails bejn Christian Kaelen ta’ Hanley & Partners li kienu miktuba lil Dr. Joseph Muscat fuq joseph@josephmuscat.com, lil Keith Schembri, lil Jonathan Cardona u lil Ministru Owen Bonnici u f’dawk l-e mails kien hemm il-Henley & Partners Christian Kaelen li kien qieghed jitlob il-permess tal-Gvern, tan-nies li kienu kkupjati f’dawn l-e mails sabiex jghidulu jekk hux ok illi hu jiftah il-kawzi kontra Daphne Caruana Galizia u anke kontra tliet (3) media houses f’Malta, kwistjonijiet ta’ kawzi ta’ defamation law suit in London u dawn ukoll bi threat they would not stop reporting untrue statements fil-konfront ta’ l-IIP Scheme. Wahda mir-risposta . . .

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone)

Dr. T. Comodini Cachia : Jiena qed nikkwota mill-email li l-Bord diga ghandu quddiemu.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . . politika din.

Imh. M. Mallia : Aghmilha. Aghmilha. M’ijhiex politika. Hija fatt. Qed tirraporta fatt.

Dr. T. Comodini Cachia : Ir-risposta li kien ta’ Dr. Joseph Muscat kienet: I don’t object. Ir-risposta li kien ta Keith Schembri kienet ukoll fl-istess vina u allura nixtieq li l-Prim Ministru jew lil Dr. Joseph Muscat jispjega x’kien l-involviment tieghu bhala Prim Ministru f’din id- decizjoni kontra media houses u kontra gurnalista Maltija li jsiru barra minn Malta? Jekk hu kienx jaf ukoll bir-risposta li kien awtorizza Keith Schembri?

Imh. M. Mallia : Mela l-ewwel domanda li staqsiet huwa tiftakrx din l-email u tikkonfermahiex. Nibdew minn hemm.

Dr. Joseph Muscat : Ma niftakariex. Ha noqghod fuq il-kelma tad- Dottoressa. Nahseb ghandha l-fatti hemmhekk x’ghidt u x’ma ghidtx hux. Ma kontx qed nobgektja illi kumpanija privata tiehu l- passi li jidhrilha li ghandha tiehu.

Imh. M. Mallia : Ok.

Dr. Joseph Muscat : Fuq defamazzjoni.

Imh. M. Mallia : Imma kienu qed jitolbu l-permess tieghek hawnhekk eee.

Dr. Joseph Muscat : Ma nahsibx. Trid tara l-wording. Ma nahsibx li l-kelma hija permission. Ma nahsibx. Ma ghandix quddiemi.

Imh. J. Said Pullicino : Imbaghad naraw. Imh. A. Lofaro : All right.

Dr. T. Comodini Cachia : Jghidu, fil-verita jghidu hekk ara – nista’ nsibielek u nkun nista’ naqrahielek ta’. Mela qeghdin jindirizzaw lill-intimati bhala Keith and Joseph u qeghdin jitolbu jekk huma . . .

Dr. P. Lia : Minn blog qed tikkwota. Minn blog qed tikkwota. Imh. A. Lofaro : Mill-email qed tikkwota? Ahjar mill-emails. Dr. T. Comodini Cachia : Mhux problema.

Imh. A. Lofaro : L-e mails.

Dr. T. Comodini Cachia : Jghidu hekk, also could you let us know how were you in Maltese Courts . . .

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) minn fejn sa fejn . . . . Imh. A. Lofaro : Imma xi bolg hi din? Din hija blog?

Dr. T. Comodini Cachia : Sinjuri Imhallfin, id-dinja kollha li tista’ tidhol fil-blog, tista’ tara l-e mails hemmhekk atteccjati. Jiena biex inkun dejjem lejali lejn il-Bord ma nipprezentax l-e mail biss. Nipprezenta l-blog ukoll, mhux hekk? Inkella nkun qed inkun zlejali ghalikom. Issa jekk in-narrattiva politika hija li Hanley & Partners jitolbu l- permess tal-Prim Ministru . . .

Dr. Joseph Muscat : Minn fejn jirrizulta l-permess?

Dr. T. Comodini Cachia : . . . biex jaghmlu proceduri slap kontra gurnalisti Maltin, dika jaraha Dr. Lia. Jiena xogholli hawnhekk huwa biex nistaqsi ghalfejn il-Prim Ministru ta’ Malta ma kellux oggezzjoni ghall- kumpanija privata sabiex tistitwixxi proceduri ta’ defamzzjoni f’Londra kontra tliet (3) Media Houses Maltin u gurnalista Maltija. Dik id-domanda tieghi.

Dr. Joseph Muscat : Qed jipprotegu l-interessi wkoll tal-pajjiz. Imh. M. Mallia : Ghaliex?

Dr. Joseph Muscat : Ghax qed jipprotegu wkoll l-interessi tal-pajjiz. Imh. A. Lofaro : Ta’ Malta.

Dr. Joseph Muscat : Ukoll.

Imh. M. Mallia : Jigifieri Henley & Partners kienu qed jipprotegu . . .

Dr. Joseph Muscat : Jekk hija l-iskema ta’ cittadinanza b’investiment! Imh. A. Lofaro : L-iskema, l-iskema ehe.

Dr. Joseph Muscat : Minghajr dik l- iskema Sur Imhallef, bir-rispett kollu, hafna nies qed isaffru llum il- gurnata bil-Covid b’kollox ta’! Jigifieri

dak li ghamlet dik l-iskema. Gabet il-flus li qed jintuzaw illum il- gurnata. Jigifieri dik kienet fl-interess nazzjonali wkoll. Issa jien ma jidhirlix u ghadni qed nistenna l-kwotazzjoni jekk talbux permess tieghi. Ma jirrizultalix li talbu l-permes tieghi, imma t- twegiba tieghi hija mhux li tghajt permess – li ma kontx qed noggezzjona. Huma zewg affarijiet differenti.

Imh. A. Lofaro : Ehe.

Dr. T. Comodini Cachia : U forsi x-xhud allura la darba qed jghid illi ma oggezzjonax ghax kienu qed jipprotegu r-reputazzjoni tal-pajjiz, forsi jindika minn xiex il-pajjiz kellu bzonn protezzjoni . . .

Dr. Joseph Muscat : Ma ghandix xi nzid.

Dr. T. Comodini Cachia : . . . b’kawzi kontra gurnalisti.

Dr. Joseph Muscat : Ma ghandix xi nzid. Assolutament. Imh. A. Lofaro : Ifhimni, wegibha. Wegibha.

Dr. T. Comodini Cachia : Relatata ma’ din nixtieq insaqsi lix-xhud, hija relatata ‘l ghaliex ix-xiedha li nghatat u li gie ddikjarat fil-pubbliku allura x- xhud ghandu jkollu l-opportunita illi jichadha jew jikkonfermaha, hija li Christian Kaelen f’diskussjoni, f’konversazzjoni li hu kellu ma’ Daphne Caruana Galizia ferm qabel ma gie mhabbar id-data ta’ l- elezzjoni ta’ l-elfejn u sbatax (2017), Christian Kaelen kien informa lil Caruana Galizia illi din il-kawza kien hemm bzonnha ‘l ghaliex kienet se tissejjah elezzjoni bikrija. U allura xtaqt illi x-xhud jikkonferma jew . . .

Imh. A. Lofaro : Hemm xi data please? Hemm xi data? Dr. P. Lia : Narrattiva politika.

Imh. M. Mallia : Halli nghidlek sur avukat, kull domanda li ssir u inti tirreferi ghaliha bhala narrattiva politka, inti qed tippoliticizzaha mill- ewwel, mill-ewwel.

Dr. P. Lia : Il-politicizazzjoni . . . Imh. M. Mallia : Mill-ewwel.

Dr. P. Lia : Il-politicizazzjoni . . .

Imh. M. Mallia : All right? Daqshekk kullma trid taghmel int. Tghid li hija politika u tippoliticizzha all right?

Dr. P. Lia : Sur Imhallef . . .

Imh. M. Mallia : Ahna qeghdin hawnhekk biex naraw xi haga ohra.

Dr. P. Lia : M’hu veru xejn. Bir-rispett kollu. Id-domandi taghkom kienu pertinenti, tista’ taqbel u tista’ ma taqbilx. Issa l-iskopijiet kieku kienu perminenti u relevanti ghamiltuhom intom, ghax jien perswaz li intom ix-xoghol taghkom diga ppreparajtuh, tafu x’inhu relevanti, tafu fejn tridu tmorru. Probabilment kif rajt jiena diga ghandkom narrattiva fejn tixtiequ tmorru. Issa dan kollu ma ghamiltuhx intom ghax m’huwiex relevanti.

Imh. M. Mallia : Dak issa narawh ahna, imma l-familja ghandha dritt tintervjeni.

Dr. P. Lia : Le, skuzi l-familja ghandha dritt issegwi. Imh. M. Mallia : Ghaqndha dritt tintervjeni.

Imh. A. Lofaro : . . . morna niccekkjawhom ta’. Dr. P. Lia : Le, le, le l-familja . . .

Imh. M. Mallia : Il-familja ghandha dritt tintervjeni.

Dr. P. Lia : . . . imparzjalita, hadd minnhom ma ha l-gurament bhalkom ta’ l- indipendenza . . .

Imh. A. Lofaro : Veru.

Dr. P. Lia : . . . anzi – huma qed jiddeciedu anka min jitla, anka x’domandi jsiru anka li . . .

Imh. A. Lofaro : Le Dr. Lia le, le.

Dr. P. Lia : . . . u intom tal-partit Nazzjonalista. Imh. M. Mallia : Kompli.

Imh. A. Lofaro : U le jahasra.

Dr. T. Comodini Cachia : Qed nirreferi ghall-pubblikazzjoni tat-tnax (12) ta’ Mejju elfejn u sbatax (2017) fejn Daphne Caruana Galizia kienet ippubblikat zewg (2) exchange ta’ e mails bejnha u Christian Kaelen ic-Chairperson u CO ta’ Henley & Partners. L-ewwel pubblikazzjoni jew fil-bidu tal-pubblikazzjoni hemm ir-risposta ta’ Christian Kaelen lil Daphne Caruana Galizia. Warajha ezatt issegwi r-risposta l-e mail li hi kienet baghtitlu b’mod verbatem it-tnejn li huma kienu ppubblikati.

Imh. A. Lofaro : Tnax (12) ta’ Mejju. Kienet diga announced.

Dr. T. Comodini Cachia : Tnax (12) ta’ Mejju elfejn u sbatax (2017).

Imh. A. Lofaro : Kienet diga announced id-data ta’ l-elezzjoni. It was announced first (1st) May.

Dr. T. Comodini Cachia : Iva ghalhekk se nikkwota dak illi hi kienet qalet. Imh. A. Lofaro : Ok. All right.

Dr. T. Comodini Cachia : Fejn hi kienet qalet hekk: I asked you specifically when we met why after three (3) to four (4) years of silence you are suddenly coming at me with lawyers and your response was because an election is coming. You cannot now claim that it is because readers comments on my website are damaging your business. If that where the case you would have reacted earlier. As you yourself said in our meeting it is the election that is

bothering you. When we met on the second (2nd ) of April I did not understand the significance of your remark that an election is coming because in my mind a general election was months away.

Imh. A. Lofaro : Ok.

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ Dottoressa dina x’qalet dik il-gurnalista barranija u x-xhud ma tantx jista’ jghid x’kellha f’rasha din hux hekk?

Dr. T. Comodini Cachia : Le, le din hija e mail illi baghtet Daphne Caruana Galizia lil Christian Kaelen u fuq dak illi Christian Kaelen ta’ Henley & Partners irrispondiha. Allura l-mistoqsija tieghi jekk il-Bord jixtieq kienet se tkun, jekk hu qattx iddiskuta ma Christian Kaelen meta kellha ssir l-elezzjoni?

Imh. J. Said Pullicino : Dika all right. Dik hija domanda valida, all right. Qatt iddiskutejtha din ma’ Christian Kaelen?

Dr. Joseph Muscat : Ovvjament li le u jien nimmagina li jekk kienet diskussjoni li saret f’April jew f’Marzu jew f’April ta’ l-elfejn u sbatax (2017), l-elezzjoni at maximum kulhadd kien jaf li kien fadlilha sena. An election was coming.

Imh. A. Lofaro : Hdax (11) –il xahar. Ok.

Dr. T. Comodini Cachia : Kien hemm ukoll, ha nibqa’ fuq il-linja tal-gurnalisti. Kien hemm ukoll gurnalisti jew Media Houses illi kienu diversi drabi lmentaw illi x-xhud minkejja illi kien jaghti l-kummenti meta l-gurnalisti they door step him, pero’ kien jirrifjuta illi jaghti one to one interviews. U qed nirreferi per ezempju ghal dak li nkiteb fis- sitta (6) ta’ Gunju elfejn u tmintax (2018), Prim Minister we need to chat. Qed nirreferi ghal dak li nkiteb fit-tletin (30) ta’ Mejju elfejn u sbatax (2017) Watch Muscat in no show for Times Talk.

Qed nirreferi ghal dak li nkiteb fl-erbgha u ghoxrin (24) April elfejn u tmintax (2018), 5 top officials dodge Daphne Project Q&A u fiha hemm ukoll illi Dr. Muscat kien ukoll ma ppartecipax u qed nirreferi wkoll ghall-artiklu ta’ Lovin Malta miktub minn Chris Perigin ta’ l-erbgha (4) ta’ Mejju elfejn u tmintax (2018), An immaginary interview with Malta’s Prim Minister Joseph Muscat since real ones are no longer possible. Fid-dawl ta’ din il-kritika jekk ix-xhud kif jiggustifika n-nuqqas ta’ Prim Ministru li kien jaccetta dawn l-intervisti?

Imh. J. Said Pullicino : Dottoressa dan huwa gudizzju politiku . . . Imh. A. Lofaro : Mhux relevanti.

Imh. J. Said Pullicino : . . . jekk hux zbaljat, kullhadd ghandu dritt, qed tifhem.

Dr. T. Comodini Cachia : Imbaghad hemm kwistjoni ohra illi f’Novembru ta’ l- elfejn u dsataxa (2019) l-Istitut tal-Gurnalisti kien ilmenta li l- Ufficcju tal-Prim Ministru kien naqas milli jistieden lill-Media Houses kollha ghal press briefings dwar l-assassinju ta’ Daphne Caruana Galizia. Kif jispjega li dan seta’ jigri u jekk gara kif kienu ntghazlu l-Media Houses l i kienu jigu mistiedna? Apparti jekk din kienetx l-unika darba jew le.

Imh. A. Lofaro : Iva relevanti din ta’.

Dr. Joseph Muscat : Ma ghandix idea min kien ikun mistieden jew le. Ifhimni li naf huwa li media briefings in generali nkluz il-budget u affarijiet ohra kienu jsiru max-xandir ta’ l-Istat, mal-Media Houses bil-lingwa Ingliza. Issa jekk kien hemm xi hadd illi thalla barra b’xi mod . . .

Imh. A. Lofaro : Kellna xhud Dr. Muscat, jighirli li kien tax-Shift u dawn qalu li ma kienux jithalew jigu, ma kienux jigu mistiedna ghax kienu jghidulhom tridu tkunu registrati, ma ghandkomx il-badge, kellna xiedha fil-bidu ta’ l-inkjesta.

Dr. Joseph Muscat : Din mil-gdid hux, fil-verita’ jekk hija press conference sa fejn naf jien, issa mhux qieghed nidhol fil-battibekk fuq hekk, tird tkun registrat bhala a media house mal- . . .

Imh. A. Lofaro : Trid tkun registrat.

Dr. Joseph Muscat : Sa fejn naf jien dejjem hekk kienet, mad-DOI.

Dr. T. Comodini Cachia : L-istqarrija ta’ l-IGM ma tirreferix ghax-Shift. Tirreferi ghal Media Houses ohra.

Imh. A. Lofaro : Jien niftakar tax-Shift.

Dr. T. Comodini Cachia : Ehe, pero’ tirreferi ghal Media Houses ohra.

Dr. Joseph Muscat : Jien li naf zgur li ta’ kulljum kien ikolli mill-inqas zewg

(2) okkazjonijiet u mhux door stepping. Door stepping meta tipprova lil xi hadd taqbdu fuq sieq wahda hu u hiereg minn x’imkien. Jien fejn ikolli l-visits, ezatt wara l-visits, jien nieqaf naghmel minimu ta’ ghaxar (10) minuti, massimu anke ta’ nofs siegha nwiegeb il-mistoqsijiet kollha tal-gurnalisti. Issa kien ikun hemm min irid a one to one. Jien gieli mort f’programmi tat- television, issa ovvjament min ma kontx immurlu programm tat- television jew ta’ l-internet kien jiehu ghalih u jikteb hux. Issa xi tridni naghmel.

Dr. T. Comodini Cachia : Ix-xhud jidher li anke fid-dikjarazzjoni tieghu imma f’xi risposti tieghu rrefera ghal kummenti li kienu jsiru fil-konfront tieghu bhala gurnalist u qal illi kienu dispregjattivi. Allura xtaqt illi .

. .

Imh. A. Lofaro : Meta kien ghadu gurnalist. Dr. T. Comodini Cachia : Iva, iva.

Imh. A. Lofaro : Ok.

Dr. T. Comodini Cachia : Irrefera, ghax nemmen illi dawk l-istqarrijiet tieghu allura jifhem x’jigifieri tkun gurnalist, ghalhekk bdejt biha. Pero’ tkellem ukoll dwar il-kwistjoni ta’ fake news u tattakka lil media billi tghidilha fake news u jidhirli li qal illi dak ma garax taht it- tmexxija tieghu. Allura nixtieq nibda bl-ewwel mistoqsija. Kif jispjega li bill-boards stess tal-Partit Laburista fl-elfejn u tlettax (2013) kien jindika l-wicc ta’ Daphne Caruana Galizia minkejja li xogholha kien ta’ gurnalista?

Imh. M. Mallia : Irrispondi.

Dr. Joseph Muscat : Kif ghidt Daphne Caruana Galizia kienet l-oppozizzjoni fil-verita u kienet parti, jigifieri jien ma nahsibx illi jekk ikun hemm wicc ta’ xi hadd fuq bill-board jekk b’xi mod jew iehor, parti minn narrativa politika. Kienet cara li Daphne Caruana Galizia tmexxi n- narattiva politika ta’ l-oppozizzjoni.

Imh. A. Lofaro : Imma anke fit-two ow one three (2013)?

Dr. Joseph Muscat : U mela! Mhux minn dejjem! Come on!

Dr. T. Comodini Cachia : Fil-hdax (11) ta’ Mejju elfejn u sbatax (2017) ix-xhud imbaghad kompla jghid hekk : Malta being tarnished from Bidnija. U qed nikkwota minn dak illi hu stess stqarr li huwa kkwotat fl- artiklu fil-gazzetta bhala li qed jghid hekk: and if, ha nibda mill- bidu – Dr. Muscat said he will not anyone destroy the country’s financial services sector and if the Opposition Leader u din qieghda in inverted commas, and if the Opposition Leader wants his country’s name from being tarnished, all he needs to do is go

to Bidnija residence. He doesn’t need to go around the world. Kif tispjega x-xiedha li tajt qabel dwar il-protezzjoni tal-gurnalisti ma’ xiedha bhal din li qed tkun inti stess li ndikajt lill-gurnalista f’narrattiva politika?

Dr. Joseph Muscat : Jew mhux qeghdin nifthemu bl-Ingliz! Jien hemmhekk attakkajt politikament lill-Kap ta’ l-Oppozizzjoni mhux lil media, bir-rispett kollu.

Dr. T. Comodini Cachia : Jigifieri tichad illi meta kont qed tghid Bidnija . . .

Dr. Joseph Muscat : Le, le mhux nichad Dottoressa. Aqra’ sewwa dak li ghadek kif ghidt . . .

Dr. T. Comodini Cachia : . . . kont qed tirreferi ghal Daphne Caruana Galizia? Dr. Joseph Muscat : Mhux hekk. Mhux hekk ghidt. Kont qed nghid jekk il-

Kap ta’ l- Oppozizzjoni irid jaghmel, ghax ma ghandux ghalfejn idur madwar id-dinja, kemm ikellem lill-mezzi tax-xandir. Hekk ghidtlu biss.

Dr. T. Comodini Cachia : Le, le hawnhekk inti kkwotat all he needs to do is go to Bidnija. Meta ghidt go to Bidnija, kont qed tirreferi ghal Dephne Caruana Galizia jew ghal xi hadd iehor?

Imh. J. Said Pullicino : Dottoressa pero’ dawn huma, trid toqghod attenta ghal dak li huwa politiku, politiku.

Dr. Joseph Muscat : Battibek politku hux.

Imh. J. Said Pullicino : Anke jekk jista’ jkun li hemm relevanza, mhux qed nghid li m’hemmx, imma trid toqghoda attenta, ghax dal li jinghad fil-politika ma jifssirx li bilfors ikun marbut imbaghad mal-kwadru li qed . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Sur Imhallef il-problema hi din. Illi meta wiehed qed jinvestiga jekk kienetx giet mahluqha sitwazzjoni u cirkostanzi fejn

gurnalista tigi zvestita minn kwalunkwe sigurta’ taghha, hekk kif jindirizzawha l-politici jkun relevanti hafna ghal dik l-inkjesta.

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ dak id-diskors jista’ jkun relevanti, imma l- interpretazzjoni tieghu m’huwiex. Jigifieri anke jekk tesebixxi dik bizzejjed ghax tindika illi along the years kien hemm dan it-tip ta’ atteggjament.

Dr. T. Comodini Cachia : Mela nesebiha bhal stat ta’ fatt, mhix problema. Dr. Joseph Muscat : Ma hemmx diffikulta ssib referenzi ohra.

Dr. P. Lia : . . . ma jirrizultax li giet zvestita mis-sigurta’ taghha. Imh. M. Mallia : Kompli.

Dr. T. Comodini Cachia : Jiena jekk Dr. Lia jixtieq jirrepeti illi s-sinjura Caruana Galizia cahdet jew irrifjutat sigurta minn ghand il-pulizija forsi ghandu jitla’ jixhed il ghaliex il-pulizija stess telghu jixdhu hawnhekk illi hi lilhom qatt ma qaltilhom li rrifjutat. U din hija narrattiva illi dan il-persuna dejjem qieghed iwaddab li tmur ferm kontra l-fatti kif hargu mix-xiedha u nixtieq li dan jigi nnotat mill- Bord.

Imh. J. Said Pullicino : Dottoressa kompli bid-domandi.

Dr. T. Comodini Cachia : Kien hemm ukoll fejn ix-xhud indika dwar il- pregudizzju li wiehed johloq fejn jidhlu l-gurnalisti u l-gurnalizmu meta tinxehtilhom jew tinxehet fuqhom il-label ta’ fake news u xtaqt illi x-xhud jikkonferma jekk hu qatt uzaha dik il-label fil- konfront ta’ gurnalisti?

Imh. A. Lofaro : Fake news jigifieri? Dr. T. Comodini Cachia : Iva.

Dr. Joseph Muscat : Imkien ma ghidt dak li ghadu kif qal l-avukat waqt ix- xiedha tieghi. Assolutament. Araw it t-ranscript.

Dr. T. Comodini Cachia : Allura meta inti kont qed titkellem fuq fake news u ghamilt referenza ghall-Amerika, tista’ tirrepeti dak illi ghidt?

Dr. Joseph Muscat : Ara x’ghidt Dottoressa. Jien m’inhiex pappagall, jiddispjacini. Ara x’ghidt. Ma ghandix ghalfejn noqghod nirrepeti.

Dr. T. Comodini Cachia : X’qal?

Imh. A. Lofaro : Qal m’huwiex pappagall.

Dr. T. Comodini Cachia : M’huwiex pappagall, tajjeb. Mela ha nqralek x’ghidt inti u x’gejt kwotat illi ghidt inti mill-EU Observer. L-EU Observer li t-titlu taghha jghid hekk: MEPs grill laughing Muscat on corruption claims. U din iggib id-data tal-hmistax (15) ta’ Gunju elfejn u sbatax (2017). Inti hawnhekk ikkwotat illi ghidt is-segwenti: He then gave a fiery speech accusing some MEPs of relying on fake news in blogs and social media in their interventions. Il-fake news u l-blogs li kont qed tirreferi ghalihom, kienu jinkludu wkoll dak li kienet tikteb Daphne Caruana Galizia?

Dr. Joseph Muscat : Kien hemm okkazjonijit fejn ivvintat totalment iva. Mela le. Fosthom dwar il-kwistjoni ta’ l-Egrant. Imma hija totalment differenti mir- referenza tieghi waqt it-testimonjanza tieghi Sur Imhallef.

Dr. T. Comodini Cachia : Din il-laqgha kienet dwar allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni li kienu . . .

Dr. Joseph Muscat : Ma hu veru xejn.

Dr. T. Comodini Cachia : . . . relatati mal-Panama Papers . . . Dr. Joseph Muscat : Ma hu veru xejn.

Dr. T. Comodini Cachia : Li kienu relatati ma’ progetti ohra illi l-Gvern kien qieghed iwettaq. U allura fil-konfront ta’dawk il-progetti, inti kont

qed tirreferi bhala fake news, blogs u social media ghal pubblikazzjonijiet ta’ gurnalisti Maltin?

Dr. Joseph Muscat : Ma hu veru xejn. Dak kienet laqgha plenarja tal- Parlament Ewropew dwar il-Presidenza Maltija. Sar dak l-intervent minn numru zghar ta’ MEPs li kienu nstigati, fost ‘l ohrajn kienet dwar l-issue ta’ l-Egrant u hemmhekk rriferejt ghal dan kollu.

Dr. T. Comodini Cachia : Ix-xhud jidhirli li qal ukoll meta kien qieghed jigi mistoqsi dwar ir-relazzjoni tieghu ma’ Daphne Caruana Galizia u l- blog taghha u qal illi xi haga li kienet verament iddejqu kienet illi anke per ezempju kienet tellghet ritratt jiekol burger mal-familja, mat-tfal tieghu.

Imh. A. Lofaro : Le ma qalx ritratt. Li kienet issemmi li mar jiehu burger mat- tfal. Ma semmiex ritratti, no. Jien ma jidhirlix li semma ritratti.

Dr. T. Comodini Cachia : Jekk ix-xhud jindika semmiex ritratt jew semmiex biss

. . .

Imh. A. Lofaro : Ikollna t-transcript. Imma mill-memorja ma qaliex.

Dr. T. Comodini Cachia : Imma b’hekk kont gejja. Jekk ix-xhud jiccara jekk kienux ritratti jew kienux indikazzjoni ta’ x’qal?

Dr. Joseph Muscat : Ritratti tieghi mal-familja f’waqtiet privati kien hemm bir-rabazz, l- airports, restoranti, kullimkien minghajr il-permess tieghi, minghajr il-knowledge tieghi u wahda minnhom kienet Ruma waqt li wara loghoba football mort nixtri burger iva u kien qalilha David Casa.

Imh. A. Lofaro : Semmejt ritratti imma fix-xiedha tieghek Dr. Muscat l- ewwel?

Dr. Joseph Muscat : Storja, issa jekk ritratt flok storja whatever the case. Imh. A. Lofaro : Jien jidhirli li storja qal.

Dr. Joseph Muscat : It was a very, very vivid, insomma. Imh. A. Lofaro : Hekk jidhirli.

Dr. Joseph Muscat : . . . mhux qed nilmenta fuq hekk. Kont qed naghti ezempju tal-gossip li jkun hemm.

Dr. T. Comodini Cachia : F’wahda mir-risposti x-xhud qal illi persuni mill-MSS kienu qalulu sabiex u qed nikkwota dak li ktibt, kompli ghaddej normali. Din kienet fil-konfront ta’ jekk jistedinx lil Yorgen Fenech ghal party tal- . . .

Imh. A. Lofaro : Iva.

Dr. T. Comodini Cachia : Meta x-xhud qImh. A. Lofaro : kompli ghaddej normali – jigifieri jien qed nifhem kompli ghaddej kif kont bir- relazzjoni tieghek ta’ qabel ma’ Yorgen Fenech u allura dik ir- relazzjoni x’kien normali fiha f’dik ir-relazzjoni? Jigifieri kif kienet din ir-relazzjoni? Li jmorru ghand xulxin ghal parties, jistiednu lil xulxin ghal parties. Hu qal kompli ghaddej normali.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . . qed tinterprita. Dr. T. Comodini Cachia : Qed nitlob lix-xhud jiddefeniha.

Imh. M. Mallia : Dr. Muscat, d-Dottoressa qed titolbok tispjega it-tip ta’ relazzjoni illi kellek ma’ Yorgen Fenech. Xi hbiberija u kemm kienet profonda din il-hbiberija.

Dr. Joseph Muscat : Mostly jekk jibghatli messagg inwiegbu. Kien hemm hafna zmien, f’mumenti minnhom kien mar absent. He was absent. Mhux ha nidhol fil-merti ta’ dak kollu, jigifieri kompli normali b’dak il-mod. Jigifieri ma konniex nieklu l-kirxa flimkien as in niltaqghu kull gimgha jew kull xahar jew haga jew ohra. Dik.

Imh. M. Mallia : Imma kontu tistiednu lil xulxin fir-residenza taghkom?

Dr. Joseph Muscat : Forsi ppruvajt naghmel kalkolu ghax kif ghidtlek ma nzommx djarju Sur Imhallef. Imma jien ikkalkulajt li forsi kemm domt nafu forsi ltqajna ghal l-ikel u hekk tmienja (8), ghaxar (10) darbiet b’kollox matul is-snin.

Imh. J. Said Pullicino : Id-domanda mhix intiza biex naraw l-involviment tieghek . . .

Dr. Joseph Muscat : Iva, iva.

Imh. J. Said Pullicino : Ghaliex wahda mic-cirkostanzi li qeghdin nindagaw hija s-sur Fenech kemm kien il-control ta’ l-amministrazzjoni, tajjeb.

Dr. Joseph Muscat : Sewwa qed nifhmek Sur Prim Imhallef.

Imh. J. Said Pullicino : Allura jinteressana nkunu nafu u mhux iktar mill-att socjali jigifieri jekk inti kont tiltaqa’ mieghu, kont tiltaqa’ mieghu ghax jistiednek socjalment jew inkella . . .

Dr. Joseph Muscat : Socjalment. Socjalment.

Imh. J. Said Pullicino : . . . inkella mhux fuq progetti u negozju u hekk?

Dr. Joseph Muscat : Rarament qatt kellimna fuq kwistjonijiet ta’ progetti.

Rarament.

Imh. J. Said Pullicino : U nahseb li s-sur Fenech huwa wiehed mill-ftit li b’xi mod jew iehor, anke negozjanti, kienu daqshekk qrib tas-sur Schembri jew tieghek?

Dr. Joseph Muscat : Tieghi nista’ nwiegbek. Tas-sur Schembri . . . Imh. J. Said Pullicino : Ma tafx?

Dr. Joseph Muscat : . . . iwiegeb hu. Imma jien kelli u ghandi hafna hbieb kemm fin- negozju u kemm nies li huma haddiema u nies normali jigifieri ghandi hbieb.

Imh. M. Mallia : Next.

Dr. T. Comodini Cachia : Saru domandi fil-konfront tal-passi u anke risposti li nghataw fil-konfront tal-passi illi ttiehdu dwar jew fil-konfront ta’ l-ex Ministru Konrad Mizzi. Hawnhekk l-ex Ministru Konrad Mizzi stqarr illi, f’wahda mill-istqarrijiet li ghamel, illi dak kollu illi huwa ghamel ghamlu bl-approvazzjoni ta’ Joseph Muscat. Xtaqt . . .

Imh. A. Lofaro : U tal-Kabinett. Semma l-Kabinett ukoll.

Dr. T. Comodini Cachia : Qal ta’ Joseph Muscat u tal-Kabinett. Imh. A. Lofaro : Kabinett.

Dr. T. Comodini Cachia : Allura xtaqt illi x-xhud ikollu l-opportunita sabiex jikonferma dan jew jichdu.

Dr. Joseph Muscat : L-affarijiet kollha meta qeghdin nifthemu fuq issues ta’ progetti illi kien inkarigat minnhom il-Ministru Mizzi bhal kwalunkwe Ministru iehor, hu ghandu l-poteri Ministerjali tieghu u li hemm affarijiet li jiddecedihom minghajr ma jkun qieghed jghid lill-Prim Ministru. Kwalunke Ministru dan. Hemm affarijiet ohra illi jitilghu ghand il- Prim Ministru biex ikun hemm go ahead u fejn il- Prim Ministru jara li dawn huma punti strategici u fil-kaz ta’ l- energija u f’kazijiet ohra bhal tas-sahha jkunu punti strategici kien ikun hemm jew Cabinet Memo jew an information note to Cabinet fejn kollox ikun minuted accordingly. Zgur illi kull decizjoni dwar progetti magguri, l-Kabinett gie nvolut. Issa mhux ha nidhol jien fl- iskrutinju taghkom jew le tal- minuti tal-Kabinett. Lanqas jien ma ghandi pussess ta’ dawk il-minuti u nahseb inkun irresponsabli kieku kelli pussess ta’ dawk il-minuti, kif ma nistax noqghod nghid x’rajt fil-minuti ta’ Kabinetti ta’ Prim Ministri ta’ qabli, imma ovvjament nista nassigurakom illi kien hemm il-process kollu illi kien komplut. Iva jigifieri to answer the question iva f’kull haga li

ha, jigifieri dan mhux kwistjoni jekk kienx hemm il-bejgh ta’ thirty percent (30%) share holding ta’ l-Enemalta. Ovvjament that’s a corporate decision and there are different things, imma l-Gvern ikun infurmat u l-Kabinett ikun infurmat accordingly.

Imh. A. Lofaro : Ok.

Dr. T. Comodini Cachia : Ukoll fil-konfront tal-Ministru Mizzi u l-azzjoni jew id- decizjonijiet illi ha l-Prim Ministru fil-konfront tieghu, kif jispjega illi minkejja tibdil fid-dekasteri tieghu, Konrad Mizzi dejjem inzamm responsabbli minn Projects Malta fis-sens illi Projects Malta li kienet twettaq progetti dejjem kienet tinzam taht dan il- Ministru? Qed nistaqsi minhabba l-kwistjoni illi qamet hawnhekk dwar l-allegazzjonijiet fuq il-progetti mmexxija minnu.

Dr. Joseph Muscat : Projects Malta kienet entita’ li twaqqfet sabiex tiffacilita r-rwol ta’ nterazzjoni bejn il-Gvern u l-privat u fil-verita’ kelli l-facilita’ li kelli fil-Kabinett a Project Manager. Konrad Mizzi is essentially a Project Manager.

Imh. A. Lofaro : Projects Manager.

Dr. Joseph Muscat : Jigifieri huwa kwalifikat ghall-ahhar. Huwa gej mis- settur privat u kont narah bhala bniedem li jista’ jmexxi dak il- ghan, u ghadni narah bhala bniedem li bhala Projects Manager jidhol f’affarijiet b’mod assidwu kwazi.

Imh. J. Said Pullicino : Dik hija decizjoni politika. Pero’ jibqa l-fatt, dan li ha nghidu jigifieri ha nghidu b’mod generali wkoll, f’kull Gvern ikun hemm kazijiet fejn wiehed ikollu progett daqsxejn imbaghbas, b’daqsxejn dell ikrah jew xi haga, bilfors ikun hemm ghax il- korruzzjoni mhux ta’ llum jew tal-bierah jigifieri. U jibqa’ l-fatt illi l-progetti kollha magguri b’xi mod jew iehor, politically spin,

sejhilha li trid, kollha jkollhom jew ghandhom dan id-dell illi hemm xi haga li mhix f’postha, jew xi hadd illi messu qatt ma gie avvicinat u mdahhal fiha, jew xi hadd mhux kompetenti, jew xi hadd b’xi mod jew iehor telaq ‘l hemm u ha l-miljuni mieghu, jew xi wind farm li mbaghad tispicca b’hafna dellijiet u kollha jispiccaw tracable back lil dan il-Ministeru. Issa tghidli hafna minna forsi mmaginazzjoni tieghi jew inkella l-poplu qieghed ihawwad, imma dawn l-elementi qeghdin hemm. Jigifieri inti dan ma thossux illi gara hekk. Again naqbel mieghek business is important.

Dr. Joseph Muscat : Ma nazzarda qatt li nghid li l-poplu qed jimmagina jew hekk. Lanqas xejn. Li nista’ nghid huwa li l-ehfef haga biex ma jkunx hemm kritika . . .

Imh. J. Said Pullicino : Li ma taghmel xejn. Fair enough.

Dr. Joseph Muscat : . . . ma taghmel xejn. That’s the safest way of government doing nothing.

Imh. J. Said Pullicino : Immad d-domanda mhux dik.

Dr. Joseph Muscat : Le, le fil-verita fil-Gvern immexxi minni kien jaghmel, jaghmel hafna. Forsi kien jghaggel. Jigifieri dik xi kulltant konna nghagglu fuq certu affarijiet, that insight . . .

Imh. J. Said Pullicino : . . . illi l-Ministru tal-Finanzi tieghek kien jghid jiena ma kont naf xejn. Jien kull ma ghamilt dhalt ghal l-Electrogas dhalt biex naghmel il-garanzija u l-garanzija. Qal jiena ma kont involved f’xejn. Hekk qalilna.

Dr. Joseph Muscat : Mhux ha nidhol f’battibekk mal-habib tieghi Edward imma kollox qieghed imminittjat b’certezza, naf f’kull ma . . .

Imh. J. Said Pullicino : Imma ghaliex kullhadd irid jahsel idejh? Dr. Joseph Muscat : Skuzi?

Imh. J. Said Pullicino : Kullhadd irid jahsel idejh, dan huwa . . .

Dr. Joseph Muscat : Imma jien ma nahsilx, jien ma nobzoq lil hadd kif ghidtlek. Imma mhux ha nahsel idejja jien minn dawn l-affarijiet. Nerga’ nghidlek sur Prim Imhallef b’certezza li l-proceduri kollha huma mminittjati fil-Kabinett.

Dr. T. Comodini Cachia : Meta x-xhud kien mistoqsi dwar il-kwistjoni u l-poteri jew id-dekasteri ta’ Konrad Mizzi iddistingwa bejn dawk, dik id- diskrezzjoni li jista’ jezercita Ministru u anke d-diskrezzjoni ohra li kien jaghmel mieghu hu u qal ukoll illi kien hemm kwistjonijiet illi dejjem kienu jigu minuted u approvati mill-Kabinett ukoll. Huwa interessanti u huwa mportanti anke minhabba x’xiedha illi jista jkollna u diga ghamilna referenza ghaliha waqt din l-inkjesta, r- rapporti ta’ l-NAO. Allura huwa importanti li wiehed jiddistingwi, jew almenu x-xhud jidentifikalna fejn kienu fejn hu bhala Prim Ministru kien jidhol f’dawn il-progetti, ‘l ghaliex forsi jew politikament kienet qed issir id-decizjoni jew forsi hekk kien il- ftehim illi dik m’ijhiex id-decizjoni jew id-deskrezzjoni aktar tal- Ministru imma hemm bzonn illi jidhol il-Prim Ministru. Biex wiehed jaghtina d-demarkation bejn x’kienu jaraw bejn id- diskrezzjoni tal-Ministru u kif imbaghad kien jidhol il-Prim Ministru.

Dr. P. Lia : Kif tidhol fit-termini?

Dr. T. Comodini Cachia : Iva ‘l ghaliex wahda mil-linji . . . Dr. P. Lia : Fit-termini. It-termini ta’ referenza.

Dr. T. Comodini Cachia : Certament mela le.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone)

Dr. T. Comodini Cachia : Wahda mil-linji tat-terms of reference ta’ dan il-Bord hija dwar l-impunita u jekk kienx ikun hemm agir illi wiehed jista’ jindirizza u anka jekk kienx ikun hemm holqien ta’ collusion is the wrong word, imma jekk kienx ikun hemm kwistjonijiet ta’ kif jinhadmu l-progetti. Fuq kollox il-kitbiet u l-pubblikazzjonijiet ta’ Daphne Caruana Galizia kienu fil-maggor parti taghhom dwar dawn l-allegazzjonijiet u kienu fil-maggor parti taghhom dwar in- nuqqas ta’ governanza xierqa. Allura huwa mportanti illi meta jkollok rapporti ta’ l-NAO illi jindikawlek li kien ikun il-Prim Ministru nnifsu li per ezempju jkun involut fil-formolazzjoni tal- progett jew l-ufficcju tieghu. Meta jkollok rapport illi jindikalek illi kien l-Ufficcju tal-Prim Ministru u anke l-Prim Ministru nnifsu illi pogga ghal negozjati biex isiru Memorandum of Understanding illi kien diga ffirmat qabel ma giet ddrafftjat l-RFP. Meta mbaghad l- NAO jghidlek li kien il-Prim Ministru jew l-ufficcju tieghu illi ddrafftja dak l-RFP. Meta mbaghad ghandek kwistjonijiet ohra fejn kellna xhud hawnhekk, is-sur Debono, illi qalilna li fil-progett ta’ l-ITS kien il-Prim Ministru personalment illi talbu biex imur ikellmu dwar dak il-progett. U allura meta wiehed qed jipprova jara x’sens ta’ impunita kien hemm u kif kien jahdem il-Gvern fis- sens ta’ l-Istat biex imexxi dawn il-progetti nazzjonali illi fil- konfront taghhom kien hemm dawn l-allegazzjonijiet kollha, ssir importanti illi anke ahna biex nifhmu r-rapporti ta’ l-NAO, ikollna d-demarcation ta’ kif wiehed jekk kien jara x’inhu diskezzjoni tal- Ministru u x’inhu jew fejn jidhol il-Prim Ministru?

Imh. M. Mallia : Ok. Tista’ tirrispondiha.

Dr. Joseph Muscat : L-ewwel nett nahseb illi r-rapport illi qed tirreferi ghalih mhux il- Prim Ministru jew l-Ufficcju tal-Prim Ministru imma l-Ufficcju tal-Prim Ministru hemm imnizzel. Imkien ma jirrizultali li hemm imsemmi f’kwalunkwe rapport li poggejt ghal xi tip ta’ negozjati ta’ dawn it-tip. It-tieni nett, il-punt jekk jien inheggigx lill-investituri biex jahdmu fuq progetti, minn lewn id-dinja. Jien bir-rispett kollu dan kollox kien hemm public tenders u kollox. Jien ma qbadtx u tajt l-art tar-Rikazli lil Smart City bla tender ta’. Bis- cents per square meter. Din hija kwistjoni ta’ skrutinju, mela xiex? Li r-rwol tal-Prim Ministru gie, qed issemmi r-rapport ta’ l-NAO skrutinizzat kollu, r-rwol tal- Gvern kollu. Li kieku kellhom isibu xi haga l-NAO fil-konfront tieghi sabuha. Ma ghandix xi nzid.

Dr. T. Comodini Cachia : Jigifieri nehodha li ghandi nibqa’ fuq ir-rapport ta’ l- NAO.

Imh. J. Said Pullicino : Iva Dottoressa ghax fl-ahhar mill-ahhar dawn huma marginarji ghall-iskop . . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Le jiena b’din ir-risposta nista’ nistrih fuq ir-rapporti ta’ l-NAO fejn sabu grave concerns u jkunu semmew lix-xhud nistrih fuqhom.

Imh. J. Said Pullicino : Kullhadd ghandu l-istil tal-Gvern tieghu, tajjeb?

Kullhadd . . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Le, le certament.

Imh. J. Said Pullicino : Issa mbaghad hemm min japprofitta ruhu minn dak l- istil u hemm min le.

Dr. T. Comodini Cachia : L-importanti li peress li ghandna l-NAO biex jixdhu jien ikolli l-konfort tax-xhud li nista’ nistrih fuq dawk ir-rapporti.

Dr. P. Lia : Sur Imhallef l-ewwel saqsietni fejn tirrizulta li Daphne Caruana Galizia ma riditx il-protection. Hi stess fil-blog taghha fl- erbgha u ghoxrin (24) ta’ Novembru elfejn u erbatax (2014) kitbet li l- Kummissarju John Rizzo ghamlilha fixed point. Kitbet li hi ga kellmet lil John Rizzo ghax ma riditx pulizija jispjunaw fuqha u kitbet ukoll li spiccat helset biex minnhom. Hi kitbitha din li helset minnhom hi, Erbgha u ghoxrin (24) ta’ Novembru elfejn u erbatax (2014).

Imh. A. Lofaro : Dik kienet blog post? Id-data tal-blog post?

Dr. T. Comodini Cachia : Iva u kien l-istess xhud illi qalilna illi huwa xorta zamm il-protezzjoni . . .

Imh. A. Lofaro : Iva hekk qalilna, iva.

Dr. T. Comodini Cachia : Hekk qalilna. Tridhom jew ma tridhomx xorta zammhom.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone).

Dr. Joseph Muscat : Jekk nista’ nzid, fir-rigward tar-rapport ta’ l-NAO ovvjament l- ewwel nett jien kont immexxi Gvern li ghall-ewwel darba r-rapporti ta’ l-NAO mhux jitpoggew fuq l-ixkaffa imma johorgu replies ghalihom li anke kif jista’ jghid il-Prim Imhallef meta kien Ombusman, ma nafx jekk kienx fi zmienu jew ezatt wara, beda johrog rapport minn naha tal-Gvern illi jirrejagixxi ghal dak ir- rapport, jghid dak li sar, dak li ma sarx, fejn ma jkunx hemm qbil, kien hemm kaz celebri fejn ma kienx hemm qbil, imma hemm kazijiet ohra. F’hafna mill-kazijiet ikun hemm closure. L-istess fuq l- NAO. Ma jfissirx li dak li kitbu l-NAO huwa vangelu, hija l- opinjoni taghhom, il-dik taghhom, il-Gvern ghandu l-fehma tieghu, issa n- nies jaghmlu l-gudizzju.

Dr. T. Comodini Cachia : Fil-konfront ta’ wkoll tat-termini ta’ referenza dwar kif kien jagixxi l-Gvern u s-sitwazzjoni kif kienet qed tizvolgi, x-xhud kien juza l-e mail personali tieghu jigifieri joseph@jospehmuscat.com. Nahseb illi – nixtieq illi x-xhud jispjega jekk dan l-e mail huwiex fuq is-server tal-Gvern . . .

Imh. J. Said Pullicino : Ahna m’ahniex ninvestigaw ix-xhud.

Dr. T. Comodini Cachia : Le, le lanqas xejn. Qed ninvestigaw dak li ghamel ix- xhud fil-vesti ta’ Prim Ministru. U Prim Ministru li juza l-e mail address personali tieghu hemmhekk jekk dawk il-kontenut m’huwiex fuq is-server tal-Gvern allura jmur . . .

Imh. J. Said Pullicino : Fair enough. Fair enough. Pero’x’inhi r-relevanza ghal- inkjesta taghna?

Dr. T. Comodini Cachia : ‘Il ghaliex hemm hafna ndikazzjonijiet, anka fl-NAO report, illi x-xhud kien juza dan l-e mail u allura m’hemmx access ghal dik l-informazzjoni. Wiehed mill-ilmenti . . .

Imh. J. Said Pullicino : Imma x’ghandu x’jaqsam ma’ l-inkjesta taghna? Ma’ l- omicidju?

Dr. T. Comodini Cachia : Jiena kont qed nahseb illi ghandu x’jaqsam mal- kwistjoni ta’ governanza u kif din tista’ tohloq impunita billi ma jkunx hemm iz-zamma ta’ nformazzjoni. Imma ma ghandix diffikulta li ma tigix risposta ghaliha d-domanda.

Imh. J. Said Pullicino : Ahna m’ahniex se naghmlu governanza ta’ … l-pajjiz ta’.

Dr. T. Comodini Cachia : M’ghandix diffikulta. Fil-konfront tal-Panama Papers u kif ix-xhud agixxa wkoll ma’ Keith Schembri, hu stess qal li l- informazzjoni biex tohorg u jidhirli li qal it was dripfed, jigifieri ftit ftit.

Imh. A. Lofaro : Ehe.

Dr. T. Comodini Cachia : U x-xhud qal ukoll illi hu kellu certu – ma nafx hux hesitants illi jemmen kollox peress illi hu kien identifika lilu nnifsu bhala t-tielet persuna u allura la ra dik gidba, seta’ wkoll kien hemm gideb fuq ohrajn. Pero’ fil-konfront tas-sur Schembri, fil- mument jigifieri f’Novembru elfejn u tmintax (2018) meta gie zvelat min hu s-sid ta’ 17 Black, ix-xhud staqsieh lil Keith Schembri jekk hu kienx jaf, jew ghalfejn ma qallux qabel illi kien Yorgen Fenech is-sid ta’ 17 Black? U ha nghid ghalfejn qed insaqsi din id- domanda. Snin qabel Keith Schembri fil-kumpanija tieghu fil- Panama u biex jiftah kont bankarju fil-Panama, kien spjega illi kien se jkun qed idahhal, jidhirli zewg miljun Euro minn 17 Black u Macbridge. U allura dak jindika li Keith Schembri allura kien jaf ta’ min hi 17 Black. Mill-ewwel snin li ssemmiet 17 Black din kienet mazra ma’ sieq il-Gvern. Dejjem bl-allegazzjonijiet kif jghid ix- xhud, dripfed fuq il-Gvern. U allura almenu f’dak il-mument ta’ meta jigi zvelat min hu s-sid ta’ 17 Black ix-xhud staqsieh lic-Chief of Staff tieghu ghalfejn ma kienx qallu qabel? Qed nassumi jiena li x-xhud ma kienx jaf qabel li dik kienet ta’ Yorgen Fenech. Qed nistaqsi l-mistoqsija wkoll ‘il ghaliex id-domanda ‘l ohra tkun jekk inti kellek WhatsApp chat ma’ Yorgen Fenech, lil Yorgen Fenech staqsejtu dwar 17 Black meta gie zvelat hu bhala sid?

Dr. Joseph Muscat : Inwiegeb? Imh. M. Mallia : Iva.

Dr. Joseph Muscat : Le lis-sur Fenech qatt ma saqsejtu u qatt ma tkellimt fuq dan il-punt. Lil Keith Schembri li kien jaqa’ tahti staqsejtu wara li harget dan kollu u qalli, rega’ qal li kienet kwistjoni ta’

negozju bejniethom it-tnejn u qalli li m’ghandha x’taqsam xejn ma l-Electrogas. Diga wegibt il-kuntest aktar qabel.

Dr. T. Comodini Cachia : Matul dawn ix-xhur, snin fil-verita’, ghax bdejna qisu fl-elfejn u sittax (2016), matul dawn is-snin, ix-xhud semma rizenja li darba s-Sur Schembri offra r-rizenja tieghu. Jigifieri fil-fatt jiena hadt l-impressjoni illi din kienet issa f’Novembru ta’ l-elfejn u dsatax (2019) u li fil-fatt kien Schembri li rrizenja u mhux Joseph Muscat li kecca lil Schembri. Allura mill-elfejn u sittax (2016) sa l- elfejn u dsatax (2019) qatt ma kien hemm drabi ohra fejn Keith Schembri offra r-rizenja tieghu?

Dr. Joseph Muscat : Kien hemm drabi fejn qalli jekk hemm bzonn nitlaq. Minn jaf kemm il-Ministru dahal ghandi u jghidli: jien isma xbajt ha nitlaq ghax hekk, hekk u hekk. U dak li jkun nghidlu hu naqra hin biex tiddeciedi.

Dr. T. Comodini Cachia : Il-Bord l-ewwel kien qieghed jistaqsi fuq il-leaks u kif Keith Schembri kien – u jekk il-Prim Ministru kienx tkellem jew hasibx fuq dan ir-rigward. Jista’ allura x-xhud jghid, ghax ix-xhud jindika li kien jaf li Keith Schembri u Yorgen Fenech kienu hbieb. Fil-fatt qalilna li fl-elfejn u tmienja (2008) jew l-elfejn u disgha (2009) l-ewwel darba li ltaqa’ mal-familja Fenech Keith Schembri kien mieghu u allura kien ovvju ghalih illi kienu hbieb. Allura la darba kien jaf li kienu hbieb, kif halla jew jekk halliex lil Keith Schembri jkompli jattendi laqghat ta’ l-MSS mieghu meta dawn kienu ovvji li ha jikkoncernaw lil Yorgen Fenech?

Dr. Joseph Muscat : Fuq dan ta’ l-MSS kif ghidtilkom lest li nkellem lilkom bil-maghluq.

Dr. T. Comodini Cachia : Din hija kwistjoni li x-xhud ippubblikha. Diga ta stqarrijiet fil-pubbliku.

Imh. M. Mallia : Le din hija xi haga li kienet fil-pubbliku ta’.

Dr. Joseph Muscat : Jiena ma ghandix problema illi hija fil-pubbliku. Jiena nifhem li rrid naghti kuntest. Qieghed hawnhekk biex intom tkunu tafu – mhux a generic response but a deeper response u kif nispiccaw din is- sessjoni jekk ghandkom il-pjacir u l-hin, jien lest li nixhed bil- maghluq quddiemkom dwar dan il-punt.

Imh. A. Lofaro : Ehe jghidha fil-privat.

Dr. T. Comodini Cachia : Pero’ waqt konferenza stampa wara l-laqgha tal- Kabinett ix-xhud stess kien qal li qatt ma ntalab iwaqqaf lill-Keith Schembri milli jattendi ghall-MSS briefings u allura ghandna nifhmu illi Keith Schembri baqa’ jattendi sa l-ahhar wiehed? Ma nahsibx illi – l-istqarrija ghamilha hu fil-publiku mhux jiena.

Imh. M. Mallia : Hu baqa’ jattendi sa l-ahhar?

Dr. Joseph Muscat : Nixtieq inwiegeb, jekk tippermettili Sur Imhallef, nahseb li hija delikata bizzejjed l-issue dwar is-Servizz Sigriet li nwiegeb bil- maghluq f’dan ir-rigward.

Imh. M. Mallia : All right. Imh. A. Lofaro : Ok.

Dr. T. Comodini Cachia : Nixtieq ninnota illi biex naghmlu stqarrijiet pubblici, nikkontrollaw xi jghid ija, imma biex nirrispondu lil dan il-Bord irridu l-bieb maghluq. Ninnota u nieqaf hemmehkk. Ha naghmel mistoqsija ohra.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . .

Imh. J. Said Pullicino : Ir-raguni hija Secret Service. Ir-relevanza hemm qieghda. Ir-raguni hija Secret Service.

Dr. T. Comodini Cachia : Sur Imhallef kieku r-raguni hija s-Secret Service ma konniex naghlmu stqarrijiet pubblici.

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Ghax allura bl-istess argument ta’ l-avukat tieghu, ivvjola l-Ligi ta’ l-MSS.

Imh. J. Said Pullicino : Lest li jinforma l-Bord bil-maghluq.

Dr. T. Comodini Cachia : Nixtieq nitlob lix-xhud ‘il ghaliex hu semma li ma Melvin Theuma ltaqa biss darba meta Melvin Theuma gie ndikat lilu mill-MSS, ghax dik nistghu nghiduha fil-publiku, gie ndikat lilu mill-MSS li kien sejjer jiehu ritratt mieghu ghall-awgurju.

Imh. A. Lofaro : Ehe.

Dr. T. Comodini Cachia : U qal illi hu dik l-unika darba illi ltaqa’ mieghu. Pero’ x-xhud kien jaf illi Keith Schembri kien iltaqa’ ma’ Melvin Theuma fl-Ufficcju ta’ Kastilja?

Dr. Joseph Muscat : Le.

Dr. T. Comodini Cachia : U din il-laqgha ta’ Melvin Theuma ma’ Keith Schembri saret qabel ma gie jaghtik l-awgurju Melvin Theuma?

Dr. Joseph Muscat : Ma ghandix idea.

Dr. T. Comodini Cachia : Inti allura kont taf jew meta sirt taf illi Keith Schembri kien irranga post tax-xoghol ghal Melvin Theuma?

Dr. Joseph Muscat : Ma kontx naf u ma nafx. Jigifieri fis-sens dak li rajt fil- mezzi tax-xandir.

Dr. T. Comodini Cachia : Fis-sitta u ghoxrin (26) ta’ Dicembru elfejn u dsatax (2019) inti hrigt stqarrija mill-Ufficcju tal-Prim Ministru. L-istqarrija m’ijhiex twila, imma tghid illi The Prime Minister will not engage in answering partial deeply manipulated information being selectively lead to part of the media by someone who is directing

the accused in a hideous assassination case to obviously try to build a narrative that is both misleading and self serving. The Prime Minister did the duty in this case despite the fact that he was threatened as he himself reported with a smear campaign. The Prime Minister holds the right to take the appropriate action at the right time as well as answer with facts that will show the manipulation and the pure inventions being circulated right now and others being obviously concocted. No amount of personal vendetta timed with venom spied by someone will deviate from these facts. Meanwhile it must be noted that the Prime Minister has always followed all the codes and rules related to gifts he received.

Apparti din l-istqarrija inti wkoll tghajt stqarrija twila lit-Times of Malta li giet irrapurtata fil-wiehed u ghoxrin (21) ta’ Gunju elfejn u ghoxrin (2020) taht it-titlu Yorgen Fenech – Muscat asked me if Schembri was in the recordings. Former Prime Minster rejects latest figment of someone very vivid immagination. M’inhiex se naqra l-istqarrija kollha lit-Times ghaliex kienet ferm itwal min dik ippubblikata mill-OPM. Pero’ terga’ tirreferi ghall- konsultazzjonijiet u pariri li nghatajt mill-MSS u tirreferi wkoll ghal threats illi lilek ukoll, theddid li lilek kienu sarulek. Allura inti f’dawn iz-zewg (2) stqarrijiet tirreferi ghal theddid li kienu sarulek il-gurnata ta’ qabel ma inti gejt mitlub tikkonsidra l-ewwel talba ghal proklama ta’ Yorgen Fenech. Din it-theddida fiex kienet tikkonsisti? U saritlek minn persuni maghrufin ghalik jew anonimi?

Dr. Joseph Muscat : Jien diga xehedt dwar dan kollu quddiem il-Magistrat Inkwirenti fuq talba tieghi stess on the day jew il-gurnata ta’ wara

li sar dan kollu. Jidhirli fil-gurnata li sar dan kollu. Tghajt id-dettalji kollha rigwardanti lill-Magistrat Inkwirenti. It-theddida saret permezz ta’ xi hadd illi kellem lil xi hadd imbaghad gie jkellimni u jien hrigt mall-ewwel dik l-istqarrija. It-theddida kienet illi nigi mcappas jien.

Imh. M. Mallia : Li?

Dr. Joseph Muscat : Nigi mcappas jien. Imh. A. Lofaro : Li jigi mcappas hu.

Dr. Joseph Muscat : Ma ghandix xi nzid.

Dr. T. Comodini Cachia : Peress li theddida kienet li tigi mcappas inti b’allegat involviment tieghek fl-assassinju u peress illi z-zewg (2) stqarrijiet ma jindikawx illi int qed tichad l-involviment. Ix-xhud huwa mistieden li jaghmel cahda.

Dr. Joseph Muscat : Lanqas irrid – I don’t even to entertain that question!

F’gieh kemm hemm! X’affarijiet dawn.

Dr. T. Comodini Cachia : Jien ghandi r-risposta transcribed ma ghandix diffikulta.

Dr. Joseph Muscat : U mur ‘l hemm!

Dr. T. Comodini Cachia : Ma ghandix diffikulta. Kemm il-talba kien hemm ghall-mahfra u jekk l-ewwel talba jew it-tieni talba u z-zewg talbiet li . . .

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . . Dr. T. Comodini Cachia : Qed niddiskuti. . .

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Qeghdin nimmiraw jew nimmiraw fil-verita’ lejn zewg termini ta’ referenza . . .

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Lejn it-termini ta’ referenza illi jinkludu wkoll il-mod ta’ nvestigazzjonijiet f’dan l-assassinju. Illi certament illi r-rwol tal- Prim Ministru fil-proklami huwa parti minn dak il-process u m’inhiex se nsaqsi fuq il-proklami nfushom u lanqas fuq il- kontenut tal-proklami, imma fuq il-procedura amministrattiva li ntuzat. Jekk kien hemm zewg (2) proklami, jekk hux it-tnejn (2) li huma gew decizi mill-Kabinett jew jekk hux wahda minnhom giet deciza mill-Prim Ministru nnifsu u ‘l ohra giet deciza mill-Kabinett?

Imh. A. Lofaro : Jidhirli qalha fil-pubbliku din.

Dr. T. Comodini Cachia : U qed insaqsi dan kollu . . . Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . .

Dr. T. Comodini Cachia : Qed insaqsi dan kollu ‘l ghaliex il-Prim Ministru nnifsu kellu hbiberija ma’ Yorgen Fenech li kien qed jitlob il-proklama. Ghax kieku ma nsaqsihiex.

Dr. Joseph Muscat : Lest li nwiegeb mhux problema, jekk taraw ir- relevanza. Jien ma ghandix problema li nwiegeb. Mela l-affarijiet kollha huma dokumentati u ma ghandi l-ebda problema li ssir a full review tal- mod ta’ kif inghataw il-proklami. Il-proklama skuzawni. Anke in vista ta’ affarijiet illi hargu fuq il-mezzi tax- xandir wara, ok? Jigifieri jien dejjem imxejt hawnhekk u hawnhekk mhux biex infarfar imma biex inkun korrett. Jien lill-AG u lill- Kummissarju ghidtilhom aghtuni parir intom u jien nimxi to the letter mal-parir taghkom. Mhux ha nghid id-decizjoni haduha huma ghax inkun qieghed skorrett, imma l-parir fuq kif ghandi nimxi jien, ma kienetx l-opinjoni tieghi, kienet dak illi tawni parir l- Kummissarju tal-Pulizija ta’ dak iz-zmien u l- Avukat Generali.

Fir-rigward tat- talba ta’ mahfra dwar Melvin Theuma jien iffirmajt memorandum of understanding flimkien, jisfuggili jekk hux ma l- AG jew mal-Kummissarju tal-Pulizija, imma li kien iddraftjat bejn l- AG u l-avukat tas-sur Theuma, illi dak il-memorandum of understanding kellu jwassal ghall- mahfra. Jien intqal lili ghax jien xettiku hafna dwar il-mahfriet u jidhirli li fl-istorja ta’ pajjizna l- mahfriet ta’ hadd minnhom ma twemmnet, ejja nghidu hekk. Bhala punt tat-tluq ma xtaqtx naghti l-ebda tip ta’ mahfra u kont lest biss li naghti mahfra jew nirrakomanda jien mal-Kabinett lill- President, ghax fl-ahhar mill-ahhar mhux jien imma l-President li jaghti l- mahfra, biss jekk inkun cert li jkun hemm certezza illi wiehed jista’ jasal ghal l-allegat mandant. Qabel kien hemm diga xi tip ta’ abbokkamenti biex tinghata xi tip ta’ mahfra ohra imma ma kienetx ha twassal f’dak il-livell.

Il-mument illi jien inghatajt dak il-parir, jien esprimejt ruhi pubblikament. Imbaghad mort quddiem il-Kabinett. Il-Kabinett approva dik ir-rakkomandazzjoni u qed nghidha because it is in the public domain u marret ghand il- President. Fuq it-talba jew talbiet ta’ mahfra tas-sur Fenech anke ghaliex kien car li b’xi mod jew iehor seta’ jimplika lic-Chief of Staff tieghi, jien laqqajt il- famuz Kabinett ta’ bil-lejl, ghamilt introduzzjoni, ghamilt ftit minuti biex nissettjaw biex nghidu hekk il-procedura kif wiehed ikun jista’ jimxi u hrigt ‘il barra. Jigifieri dik kienet decizjoni tar-rifjut tal- mahfra tas-sur Fenech illi ttiehdet mill-Kabinett fl-assenza tieghi, ippresedut mid-Deputat Prim Ministru.

Dr. T. Comodini Cachia : Jiena minn naha tieghi l-ahhar domanda li ghandi. Ix- xhud irrefera ghall- konverzazzjoni li hu kellu ma’ Keith Schembri

fuq il-kumpanija 17 Black fejn Keith Schembri jidhirli li x-xhud qal, infurmah illi kien xi negozju li kellhom flimkien.

Imh. M. Mallia : U ma kelliex x’taqsam ma’ l-Electrogas qallu.

Dr. T. Comodini Cachia : Iva, iva. Id-domanda tieghi hi jekk kienx ix-xhud li talab dik l-informazzjoni minn ghand Keith Schembri jew jekk kienx Keith Schembri li mar jghidielu.

Dr. Joseph Muscat : Jien tlabtha.

Dr. T. Comodini Cachia : U meta saret din il-konverzazzjoni? Dr. Joseph Muscat : Issa kif ghidtilkom . . .

Dr. T. Comodini Cachia : . . . qabel jew wara li gie ppubblikat min hu s-sid ta’ 17 Black?

Dr. Joseph Muscat : Wara.

Dr. T. Comodini Cachia : Wara. Grazzi.

Dr. J. Azzopardi : Xtaqt nistaqsi lix-xhud peress li kien hemm ahbar fl-elfejn u tminax (2018), media kienet The Shift News, illi l-Prim Ministru u membri ohra tal-Kabinett kienu membri ta’ online hate groups. Ovvjament jekk kienx jaf illi kien membru. Forsi haddiehor dahhlu minghajr ma kien jaf u jekk meta sar jaf x’passi ttiehdu biex indirizza dik is-sitwazzjoni?

Imh. M. Mallia : Allura lilek irrizultalek li kien hemm din il-hate group?

Dr. Joseph Muscat : Jien ma rrizultalix. Jien li rajt mill-mezzi tax-xandir, jigifieri kif qed nifhem li huwa gha xi Facebook group. Jien ma nuzax Facebook. Fil- fatt anka sa llum il-gurnata mill-ufficcju tieghi jiehdu hsiebu fil- verita’, m’inhiex iddimestikat u jghiduli ma naf kif li bniedem jista’ jdahhlek fi group minghajr ma inti tkun qed tikkonsentja. Milli nista’ nifhem jien ma kontx aware taghha u zgur ma ppartecipajtx fiha.

Dr. J. Azzopardi : Pero’ ghall-formalita u ghar-record, fi kwalunkwe kaz nistghu niehdu l-kundanna tieghu?

Dr. Joseph Muscat : Lanqas hemm dubju. Lanqas hemm dubju. Imh. J. Said Pullicino : Dottore m’ghandu x’jaqsam xejn.

Dr. J. Azzopardi : Lanqas hemm dubju. Dr. Muscat qal fil-bidu tax-xiedha tieghu meta kien qed jirreferi ghal Joe Biden, Prime Ministes do not choose who to prosecute. Statement li difficli li ma taqbilx mieghu. Pero’ d-domanda ghaliex wahda mill-ewwel decizjonijiet tieghu bhala Prim Ministru li nehha lil John Rizzo li xehed hawnhekk fis-sebgha (7) ta’ Jannar . . .

Imh. J. Said Pullicino : X’relevanza fiha din? Imh. A. Lofaro : No, no.

Imh. M. Mallia : Mhix relevanti. Dika fil-prerogattiva tieghu bhala Prim Ministru. Hadd ma jindahallu. Iddecieda hekk.

Dr. J. Azzopardi : Fair enough.

Imh. M. Mallia : Bhal ma kien fi zmien meta l-Prim Ministru jiddeciedi min ikun Imhallef jew le. Kienet prerogattiva tieghu.

Imh. A. Lofaro : U zgur.

Dr. J. Azzopardi : Fair enough. Kemm fottewni tajjeb . . . Imh. M. Mallia : Skuzi?

Dr. J. Azzopardi : Ix-xhud qal Sur Imhallef, ix-xhud qal li dakinhar ta’ l- assassinju u mhix xi haga tad-dahq – l-ewwel kelma illi lissen jew ikkummenta kif dahal il-Berga’ ta’ Kastilja, dakinhar ta’ l- assassinju, ftit minuti wara: kemm fottewni tajjeb. Possibbli l-Prim Ministru l-ewwel hsieb tieghu huwa dak il-hin il-jien tieghu?

Imh. A. Lofaro : Le!

Dr. Joseph Muscat : No, misconstruction ta’ dak illi ghidt. U ejja!

Imh. M. Mallia : Jiena ma nafx . . .

Dr. J. Azzopardi : Qed nikkwota x’qal hu. Imh. A. Lofaro : Iva imma ma jfissirx li . . .

Dr. J. Azzopardi : . . . mhux inkwiet fuq omm illi nqatlet.

Imh. M. Mallia : Skuzani Dr. Muscat. Imma m’inhiex qed niddubita li ghidt dak il-kliem, all right u stajt ghidtu. Jien fhimt illi kemm fottewni tajjeb bhala Prim Ministru.

Imh. A. Lofaro : Ezatt.

Dr. Joseph Muscat : Imma bir-rispett kollu ovvjament l-ewwel ix-xokk. Imbaghad il- madoffi x’gara lill-persuna, x’gara lill-pajjiz, inkun qed nghid bhal parti mid-diskussjoni x’kien qed jigini f’mohhi dak il-hin. Issa veru li jien nigi mpingi bhala monstru u minn jaf xiex, imma nittama li hadd ma jahseb – insomma jistghu jahsbu ghalija . . .

Imh. J. Said Pullicino : Fil-fatt qed tghid xi haga vera fil-fatt.

Dr. Joseph Muscat : Mhux hekk, hekk hu hux, mhux hekk. Iss! Imh. J. Said Pullicino : Dottore niffokaw.

Imh. A. Lofaro : Please.

Dr. J. Azzopardi : Ma stajtx ma nsaqsiehx . . .

Imh. A. Lofaro : L-ewwel ma semma lil missieru semma. L-ewwel ma semma lil missieru.

Dr. J. Azzopardi : Ara allahares le. Allahares le. Fl-istqarrija tieghu lil-pulizija u qed nirreferi ghal fatt li hargu fil-pubbliku, fil-kumpilazzjoni, fl- istqarrija tieghu Yorgen Fenech qal lill-pulizija. . .

Dr. P. Lia : Xi haga li qal Yorgen Fenech li ghaddej process kriminali . . . Imh. M. Mallia : Ha nisimghu d-domanda Dr. Lia.

Dr. J. Azzopardi : Li kien Keith Schembri li nfurmah bid-data ta’ l-arresti ta’ Dicembru elfejn u sbatax (2017). Jekk ix-xhud, m’huwiex Keith

Schembri ix-xhud, kienx jaf illi Keith Schembri kien qed jghaddi dik l-informazzjoni lil terzi?

Dr. Joseph Muscat : Le u ghandi dubju jekk kienx jaf, hlief, ha nitkellem ghalija jien kont naf fl-ahhar hin, fl-ahhar jiem, id-data u kont insistejt li peress li kienu in the know, izommu kollox fl-iktar mod marbut. Imma zgur jigifieri jekk kien hemm li xi hadd illikja, ma nafx jekk kienx hemm leak u min ghamel il-leak zgur li jien ma kontx konxju taghha.

Imh. J. Said Pullicino : Pero’ jirrizulta ampjament illum jigifieri illi hafna pozizzjonijiet, il-kwistjoni tar-rabtiet li pprovokaw certi konsegwenzi hija ovvja hu. Ghandek Assistent Kummissarju jagixxi mod, il-Kummissarju jagixxi mod iehor. I mean Keith Schembri – din ir-rabta minn imkien ma kienet tirrizultalek lilek, ghaliex tant hija, llum ovvja ghax . . .

Dr. Joseph Muscat : Jien dakinhar ta’ dak l-arrest Sur Prim Imhallef, tant kemm rajtu a major victory for the state illi jien ghalija ghidt wasalna fejn hadd qatt ma wasal f’dan il-pajjiz, illi ta’ l-inqas l- ezekuturi jew l-allegati ezekuturi gew arrestati. Ghalija mhux li kien hemm xi hadd li qed jimmina lill-Istat kif jista’ jkun kien f’mohhi imma l-Istat . . .

Imh. J. Said Pullicino : Li wasaltu.

Dr. Joseph Muscat : Wasal. Jigifieri issa jekk noqghod inhares lura x’jista’ jirrizulta x’ghamel dan u l-iehor ma nafx onestament.

Imh. J. Said Pullicino : Daka veru li qed tghid. Pero’ naqblu, bilfors trid taqbel illum illi f’certi pozizzjonijiet fejn naf, Assistent Kummissarju intraccat b’certu mod, tista’ ma tkunx taf inti bhala Prim Ministru ta’ jigifieri.

Dr. Joseph Muscat : Imma ifhimni dawn huma affarijiet li jien ma niehux pjacir bihom hux.

Imh. J. Said Pullicino : Allegazzjoni kontra l-Kummissarju, I mean affarijiet li kollha . . .

Dr. Joseph Muscat : Jien li nista’ nghid Sur Prim Imhallef li mill-hafna minn nies li ssemmew qatt ma rajt ghajn hazina. Forsi ghax jien nahseb fit- tajjeb.

Imh. J. Said Pullicino : Li hija rejazzjoni li ghandna minn ghand diversi nies.

Dr. Joseph Muscat : Le dik hija, dik hija. Jigifieri jekk huma certu affarijiet li qed jinghadu huma veru fuq certu nies jien ixxukkjat u xxukkjat mhux ghax huma hbieb tieghi jew m’humiex hbieb tieghi. Ixxukkjat ghax anka fuq nies li ma nafx qatt ma rajt ghajn hazina minnhom. Qatt ma kelli l-blokka li nissuspetta fuqhom.

Imh. J. Said Pullicino : Fil-fatt dik hija l-verita eee. U dan ghidtu l-ewwel jiena li sa certu livell nies li hadmu bil-qalb u hadmu sew u kapaci li jimxu. Imbaghad wasalna f’certu stat fejn l-intricci qishom jinghaqdu flimkien u jzommu – u dina inkwetanti eee, din inkwetanti. U inti ghalik, jigifieri nifhem ta’ jigifieri ghax jista’ jigri facilment li inti ma tkunx konxju ta’ dan dawn it-tip ta’. . .

Dr. J. Azzopardi : Jistax ix-xhud jiftakar meta kien l-ewwel darba illi sar jaf illi kien hemm a massive leak ta’ e mails min gewwa l- Electrogas li waslu ghand Daphne Caruana Galizia?

Imh. M. Mallia : Jekk jaf.

Imh. A. Lofaro : Jekk jaf.

Dr. J. Azzopardi : Le, le, le. Le, xi darba giet fil-pubbliku. Meta sar jaf? Dr. Joseph Muscat : Meta kienet fil-pubbliku.

Dr. J. Azzopardi : Meta kienet fil-pubbliku.

Imh. M. Mallia : Meta xiex?

Imh. A. Lofaro : Meta kienet fil-pubbliku. Dr. Joseph Muscat : In the public domain.

Dr. J. Azzopardi : Meta kienet fil-public domain. Fatt iehor ukoll li kien hareg fil-pubbliku Yorgen Fenech fl-istqarrija tieghu lill-pulizija qal li kien jaf li gejja elezzjoni bikrija f’Dicembru ta’ l-elfejn u sittax (2016). Dan huwa fil-pubbliku, fil-kumpilazzjoni. Issa verament mhux ix-xhud, haddiehor x’qal. Ghandu xi kummenti x-xhud fuq din l-istqarrija?

Dr. Joseph Muscat : Mela kien jaf qabli hux. Jekk niddeciedi jien!

X’affarijiet dawn.

Dr. J. Azzopardi : Fair enough kien jaf qablek. Mela allura Yorgen Fenech gideb. Malta akbar mill-klikka li gabet dan l-ghajb. Dawn huma l-kliem tal-President ta’ Malta George Vella f’Jum ir- Repubblika tas-sena li ghaddiet. Kien mument partikulari. Il-Kap ta’ l-Istat. Malta akbar mill-klikka li gabet dan l-ghajb. Ix-xhud fehem ghal liema klikka kien qieghed jirreferi l-Kap ta’ l-Istat?

Dr. Joseph Muscat : Jien mhux ha noqghod ninterpreta l-kliem tal-Kap ta’ l-Istat. Naqbel mieghu Malta hija ferm ikbar minn kwalunkwe klikka illi gabet problemi fuq il-pajjiz u klikka mhux wahda hawn hawnhekk.

Dr. J. Azzopardi : Fis-sitta (6) ta’ Dicembru tas-sena li ghaddiet persuna pubblika, delegat tal-Partit Laburista Mark Camilleri li huwa c- Chairman tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb qal u nikkwota: Qatt ma vvotajna biex il-mafia tiehu over il-pajjiz. Ix-xhud, dan delegat tal- Partit Laburista li tieghu kien mexxej, Dr. Muscat x’ghandu x’jghid

fuq din l-istqarrija hekk iebsa? Jista’ jaqbel u jista’ ma jaqbilx. Jista’ jikkwalifikaha.

Dr. Joseph Muscat : L-ebda membri ta’ mafia qatt ma gew arrestati f’dan il-pajjiz u hawn hafna jigru mas-saqajn. Il-Gvern immexxi minn biss arresta lin-nies.

Dr. J. Azzopardi : Le, skuzani, Dr. Muscat ex Prim Ministru, jista’ jaghti ndikazzjoni lil-Bord, jekk hemm bzonn anke bil-maghluq, min huma l-membri tal-mafia li qed jigru mas-saqajn?

Dr. Joseph Muscat : U bil-qalb kollha. Imma nahseb inti stess ghamilt dikjarazzjonijiet li ghandek il-mafia li ndahlet fil-Partit tieghek. Jigifieri . . .

Dr. J. Azzopardi : Jew ghandna l-provi li ghandna l-mafia hawn jew allegazzjonijiet . . .

Imh. A. Lofaro : Allegazzjonijiet le.

Dr. Joseph Muscat : Qeghdin nuzaw l-istess aggettivi politici issa Sur Prim Imhallef.

Dr. J. Azzopardi : F’Ottubru ta’ l-elfejn u tmintax (2018), xahar qabel ma gie maghruf li Yorgen Fenech huwa s-sid ta’ 17 Black, ix-xhud jiftakar li Yorgen Fenech mar id-dar tieghu Burmarrad biex ikellmu u fil-kaz jekk jiftakar fuq xiex tkellmu?

Dr. Joseph Muscat : Le assolutament mhux veru. Dr. J. Azzopardi : Mhux veru.

Imh. M. Mallia : Min qalha din?

Imh. A. Lofaro : Kienet fil-gurnali ta’. Kienet fil-gurnali.

Dr. J. Azzopardi : Qed nifhem, pero’ ghandu cans pero’ x-xhud jichadha, meta Fenech lill-pulizija qal illi Dr. Muscat qallu: hu hsieb

lil Melvin Theuma, nista’ nsaqsi lix-xhud ir-rejazzjoni tieghu ghal dik it-tip ta’ stqarrija?

Imh. J. Said Pullicino : Fejn qalha?

Dr. J. Azzopardi : Fil-pubbliku qieghda. Yorgen Fenech qalha lill-pulizija u qieghda fil-pubbliku. Ma ser nikxef xejn sigriet. Qieghda fil- pubbliku. Intqalet, giet rapurtata illi l-Prim Ministru qallu isma hu hsieb Melvin Theuma ghax dak qed ipacpac.

Dr. Joseph Muscat : Jien tghajt stqarrija ezawrenti lill-pulizija f’dan ir- rigward. Il-pulizija qalu li mhux qed jinvestigawni. Fost ohrajn turi

– u hawnhekk irrid noqghod attent hafna Sur Imhallef, illi b’dak li nghid ma nkunx qed nigi akkuzat li ppregudikajt il-kaz. Jien nichad dak illi gie allegat imma . . .

Imh. A. Lofaro : Bizzejjed, bizzejjed. Dr. J. Azzopardi : Fair enough. Bizzejjed.

Dr. Joseph Muscat : Le, le imma barra li nichad irid nghid li hemm provi estensivi cirkostanzjali ghaliex dak li inghad m’huwiex minnu u jien urejthom lill-pulizija.

Imh. M. Mallia : Ok.

Dr. J. Azzopardi : Fair enough. Matur it-ten year tieghu bhala Prim Ministru, tinstema domanda retorika imma mhix retorika . . .

Imh. J. Said Pullicino : Mela taghmiliex.

Imh. A. Lofaro : Le, le domandi retorici.

Dr. J. Azzopardi : Le, le tista’ tinstemgha ghidt, pero’ mhijiex. Matul it- ten year tieghu bhala Prim Ministru, Dr. Muscat qatt kellu mument fejn iddubita mill-integrita, integrita – mhux affarijiet ohra qed insemmi ta’ Konrad Mizzi jew Keith Schembri?

Dr. Joseph Muscat : Fil-verita’ wara tibda tiddubita f’kullhadd. Jien nista’ nghid li dejjem irgulija rajt minn ghandhom u nies li jahdmu. Issa mill-gdid, gudizzju politiku tieghi, forsi ghamilt gudizzju tajjeb, forsi ghamilt gudizzju hazin. Jien nerga’ nghid rajt minnhom tnejn (2) minn nies illi jahdmu u dejjem iddeliverjaw rizultati.

Imh. J. Said Pullicino : Nistghu nghidlu li jista’ jkun hemm xi hadd li approfitta ruhu minn din is-sistema li tista’ tkun pozittiva.

Dr. Joseph Muscat : Iva imma Prim Imhallef ma rridx naghmel hawnhekk qisni tan- naghga illi ma – jien il-kompitu tieghi kien li nuggidika lin-nies. Jista’ jkun u jien mhux qed nghid li dan kien il-kaz, jista’ jkun li xi kulltant il-gudizzju tieghi ma kienx korrett. Nahseb li f’hafna affarijiet kien korrett. Nahseb ukoll li qabel ma niggudika – ghax mhux ha naqbad u narmi ghax forsi moda li wiehed jarmi lil Keith Schembri u lil Konrad Mizzi, mhux ha naqbad narmi lil dawn in-nies qabel fost ohrajn, nerga’ niskuza ruhi qed nirrepeti ruhi, hemm inkjesta li giet konkluza dwar jekk kienx hemm korruzzjoni jew le u jien nixtieq l-ewwel nett inkun naf jekk instabx li kien hemm korruzzjoni jew le. Is-soltu kullhadd jghid ippubblika, ippubblika, ippubblika u din id-darba hadd m’hu qed jitkellem fuq hekk. Ta’ l-inqas jekk mhux biex inkun naf jien, nahseb li intom jekk ghandkom dak il-poter titolbu li taraw dik l- inkjesta biex taraw x’ikkonkludiet.

Dr. J. Azzopardi : Mela huwa fatt illi kien hemm livell ta’ komunikazzjoni. Kien hemm dak il-famuz chat u rrelevanti l- kontenut, totalment irrelevanti, bejn ix-xhud, Fenech u Schembri. Ricentament ix-xhud ta dikjarazzjoni jew kumment sejjahlu li trid, fejn ikkonferma storja ta’ Ivan Martin tat-Times illi hu fil-fatt dak

ic-chat hareg minnu kien ghaliex ha nkun lejali lejn ix-xhud, after it was inactive for quite sometime, close quote. Halli nikkwota lix- xhud verbatem. Jirrizulta li x-xhud hareg minn dan ic-chat bejn wiehed w iehor xahar qabel l-arrest ta’ Yorgen Fenech. Domanda: jekk dan ic-chat kien ilu jezisti minn qabel l-elfejn u dsatax (2019) ghaliex ix-xhud ma harigx minn dak ic-chat meta Fenech sar maghruf li huwa s-sid ta’ 17 Black. Ghandek il-Prim Ministru f’chat mas-sid ta’ 17 Black?

Imh. A. Lofaro : Mhux tas-Secret Service qalulu biex jibqa’.

Dr. Joseph Muscat : Jien nahseb li kien zball fil-verita’ li hrigt minnu. Dr. J. Azzopardi : Skuzani?

Dr. Joseph Muscat : Kien zball li hrigt minnu fil-verita’ mhux ma hrigtx minnu qabel. Kien zball li hrigt minnu u hrigt minnu b’ezercizzju li naghmel kultant zmien li nohrog minn certu gruppi li jkunu jew inattivi jew ikunu rrelevanti. I think that I made a mistake fil-verita’ illi hrigt minnu.

Dr. J. Azzopardi : Pero’ ghaliex il-Prim Ministru tal-pajjiz, ahna kien jghidha, ippermettili nikkwotah, min ma jiggilidx il-korruzzjoni huwa korrott u zero tolerance ghall-korruzzjoni. Jahsibx ix-xhud, u mhux qed nghaddi gudizzju, jahsibx ix-xhud li wara Novembru eighteen (’18) kellu jibghat messagg, jitbieghed u mhux jibqa f’komunikat ma’ Yorgen Fenech?

Dr. Joseph Muscat : L-ewwelnett kien hemm il-parir ta’ l-MSS. Nerga’ nirreferi ghalih. It- tieni nett filwaqt li iva kont uzajt l-ewwel frazi, t-tieni frazi ta’ zero tolerance kienet il-predecessur tieghi kien juzha, Dr. Alfred Sant. Just biex inkunu – naqbel maghha ta’ imma hu kien juzaha mhux jien.

Dr. J. Azzopardi : Meta kien l-ewwel darba li x-xhud sar jaf u rrelevanti l-metodu, mhux ha nsaqsi fuq il-metodu jew min, meta kien l- ewwel darba li x-xhud sar jaf bil-possibilita’ ta’ l-involviment ta’ Yorgen Fenech fl-assassinju?

Dr. Joseph Muscat : Id-dati mhux ha naghtihom. Dr. J. Azzopardi : Le mhux id-dati.

Dr. Joseph Muscat : Id-dati mhux ha naghtihom. Meta qaluli l-pulizija li kien wiehed minn nies li kienu qeghdin iharsu lejhom.

Dr. J. Azzopardi : Jigifieri jekk ikolli nghidlek kien lejn l-ahhar ta’ l-elfejn u sbatax (2017)?

Dr. Joseph Muscat : I am not – no, definitely not. Dr. J. Azzopardi : Definitely not?

Dr. Joseph Muscat : Definitely not. Imh. M. Mallia : Jigifieri later.

Dr. Joseph Muscat : Yes. Biss biss fl-ahhar ta’ l-elfejn u sbatax (2017) kien hemm l-arrest tat-tliet (3) persuni.

Dr. J. Azzopardi : Jigifieri definitely not seventeen (’17)?

Dr. Joseph Muscat : Le, le. Months later. I wouldn’t want to say which month because . . . .

Dr. J. Azzopardi : Le, le m’hemmx ghalfejn.

Dr. Joseph Muscat : Imma definitely not, definitely not. Zgur li mhux fl- elfejn u sbatax (2017).

Imh. J. Said Pullicino : U allura nifhem illi inti kont ghal kollox . . . mill- allegat involviment tac-Chief of Staff tieghek hux hekk?

Dr. Joseph Muscat : Totalment. Jien sirt naf b’dik l-allegazzjoni li sa llum il-gurnata I stuggle with it, dakinhar li saret pubblikament, sena ilu

hux. Jien hemmhekk u nerga’ nghid il-pulizija qatt ma semmewuli mkien. Imkien. Qatt.

Dr. J. Azzopardi : Waqt li kien qed jixhed ix-xhud ghamel dikjarazzjoni biex jispjega l-mod ta’ kif kien jimxi anke kwistjoni ta’ governanza u qal f’hin minnhom, il-process ta’ tender, ikun hemm process kompetittiv etc. Jien ma naqbadx u naghti l-art minghajr process ta’ tender. Rightly so. Pero’ fil-kaz, ghax din hija dikjarazzjoni li ghamel hu, fil-kaz ta’ l-art moghtija lill-Universita Amerikana, l- AUM, huwa maghruf illi x-xhud pubblikament qal iddecidejt wara zewg (2) minuti, wara zewg (2) minuti . . .

Imh. J. Said Pullicino : X’ghandu x’jaqsam ma l-omicidju? Imh. A. Lofaro : X’ghandu x’jaqsam?

Dr. J. Azzopardi : Ghax ghadu kemm ghamel dikjarazzjoni x-xhud. Kien hemm drabi fejn iddecidda b’dak il-mod.

Imh. A. Lofaro : Ma ghandux x’jaqsam.

Dr. J. Azzopardi : Ma ghandux x’jaqsam ok. Ix-xhud fl-elfejn u dsatax (2019), mela ahna qeghdin, is-sena li ghaddiet, meta sar jaf, nispera li ma jghidlix ma kienx jaf, pero’ meta sar jaf li Yorgen Fenech gie arrestat fuq pussess ta’ droga gewwa Huston l-Amerika u tressaq il-Qorti.

Imh. M. Mallia : Jekk kien jaf? Dr. Joseph Muscat : Sirt naf iva.

Dr. J. Azzopardi : Jekk joghgbok tiftakar bejn wiehed w iehor sirt taf?

Dr. Joseph Muscat : Sirt naf within a matter maybe of days illi kien gara hekk u kont inkwetat fuqu wkoll jigifieri u fuq il-familja tieghu.

Dr. J. Azzopardi : Ix-xhud meta kellu l-ewwel indikazzjoni li l-Electrogas kellha problemi finanzjarji?

Dr. Joseph Muscat : Le, le, le, le, le. L-Electrogas ma kelliex problemi. Dr. J. Azzopardi : Ma kelliex?

Dr. Joseph Muscat : Le, le, le ma kelliex. Hija kwistjoni ta’ timing, ta’ garanziji u l-garanzija illi l-Gvern ta’ ghall- perjodu bridge, il-gvern thallas ghaliha. Jigifieri kien hemm min qed jghid . . .

Dr. J. Azzopardi : . . .

Dr. Joseph Muscat : Le imma ppermettili jekk taghtini naqra cans ghax din xi haga li ntqalet matul dawn ix-xiedha. Kien hemm qisu wiehed jghid isma imma dawn imxew ghax kien hemm il-garanzija statali. Il-garanzija statali kienet ghall-perjodu limitat u l-garanzija statali xi tfisser? Li tista’ taghmel clos,ure closing mal-bank u r-rata ta’ l- imghaxx tkun relattivament inqas ghal dak il-perjodu meta jkollok qisu bridge loan jew bridge financing, mir-rata tas-suq. Jigifieri jekk ikollok tmur biex tissellef mill-bank normalment ha jzommlok ghas-sahha ta’ l- argument sitta u nofs fil-mija (6.5%), jekk ha jkollok il-Gvern jibbekkjak tigi ccargjat tlieta u nofs fil-mija (3.5%). Qed nivvinta l-figuri. Il-Gvern ta’ dak il-perjodu li ta dik il- garanzija, d-differenza fir-rati ta’ l-imghaxx, l-Electrogas wara hallsu lill- Gvern anke fuq parir fuq formula miftiemha mal- Kummissjoni Ewropea, hallsu ta’ dik il-garanzija. Jigifieri l-fatt li l- Istat kien qed jibbekkjahom f’dak il-perjodu, l-Istat qala’ l-flus minnha at the end of the day.

Dr. J. Azzopardi : Lejliet l-arrest ta’ Keith Schembri, ghalfejn Keith Schembri mar id-dar tax-xhud?

Dr. Joseph Muscat : Biex jghidli li ha jkun qed jirrezenja. Imh. M. Mallia : Biex jghidlek?

Imh. A. Lofaro : Li ha jirrezenja.

Dr. Joseph Muscat : Li ha jkun qed jirrezenja.

Dr. J. Azzopardi : No, no, no, no, no. Keith Schembri gie arrestat fis- sitta u nofs (6.30) ta’ filghodu ta’ jum partikulari. Lejliet sa nofs il- lejl huwa fatt li kien id-dar tax-xhud. Halli nifhmu, x-xhud qed jghid li jew mhux vera kien id-dar tieghu . . .

Dr. Joseph Muscat : Le, le, le.

Dr. J. Azzopardi : . . . jew kien jaf li ha jkun arrestat.

Dr. Joseph Muscat : Le, le, le, le, le, le, le, le. Ghidt zewg (2) affarijiet totalment differenti u anke jekk tara x-xiedha li ghadni kif tajt. Keith Schembri kien diga qalli li l-affarijiet kif sejrin hu ha jkun qed jirrezenja u mbaghad wara skatta l-arrest tieghu. La jien u lanqas hu ma konna nafu li ha jkun jigi arrestat f’dak il-hin u f’dak il- mument. Nimmagina ifhimni.

Dr. J. Azzopardi : Ghal kompletezza biss. Matul dak l-inkontru fid-dar li ma kienetx laqgha fil-qosor, kienet damet, damet sew. Il-mobile tas-sur Schembri ssemma?

Imh. M. Mallia : Il-xiex?

Imh. A. Lofaro : Il-mobile.

Dr. J. Azzopardi : Il-mobile tas-sur Schembri ssemma?

Dr. Joseph Muscat : Le jien ma niftakarx li rajt mobiles u mhux ha noqghod nidhol fiha.

Dr. J. Azzopardi : Ghandu jaghti spjega x-xhud kif il-mobile tas-sur Schembri intilef?

Imh. J. Said Pullicino : Le, dik ma tinteressaniex.

Imh. A. Lofaro : Le. X’ghandu x’jaqsam mal-mobile ta’ Keith Schembri?

Imh. J. Said Pullicino : Xi haga ohra?

Dr. J. Azzopardi : Mela fil-Panama Papers ghar-rigward tal-kumpanija Tillgate tas-sur Schembri kien gie zvelat li mhux biss infethet il- kumpanija izda kien hemm fernezija biex jinfethu l-kont bankarju. Kien hemm xi tmien (8) tentattivi, mhux tentattiv wiehed. Ix-xhud staqsiex lis-sur Schembri din il-kumpanija li giet ghandu wara li beda Chief of Staff, wara li sar Chief of Staff giet ghandu, sar propjetarju taghha, wara. Ghalfejn din l-importanza biex jiftah kont barrani?

Imh. J. Said Pullicino : Sorry. Qeghdin il-boghod hafna minn din l-inkjesta eee.

Dr. J. Azzopardi : Ok. Mela what about ix-xhud xi spjega tah is-sur Schembri meta sar maghruf f’Novembru ta’ l-elfejn u hmistax (2015) illi l-kont bankarju tal-kumpanija in kwistjoni kellu jkollu minimu ta’ miljun Dollaru? Tenendo conto l-paga ta’ Chief of Staff tal-Prim Ministru . . .

Imh. J. Said Pullicino : M’ahniex insegwu ta’.

Dr. J. Azzopardi : . . . minn fejn se jigu dawk il-flus? Staqsa x-xhud? Dr. P. Lia : Again argument politiku.

Dr. J. Azzopardi : Le mhux argument politiku. Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . .

Imh. J. Said Pullicino : Mhux qed nifhem ir-relevanza ghal din l-inkjesta.

Dr. J. Azzopardi : Ok. Nexia BT. L-ghodda li biha nfethu l-kumpaniji fil- Panama jirrizulta minn investigazzjoni li ghamlet il-media, fil- pubbliku allura, illi gawdiet iktar min zewg miljuni f’direct orders, fl-elfejn u hmistax (2015) b’mod partikulari mill-OPM iktar minn tmien mitt elf. Jahsibx ix-xhud illi bhala Gvern, bhala Prim

Ministru, kellu jitbieghed minn Nexia BT u mhux tibqa’ tigi ppremjata b’miljuni ta’ direct orders?

Imh. A. Lofaro : Meta hu opinjoni, jigifieri opinjoni. Imh. J. Said Pullicino : Mhux qed narha ticcentra . . .

Dr. J. Azzopardi : Minhabba l-governanza.

Imh. J. Said Pullicino : Minhabba l-governanza haga ohra hu.

Dr. J. Azzopardi : Minhabba l-governanza ghax jekk l-Istat jippromwovi jew ma jiggilidx il-korruzzjoni, allura tkun qed tibghat messagg illi anything goes, ghalhekk.

Imh. J. Said Pullicino : Jekk irid ix-xhud jirrispondija imma . . . Imh. A. Lofaro : We’re stretching it.

Dr. J. Azzopardi : Kif jghogbu.

Imh. A. Lofaro : Issa jara x-xhud.

Dr. Joseph Muscat : Jien nahseb jekk wiehed jaghmel statistika tal-big four jew big six, jew big eight fil-pajjiz more or less, jiehdu more or less l-istess xoghol bhala ammonti.

Dr. J. Azzopardi : Kien hemm raguni ghala wara li rrezenja minn Prim Ministru x-xhud, inghatat ordni, direttiva, sejhilha li trid, li Konrad Mizzi jinghata kuntratt ta’ konsulenza ta’ tmenin elf (80,000) ma’ l- MTA?

Imh. A. Lofaro : Le ta’.

Imh. J. Said Pullicino : Jiddispjacini ta.

Dr. J. Azzopardi : Forsi kien hemm obbligu. Imh. J. Said Pullicino : Jiddispjacini ta.

Dr. J. Azzopardi : Forsi kien hemm obligu.

Imh. J. Said Pullicino : Issa nafu ghalfejn qeghdin hawn tajjeb. Id-Dottoress kienet preciza. Ma nistghux . . .

Imh. A. Lofaro : She was.

Imh. J. Said Pullicino : Ghax imbaghad . . .

Dr. J. Azzopardi : Ok. Kien hemm raguni ghala l-ahhar zjara tax-xhud bhala Prim Ministru barra minn Malta kienet fil-Windfarm tal- Montenegro?

Dr. Joseph Muscat : L-ahhar zjara tieghi bhala Prim Ministru . . . Dr. J. Azzopardi : Jew wahda mill-ahhar.

Dr. Joseph Muscat : . . . kienet ghand il-Papa jigifieri. Nittama li l-Papa ma kienx korrott ukoll. Le assolutament. Il-progett kienilu biex jinfetah u mort biex nippresedih. Dak kollu illi qed jinghad illum dwar l-involviment tas- Sur Fenech jew l-allegat involviment tas- Sur Fenech f’dak il-progett, assolutament estranju ghalija. Ma kien hareg minn l-ebda tip ta’ due diligence illi jien kont a konoxxenza tieghu u l-ewwel darba li sirt naf – u dan mhux qed nghid biex niskuza ruhi b’xi mod, assolutament ma kien hareg minn imkien. Ma jidher minn l-ebda dokument ma kien hareg. Jekk kien hemm dak l-involviment sewwa ghamlet il-media li esponietu.

Imh. J. Said Pullicino : Nifhem id-domanda ghaliex immirata, jigifieri l- pozizzjoni tal-Bord hija illi naqblu mieghek illi inti ma kontx taf bl- involviment tas-sur Fenech fiha din. Pero’ huwa aspett iehor ta’ kif il- malavita jekk tezisti, kienet infliltrata sa certu livell, tajjeb? Issa dik hi l-issue kollha.

Dr. Joseph Muscat : Il-malavita tezisti f’kull pajjiz . . . Imh. J. Said Pullicino : Kullimkien.

Dr. Joseph Muscat : Jigifieri lanqas hemm dubju. Bil-pajjizi Skandinavi b’kollox jigifieri . . .

Imh. J. Said Pullicino : Ma ghandix dubju. Pero’ l-kwistjoni kollha hi li hawnhekk ghandna delitt u qed naraw jekk hux . . .

Dr. Joseph Muscat : Le jien ghalija xokkanti dak li ntqal fuq il-Montenegro. Imh. J. Said Pullicino : Mhux kwistjoni biss li hemm delitt ta’ gurnalista li huwa dejjem hazin u dejjem ikrah, imma dejjem delitt jibqa. Illi d-

delitt jirrifletti daqsxejn ta’, mhux daqsxejn – nuqqas ta’ hajja nadifa, ha nghmlu hekk, fl-amministrazzjoni li b’xi mod jew iehor dan min ghamel id-delitt, b’xi mod u mhux bilfors limitat issa ghan-nies li ghandna quddiemna, forsi hemm haddiehor u ghadna ma nafux, ftehemna? Taghti ndikazzjoni illi kien hemm xi haga not

… qed tifhem?

Dr. Joseph Muscat : Qed nifhmek u qed naqbel mieghek. Il-punt iktar – illi rrid naghmel iktar minn hekk huwa illi hawnhekk inhbew il-, jekk huma dawk il-fatti illi rajna fil-mezzi tax-xandir fir-rigward ta’ dan il-progett, inhbew il-fatti mill-amministrazzjoni.

Imh. J. Said Pullicino : Hekk hu.

Dr. Joseph Muscat : Zgur inhbew. Zgur li nhbew minni. Imh. J. Said Pullicino : Minnek hekk hu.

Imh. J. Said Pullicino : U dik ghalina sodisfacenti, ghalina bizzejjed qed tifhem. Pero’ tindika wkoll il-mod kif kien jinhadem hux.

Dr. J. Azzopardi : Keith Schembri xehed fil-pubbliku, fil-kumpilazzjoni illi kien Dr. Muscat, il-Prim Ministru, illi kien qallu jcempel lil Yorgen Fenech lejliet l-arrest tieghu. Ix-xhud jistax jikkonferma dan u jistax jispjega ghala?

Dr. Joseph Muscat : Nista’ nwiegeb?

Dr. P. Lia : . . . (not speaking in the microphone) . . . ghal finijiet tal- kawza li ghandna . . .

Dr. J. Azzopardi : Mhux hekk. Mhux hekk.

Dr. Joseph Muscat : Jien ma ghandix problema li nwiegeb ta’ jigifieri. Ma ghandix problema li nwiegeb. Ma rridx inqieghdkom f’pozizzjoni li toqghodu din ghax din nemmen li hija borderline ejja nghidu hekk. Mela jien lil Keith Schembri kont ghidtlu ara ma jitlaqx. Issa hu nterpretaha li jcempillu. Mhux ha noqghod nidhol f’dawn l- affarijiet. Jien dakinhar kif kont infurmat li seta’ jkun hemm dan il- periklu, ma jiddispjacini xejn li hadt il-passi kollha biex ma jkunx hemm allontanament. Mhux ha nghid harba, ghax ma nafx kienx ha jahrab jew le. Allontanament, all right? Li hu cert li f’mohhi kienet u nitlobkom tghadruni, immaginaw kieku din il-persuna harbet. Kienu aktarx tghidu li jien harrabtha. Mhux intom jigifieri, imma dik kienet tkun in-narattiva. Pero’ ma jiddispjacini xejn li ghamilt li kelli naghmel biex ma jkunx hemm l-ebda tip ta’ allontanament.

Dr. J. Azzopardi : Il-birthday party ta’ Frar elfejn u dsatax (2019) gewwa l-Girgenti li kien ghalih mistieden is-Sur Fenech, jistax jikkonferma x-xhud li ma kienx hemm membri tal-Kabinett prezenti u jekk jistax jghid, ma hemmx ghalfejn l-ismijiet, jekk kienx hemm membri tal-Business Committee ohrajn prezenti apparti s-sur Fenech mistieden?

Imh. A. Lofaro : Forsi tal-business biss jghid. Tal-business. Tal- Kabinett ma jinteressaniex.

Imh. J. Said Pullicino : Qeghdin nistadu ghal xi haga ohra.

Dr. J. Azzopardi : Hu biss? Is-sur Fenech biss kien mistieden mill- Business Committee ta’ Malta?

Imh. J. Said Pullicino : Is-sur Fenech milli jirrizultalna dahal u hareg. Lanqas dam hafna hemm.

Dr. J. Azzopardi : Issa x-xhud jista’ jghidilna jekk hux hu biss. Dr. Joseph Muscat : Inwiegeb jew le jigifieri?

Imh. A. Lofaro : Tista’ jekk trid ehe.

Dr. Joseph Muscat : Le mhux hu biss. Kien hemm persuni ohra fin- negozju.

Dr. J. Azzopardi : Ma hemmx ghalfejn ismijiet.

Dr. Joseph Muscat : Anqas kieku stess ma jien ha noqghod nghidhom. Dr. J. Azzopardi : Issa ftit wara li nqatlet Daphne Caruana Galizia . . . Dr. Joseph Muscat : U le ma kienx hemm membri tal-Kabinett.

Dr. J. Azzopardi : Iva, iva, iva.

Dr. Joseph Muscat : Ma kienx hemm membri tal-Kabinett.

Dr. J. Azzopardi : Qeghdin naqblu. Ftit wara li nqatlet is-sinjura Caruana Galizia x-xhud saritlu kritika ghaliex kien ha sehem f’attivita ta’ Henley & Partners propju ftit granet qabel jekk mhux dik il-gimgha stess relatata ma’ l-IIP. Id-domanda tieghi lix-xhud jahsibx illi dak il-perjodu il-prezenza tieghu f’Malta kienet iktar importanti . . .

Imh. J. Said Pullicino : Irrelevanti, rrelevanti. Dr. J. Azzopardi : No?

Imh. A. Lofaro : Le.

Dr. J. Azzopardi : Dak kollox.

Dr. T. Comodini Cachia : Konna qed insaqsu fuq il-Panama Papers u nahseb illi ma staqsejniex fil-verita’ jekk ix-xhud talabx lil Kieth Schembri jispjegalu min kien Macbridge. ‘Il ghaliex din hija kumpanija ohra illi giet imsemmija hawnhekk u illi Keith Schembri kien indika li se jdahhal l-introjtu minnha.

Dr. Joseph Muscat : Le ma tlabtux. Imh. A. Lofaro : Le.

Dr. T. Comodini Cachia : U x-xhud qal ukoll, semma dwar meta kien gie mistoqsi dwar ir-rizenja ta’ Keith Schembri, l-arrest tieghu u l-visit tieghu fid-dar, fir-residenza, semma li hadd minnhom ma kien jaf jew almenu x-xhud ma kienx jaf li se jigi arrestat u allura forsi ahjar jiccara kif sar jaf bl-arrest ta’ Keith Schembri. Kif gie nfurmat b’dan l-arrest?

Dr. Joseph Muscat : Nahseb filghodu. Ma nafx min qalli filghodu. Imh. M. Mallia : Ok wegibha.

Imh. A. Lofaro : Daqshekk.

Dr. T. Comodini Cachia : Ma ghandix izjed Sinjuri Imhallfin.

Dr. Joseph Muscat : Nista’ nzid xi haga jien ghax intqalu certu affarijiet u llum forsi hu l- okkazjoni li nikklerjhom darba ghal dejjem. L- ewwel nett naf li mhux parti mit-termin nitlobkom tghadruni imma ghandi forum. La jien u lanqas il-familja tieghi m’ahna bi hsiebna naharbu mill-pajjiz jew nirrilokaw ghal xi pajjiz iehor jew ghandna xi job Dubai jew li ha nitlaq u mhux ha nigi lura haga jew ohra. Jien kuntent hafna Malta u fil-waqt li x-xoghol tieghi llum huwa internazzjonali wkoll ma hemmx ghalfejn li kull darba li naqbad ajruplan qisna ha nkunu qeghdin naghmlu xi bicca xoghol. It-tieni haga kien hemm sinjur, nirreferu ghalih hekk, mill-Istat Uniti li ilu jaqbad ftit fuqi mhux hazin, fost ohrajn ivvinta hafna affarijiet imma fost ohrajn qal ukoll li jien ghandi xi kawzi kontrija fl-Istati Uniti, jew li l-Gvern Amerikan qed ifittixni etc, etc. Jien parti mil-flus li qlajt bl-gharaq ta’ xbini f’dawn ix-xhur investejthom biex irrekjutajt kumpanija Amerikana, tinkludi ex prosecuters

Amerikani, fil-hin addatt nippubblika r- rapport taghhom, illi daru d-distretti kollha fl-Istati Uniti, ghamlu l-investigazzjonijiet taghhom, tafu intom kif parir ta’ kumpanija ta’ kalibru li tkun tinkludi wkoll ex prosekuturi li ffirmawh huma trid tittiehed b’serjeta kbira u tawni certifikazzjoni illi la jien qed nigi nvestigat u li lanqas hemm xi kawza kontrija fl-Istati Uniti, fl-ebda Qorti.

Issa ghandna l-bicca bil-maghluq forsi, ma nafx.

Imh. M. Mallia : Jekk jghogobkom.

Imh. A. Lofaro : Iva. Ir-reporters iridu johorgu please. Imh. M. Mallia : Ir-reporters u l-pubbliku johorgu.

Dr. T. Comodini Cachia : Sinjuri Imhallfin jiena qed nassumi li x-xhud ma jridx lilna lanqas u peress li hija kwistjoni ta’ l-MSS, jiena personalment nahseb li ma ghandix inkun hawn.

Imh. A. Lofaro : Jiddeciedi hu.

Dr. Joseph Muscat : Jiena l-parir tieghi huwa dejjem li nitkellem maghkom u jekk thossu li ghandkom tinfumaw lill-familja, dik araw intom.

Imh. A. Lofaro : Mela johorg kulhadd please. Johrog kulhadd.

Din hija x-xhieda ta’ Dr. Joseph Muscat dettata minnu stess. Niddikjara li traskrivejt bl-ahjar hila tieghi x-xhieda ta’ l-istess xhud.

Margaret De Battista Traskrittrici